Hiệu quả mô hình đồng quản lý bảo tồn biển Cù Lao Chàm

VHO - Mô hình Tiểu khu đồng quản lý Bảo tồn biển thôn Bãi Hương, xã đảo Tân Hiệp, TP Đà Nẵng đã tạo hiệu ứng lan tỏa đến việc qui hoạch và thành lập mạng lưới các khu bảo tồn ven biển. Đây là mô hình được đánh giá là kiểu mẫu về phát triển du lịch cộng đồng, phương thức quản lý tài nguyên, gắn vai trò, trách nhiệm của người dân vào nguồn tài nguyên.

Cộng đồng là chủ thể, cùng quản lý, bảo tồn hệ sinh thái

Sau sáp nhập, thôn Bãi Hương (trước đây thuộc xã Tân Hiệp, TP Hội An, tỉnh Quảng Nam cũ- nay thuộc xã đảo Tân Hiệp, TP Đà Nẵng) hiện có khoảng hơn 100 hộ dân, hơn 400 nhân khẩu, hầu hết làm nghề biển và làm thêm dịch vụ du lịch.

Tiểu khu đồng quản lý bảo tồn biển Bãi Hương (gọi tắt Tiểu khu) là đơn vị đầu tiên trên cả nước được UBND tỉnh Quảng Nam trước đây trao quyền quản lý vào năm 2011. Hơn 19 km2 phần đảo và diện tích mặt nước biển được giao cộng đồng thôn Bãi Hương tự đứng ra quản lý các hoạt động khai thác thủy sản trên địa bàn và phát huy các giá trị văn hóa – lịch sử đi kèm.

Năm 2013, quy chế quản lý Tiểu khu được phê duyệt. Theo đó cộng đồng nhân dân thôn là chủ thể quản lý, khai thác trên cơ sở áp dụng hiệu quả phương thức đồng quản lý, chia sẻ quyền, trách nhiệm cho cộng đồng và các bên liên quan để quản lý, khai thác và phát triển sinh kế bền vững dựa trên nền tảng bảo tồn.

Ban quản lý (BQL) cộng đồng Tiểu khu thôn Bãi Hương có 18 thành viên, với các tổ truyền thông, tổ tuần tra và tổ tự quản.

Việc áp dụng mô hình cộng đồng tham gia quản lý bảo tồn biển không chỉ mang lại sinh kế bền vững cho người dân mà còn góp phần quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường bền vững biển khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm.

Nhiều hoạt động đã được triển khai trong những năm này, từ các hoạt động tham vấn cộng đồng, điều tra nguồn lợi, xã hội, môi trường, phân vùng chức năng… đến việc thiết lập một tổ chức cộng đồng do chính người dân bầu ra, quản lý một số hoạt động trên địa bàn: các hoạt động du lịch, khai thác thủy sản, truyền thông và nâng cao nhận thức.

Đồng quản lý để bảo tồn biển bền vững

Xã đảo Tân Hiệp cũng là vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm - Hội An (CBR). Theo BQL Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm, cộng đồng địa phương là người chủ câu chuyện trong hoạt động của CBR. Tất cả hoạt động liên quan đến sinh kế, bảo tồn và dịch vụ du lịch luôn gắn với cộng đồng.

Do vậy, CBR luôn tìm cách mời gọi người dân cùng tham gia, dẫn dắt câu chuyện và cùng chia sẻ lợi ích từ hoạt động sinh kế, phát triển du lịch gắn với truyền thông và giáo dục.

Đặc biệt, mô hình tiểu khu đồng quản lý bảo tồn biển Bãi Hương do người dân quản lý và sử dụng nguồn tài nguyên một cách hiệu quả.

Người dân được tham gia vào việc lập kế hoạch quản lý, và tổ chức, triển khai các hoạt động trên địa bàn như hoạt động truyền thông, tổ chức các dịch vụ du lịch, dọn vệ sinh, hay phối hợp với lực lượng biên phòng trong công tác tuần tra, giám sát hoạt động khai thác thủy hải sản trên địa bàn… với khả năng của mình nhằm khẳng định quyền làm chủ ở khu vực được giao, góp phần phát huy vai trò, sức mạnh của cộng đồng.

BQL cộng đồng đã tổ chức cho người dân thôn Bãi Hương đăng ký khai thác thuỷ sản, hoạt động khai thác thuỷ sản trong phạm vi Tiểu khu được kiểm soát chặt chẽ từ số lượng phương tiện, công suất tàu thuyền, chủng loại ngư cụ, kích thước mắt lưới, đối tượng khai thác…

Để vận hành mô hình đồng quản lý hiệu quả, thu hút, điều quan trọng nhất phải là sự đồng lòng, phát huy sức mạnh của cộng đồng, sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan, chính quyền địa phương, BQL Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm…

Trong đó then chốt nhất chính là đạt được sự đồng thuận của người dân, người dân tích cực tham gia vào các hoạt động của địa phương, cơ cấu tổ chức, năng lực của người dân ngày càng được hoàn thiện, nâng cao, tất cả các hoạt động nhằm hướng đến sự phát triển lâu dài trên chính ngôi làng của mình.

Từ đó thu hút nhiều tổ chức đến đầu tư, môi trường và nguồn lợi của Tiểu khu ngày càng được giữ gìn, bảo vệ, quang cảnh sạch đẹp tạo điều kiện thu hút du khách đến tham quan ngày càng đông. Thu nhập người dân từ đó cũng được nâng cao đáng kể, đời sống được cải thiện. Nguồn lợi và hệ sinh thái ở Tiểu khu được bảo vệ, ý thức người dân được nâng cao, đời sống được cải thiện.

Mang rác thải về bờ, giảm ô nhiễm tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm

VHO - Cuộc vận động “Du khách và ngư dân mang rác thải về bờ” nhằm góp phần bảo vệ môi trường biển, giảm ô nhiễm rác thải nhựa, bảo vệ hệ sinh thái và cảnh quan trong Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm (xã Tân Hiệp, TP Hội An). Góp phần xây dựng hình ảnh Cù Lao Chàm là điểm đến du lịch xanh, thân thiện với môi trường.

BQL Tiểu khu Bãi Hương đã phối hợp với chính quyền xã Tân Hiệp và BQL Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm tổ chức cho các hộ có nhu cầu khai thác thủy sản tại thôn Bãi Hương đăng ký khai thác, qua đó giám sát được cường lực, sản lượng, mùa vụ, chủng loại… thủy sản tại Tiểu khu. Vận động ngư dân địa phương bám biển, đa nghề, kiêm nghề theo từng mùa vụ để khai thác hợp lý trên cơ sở các quy định của chính quyền địa phương.

Phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức truyền thông, nâng cao nhận thức cho cộng đồng 15 xã/phường ven biển của tỉnh Quảng Nam cũ có hoạt động khai thác thủy sản tại phạm vi Tiểu khu,…

 Bảo tồn biển gắn với phát triển du lịch xanh

Để bảo tồn các hệ sinh thái biển, cộng đồng Tiểu khu Bãi Hương đã chung tay cùng các đơn vị chức năng trồng và phục hồi được 4000 m2 rạn san hô, xây dựng vườn ươm san hô cứng, kết quả độ phủ san hô sống tại các vùng rạn trong Tiểu khu Bãi Hương có xu hướng tăng và ở mức độ tốt, tạo điều kiện môi trường thuận lợi cho sinh vật biển phát triển.

Nhờ bảo tồn đa dạng sinh học, giữ gìn tốt cảnh quan, môi trường, hệ sinh thái, thôn Bãi Hương ngày càng được nhiều du khách chọn lựa lưu trú, ăn uống, góp phần tăng thu nhập cho người dân nơi đây. Bên cạnh nghề biển truyền thống, hiện hơn 70% số hộ dân ở đây cũng tham gia thêm làm các loại hình dịch vụ như lưu trú, ăn uống, cả thôn có 14 homestay với khoảng 50 phòng, mỗi năm đón khoảng 300 nghìn lượt du khách.

Hoạt động dịch vụ du lịch đều tuân thủ các nguyên tắc bảo tồn và phát triển các giá trị tài nguyên thiên nhiên, môi trường, đa dạng sinh học, văn hoá - lịch sử theo nguyên tắc đồng quản lý, đảm bảo phát triển bền vững.

Phần lớn du khách nước ngoài chọn Bãi Hương để ở lại rất thích thú khi trải nghiệm văn hóa bản địa, cảnh sắc tuyệt vời và đặc biệt thích thú, hưởng ứng với việc không sử dụng túi ni lông, ống hút nhựa của các cơ sở dịch vụ ở thôn Bãi Hương.