Cổng trường không thể là “điểm đen” giao thông

VHO - Trên nhiều nẻo đường từ thành thị đến nông thôn, những ngày đầu năm học 2025-2026 xuất hiện hình ảnh học sinh vi phạm luật giao thông ngay trước cổng trường. Ở Hà Nội, các đợt ra quân đầu tháng 9 đã ghi nhận không ít trường hợp thanh thiếu niên chưa đủ tuổi lái xe, không đội mũ bảo hiểm, luồn lách, phóng bạt mạng trên đường phố...

 Thực tế tưởng như vụn vặt ấy lại soi chiếu một lát cắt về văn hóa ứng xử nơi công cộng, phản ánh thói quen tham gia giao thông của giới trẻ, đồng thời đặt ra yêu cầu cho gia đình, nhà trường và cộng đồng trong việc cùng chung tay vun đắp nếp sống văn minh, an toàn trên từng ngõ phố, bản làng.

Báo động từ những con số

Chỉ tính trong 8 tháng (từ 15.12.2024 đến 14.8.2025), cả nước đã xảy ra 12.318 vụ tai nạn giao thông, làm 6.988 người chết và 8.151 người bị thương. Mặc dù chưa có số liệu ở cấp Quốc gia riêng cho đối tượng học sinh, nhưng thống kê từ nhiều địa phương cho thấy, tình trạng vi phạm trong lứa tuổi học đường, nơi đang phát sinh nhiều nguy cơ mới từ xe đạp điện, xe máy điện, là rất đáng quan ngại.

Tại TP.HCM, từ ngày 1.1 đến 14.5.2025, CSGT đã xử lý gần 2.500 trường hợp học sinh, sinh viên vi phạm Luật Trật tự an toàn giao thông (TTATGT), chủ yếu không đội mũ bảo hiểm, điều khiển xe phân khối lớn khi chưa đủ tuổi. Ở Đồng Nai, trong 8 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng ghi nhận 39 vụ tai nạn liên quan học sinh, khiến 25 em tử vong, 28 em bị thương.

Tại Thái Nguyên, chỉ trong 6 tháng (15.12.2024 - 14.6.2025), đã xảy ra 28 vụ tai nạn giao thông liên quan học sinh, làm 11 em tử vong, 31 em bị thương. Ở Kon Tum, trong “tháng cao điểm” bảo đảm an toàn giao thông (ATGT) cho học sinh, số trường hợp bị xử lý tăng tới 378% so với cùng kỳ 2023, cho thấy khi tăng cường tuần tra - kiểm soát, vi phạm bị “lộ” nhiều hơn chứ không hề thuyên giảm.

Riêng Hà Nội, từ ngày 1-11.9, rất nhiều trường hợp học sinh đi xe máy không đội mũ, tháo biển kiểm soát, phóng nhanh, lạng lách đã bị lực lượng CSGT các đội số 7, số 9 xử lý. Sở GD&ĐT yêu cầu 100% học sinh ký cam kết chấp hành ATGT trong năm học này. Các động thái trên nối tiếp chỉ đạo của Chính phủ về “tháng cao điểm học sinh đến trường”, yêu cầu địa phương siết chặt TTATGT từ cổng trường ra các trục đường kết nối.

Thực tế, những vụ tai nạn thương tâm liên quan học sinh vẫn là nỗi đau nhức nhối chưa có hồi kết. Sáng 30.9.2024, tại phố Kim Ngưu (Hà Nội), em Đ.N.L., học sinh lớp 10 Trường THPT Việt Đức, điều khiển xe máy điện đã va chạm với xe tải chạy ngược chiều khiến em tử vong.

Chiều 1.3.2025, tại TP Dĩ An (Bình Dương, nay là TP.HCM), em P.A.N., học sinh lớp 9, khi đi học bằng xe đạp điện đã bị xe ben rẽ phải cán qua, tử vong ngay tại hiện trường. Đặc biệt, sáng 6.9.2025, tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Tây Nguyên (Đắk Lắk), một nam sinh lớp 6 không may va chạm với xe thu gom rác trong khuôn viên trường và tử vong, gây xót xa trong dư luận.

Chặn “thói quen nguy hiểm” trước cổng trường

Nhóm hành vi vi phạm lặp đi lặp lại qua nhiều năm qua vẫn xoay quanh: Chưa đủ tuổi điều khiển xe nhưng vẫn đi xe máy/ xe máy điện đến trường; không đội mũ bảo hiểm; đi ngược chiều, vượt đèn đỏ; tụ tập đi hàng ba, hàng bốn... Khi cộng hưởng với mật độ phương tiện cao ở khu vực cổng trường, nguy cơ va chạm tăng đột biến.

Về khung pháp lý, từ ngày 1.1.2025, nhiều quy định đã siết chặt: Người từ đủ 16 tuổi được lái xe gắn máy dưới 50cm³; từ đủ 18 tuổi mới được lái xe từ 50cm³ trở lên. Với xe đạp điện/xe máy điện, người điều khiển và người ngồi sau bắt buộc đội mũ bảo hiểm cài quai đúng quy cách; vi phạm có thể bị phạt 400.000-600.000 đồng theo các nghị định xử phạt hiện hành. Đặc biệt, mức xử phạt phụ huynh/chủphương tiện giao xe cho người chưa đủ điều kiện đã được nâng đáng kể (đối với xe máy: 8-10 triệu đồng; ô tô: 28-30 triệu đồng), thể hiện quan điểm xử lý nghiêm trách nhiệm liên đới để răn đe.

Tuy nhiên, chế tài chỉ là phần “ngọn”. Gốc rễ nằm ở hai điểm “chết người” là thói quen dễ dãi của một bộ phận phụ huynh - coi trọng sự thuận tiện hơn an toàn và khoảng trống kỹ năng của học sinh - chưa được trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật, kỹ năng quan sát, phán đoán rủi ro khi lưu thông trong đô thị đông đúc.

Để “rèn” học sinh vào khuôn khổ, Luật TTATGT đường bộ và Nghị định 151/2024/ NĐ-CP đã quy định nội dung giáo dục ATGT cụ thể trong nhà trường từ năm 2025, Bộ GD&ĐT đã yêu cầu tăng cường giáo dục pháp luật về ATGT trong năm học 2024-2025 tại Công văn 4857/BGDĐT-GDCTHSSV. Nhưng đối với nhiều học sinh, bài học vẫn chỉ nằm trên giấy, chưa thực sự áp dụng vào thực tiễn cuộc sống.

Mặt khác, nếu nhìn từ số liệu thống kê của Bộ Công an, tai nạn giao thông đang giảm ở nhiều chỉ tiêu; tuy nhiên, khu vực cổng trường vẫn là điểm nóng do xung đột giữa phụ huynh đưa đón, xe buýt và học sinh tự đi phương tiện cá nhân. Bài toán vì thế không chỉ là “phạt nặng hơn”, mà là thiết kế lại an toàn, từ tổ chức luồng, điểm dừng/ đỗ, “vùng chậm” giới hạn tốc độ, dải phân cách mềm tạm thời theo khung giờ, và bố trí CSGT/TTGT, đoàn thanh niên, bảo vệ nhà trường... phối hợp trực tuyến để xử lý nhanh các tình huống.

Thực tế ra quân ở Hà Nội cho thấy tác động răn đe rõ rệt: Học sinh vi phạm bị lập biên bản, nhiều em phải có phụ huynh đến làm việc; song song, việc truyền thông tại chỗ đã giúp các bạn khác chứng kiến, nhận thức và điều chỉnh hành vi. Kết quả ấy khẳng định, khi chế tài đủ nghiêm đi đôi với giáo dục phù hợp, những thói quen nguy hiểm hoàn toàn có thể được hạn chế.

Nhưng để bền vững, cần cơ chế trách nhiệm kép. Với nhà trường, không dừng ở “ký cam kết 100%” đầu năm mà phải có cơ chế điểm rèn luyện/thi đua gắn với ATGT, lồng ghép kiểm tra kỹ năng nhận diện rủi ro giao thông ngay trong các tiết sinh hoạt, mời CSGT/TTGT vào lớp dạy mô phỏng tình huống (video/VR), tổ chức “ngày không xe máy” theo tuần...

Với phụ huynh, các mức phạt là lời nhắc rằng “tiện một phút, rước họa cả đời”; bên cạnh đó, hội phụ huynh cần tham gia trực tiếp tổ chức luồng đón - trả học sinh, phân công ca trực, phối hợp cùng địa phương quản lý “xe đưa đón an toàn”.

Cần chuẩn hóa bản đồ ATGT trường học: Bán kính 300-500m quanh trường phải là vùng tốc độ thấp, có vạch qua đường nâng cao, đèn tín hiệu ưu tiên giờ tan học, camera xử phạt nguội, nhà chờ xe buýt an toàn - để học sinh có lựa chọn an toàn - rẻ - tiện. Những khuyến nghị này không mới, nhưng sau mỗi mùa khai giảng, kết quả phụ thuộc vào mức độ làm thật của từng địa phương.

An toàn giao thông học đường là phép thử văn hóa pháp quyền ở mức gần gũi nhất: Giữa cổng trường và con em chúng ta. Không thể chấp nhận “đầu trần - phóng nhanh - chưa đủ tuổi” như một thói quen xã hội. Khi phụ huynh dừng việc giao xe tuỳ tiện, nhà trường dạy kỹ năng thực chất, lực lượng chức năng xử lý nghiêm - nhất quán, hạ tầng quanh trường được thiết kế an toàn theo khung giờ, chúng ta mới chặn được vòng lẩn quẩn tai nạn. Đó cũng là cách thay đổi hành vi lâu dài của cộng đồng.