Hóa chất formol dùng trong thực phẩm nguy hại thế nào?

VHO - Bằng mắt thường rất khó nhận biết thực phẩm bị tẩm ướp formol, chỉ phân biệt "một cách tương đối" thông qua cảm quan về màu sắc, mùi vị, độ đàn hồi thực phẩm. Chuyên gia cảnh báo, đây là sản phẩm hiếm, nên những mẫu bán tràn lan có nguy cơ cao là đồ giả, được tẩm ướp hóa chất như formol - một chất độc hại bị cấm sử dụng trong thực phẩm, gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe con người.

Nhắc đến chất formol, ta vẫn còn nhớ vụ tràn lan các nhà hàng bán “lòng se điếu”. Quá trình biến lòng lợn kém chất lượng thành "lòng se điếu" giả thường trải qua nhiều bước tẩm ướp đáng sợ. Đầu tiên, lòng lợn thường sẽ được tẩy trắng bằng oxy già để khử mùi hôi tanh đặc trưng và làm chúng trở nên sáng màu, bắt mắt hơn. Sau đó, một hỗn hợp phèn chua và formol pha loãng sẽ được sử dụng để tạo độ giòn sần sật và giúp lòng không bị phân hủy, ôi thiu.

Thậm chí, để tạo hình dáng tròn đầy, bắt mắt như lòng se điếu thật, người ta còn có thể trộn thêm hồ dán công nghiệp hoặc dùng các chất làm xơ niêm mạc để cố định hình dáng. Cách làm này đem lại lợi nhuận lớn cho người bán nhưng lại tiềm ẩn vô vàn nguy cơ cho sức khỏe người tiêu dùng.

Mới đây, ngày 23.12, cơ quan chức năng tỉnh Thanh Hóa đã bắt giữ một ôtô chở 10 tấn cá khoai có nguồn gốc từ Trung Quốc được ướp formol. Viện Kiểm nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm Quốc gia (Bộ Y tế) kiểm nghiệm cho thấy, toàn bộ số cá chứa formol với hàm lượng từ 90 đến 105 mg/kg.

PGS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên cán bộ Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho rằng muốn nhận biết chính xác thực phẩm bị tẩm ướp hóa chất hay formol phải được xét nghiệm chuyên môn. "Bằng mắt thường khó nhận biết", ông nói. 

Còn theo PGS.TS Trần Hồng Côn, nguyên giảng viên Khoa Hóa, Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội, nhấn mạnh formol (hay formaldehit) thực chất là một chất diệt khuẩn, chống thối, chống ôi, được biết đến nhiều với vai trò là hóa chất bảo quản trong các phòng thí nghiệm.

Chính vì đặc tính độc hại, nó tuyệt đối bị cấm sử dụng trong bảo quản và chế biến thực phẩm. Tuy nhiên, vì lợi nhuận, một số cá nhân, cơ sở vẫn bất chấp sử dụng formol để tẩm ướp, khiến thực phẩm trở thành mối nguy hiểm khôn lường.

Chất độc này có thể xâm nhập vào cơ thể người qua cả đường tiêu hóa lẫn đường hô hấp, gây ra các tác hại cả cấp tính lẫn mạn tính. Khi hít phải, người dùng có thể bị viêm mũi, viêm phế quản, thậm chí phù phổi. Khi ăn phải thực phẩm chứa formol, nguy cơ viêm dạ dày ruột cấp tính, đau bụng, buồn nôn là rất cao, đồng thời gây tổn thương hệ bài tiết, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như phù nề thanh quản hoặc hôn mê.

Ở mức độ nhẹ, ngộ độc formol có thể biểu hiện bằng đau đầu, mệt mỏi; mức trung bình là khàn giọng, đau tức ngực, ho kéo dài; và ở mức nặng, nó có thể dẫn đến các tổn thương không thể phục hồi, đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Việc sử dụng thực phẩm chứa formol lâu dài còn làm tăng nguy cơ mắc ung thư.

Đáng lo ngại, việc nhận biết thực phẩm có chứa formol bằng mắt thường là gần như không thể. Người tiêu dùng khó có thể phân biệt được đâu là lòng se điếu thật, đâu là sản phẩm đã bị tẩm hóa chất nếu chỉ dựa vào màu sắc, độ giòn.

Cách duy nhất để xác định chính xác là thông qua các xét nghiệm chuyên môn trong phòng thí nghiệm. PGS Nguyễn Duy Thịnh khuyến cáo người tiêu dùng nên tỉnh táo, chỉ lựa chọn mua thực phẩm, đặc biệt là các sản phẩm nội tạng, tại các địa chỉ uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, được kiểm dịch đầy đủ. Cần hạn chế tối đa việc sử dụng các sản phẩm không rõ nguồn gốc, được rao bán trôi nổi với những lời quảng cáo "có cánh".

Trước thực trạng nêu trên, việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng cần sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa của các cơ quan chức năng. Công tác kiểm tra, giám sát và truy xuất nguồn gốc thực phẩm cần được tăng cường thường xuyên, đặc biệt tại các chợ đầu mối, cơ sở giết mổ và chế biến nhỏ lẻ. Các hành vi vi phạm, sử dụng hóa chất độc hại như formol trong bảo quản thực phẩm cần được phát hiện và xử lý nghiêm minh để làm gương.