Trao áo cộng đồng – Gìn giữ văn hóa người Chứt

VHO - Việc trao trang phục sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào dân tộc Chứt tại Quảng Trị không chỉ đáp ứng nhu cầu thực tiễn trong sinh hoạt văn hóa, mà còn mang ý nghĩa sâu xa trong việc khẳng định căn cước văn hóa, nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc và tạo nền tảng để các giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ, lan tỏa bền vững trong đời sống đương đại.

Ngày 26.12, tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THPT Quảng Trị, Sở VHTTDL tỉnh Quảng Trị tổ chức lễ giao nhận trang phục sinh hoạt cộng đồng cho các đội, câu lạc bộ văn nghệ truyền thống đồng bào dân tộc Chứt tại các xã Thượng Trạch, Dân Hóa, Kim Phú, Kim Điền, Tân Thành và Tuyên Lâm. Đây được xem là bước đi quan trọng trong tiến trình bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của một dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn nhưng giàu giá trị truyền thống.

Lấp đầy “khoảng trống” trong không gian văn hóa

Trong thời gian dài, do điều kiện lịch sử và kinh tế – xã hội đặc thù, đồng bào dân tộc Chứt chưa có một bộ trang phục sinh hoạt cộng đồng được định hình rõ ràng. Việc thiếu vắng trang phục truyền thống thống nhất khiến các hoạt động sinh hoạt văn hóa, lễ hội, giao lưu văn nghệ của cộng đồng gặp nhiều hạn chế, đặc biệt là trong việc thể hiện và khẳng định bản sắc riêng giữa bức tranh đa dạng của các dân tộc anh em.

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó, năm 2024, Viện Dân tộc học – Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đã chủ trì thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học về trang phục truyền thống của đồng bào dân tộc Chứt. Trên cơ sở điều tra điền dã, tư liệu lịch sử và sự tham gia trực tiếp của chính cộng đồng – những chủ thể văn hóa, bộ trang phục sinh hoạt cộng đồng của người Chứt được nghiên cứu, thiết kế một cách bài bản, vừa tôn trọng yếu tố truyền thống, vừa phù hợp với điều kiện sinh hoạt hiện nay.

Việc đưa trang phục vào sử dụng không chỉ lấp đầy “khoảng trống” tồn tại suốt nhiều năm, mà còn hoàn thiện một mảnh ghép quan trọng trong không gian văn hóa Chứt, tạo sự đồng bộ giữa trang phục, lễ hội, diễn xướng dân gian và đời sống tinh thần của cộng đồng.

Đồng bào Chứt tự tin trở thành “người giữ lửa” văn hoá bản làng

VHO - Đối với người dân tộc Chứt ở khu vực xã Tuyên Lâm (tỉnh Quảng Trị), những lớp tập huấn, truyền dạy văn hoá phi vật thể không chỉ mang lại kỹ năng mà còn khơi dậy niềm tự hào, tình yêu và ý thức giữ gìn bản sắc văn hoá của mình…

Trang phục – biểu tượng và niềm tự hào

Theo ông Mai Xuân Thành, Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Quảng Trị, việc nghiên cứu và hoàn thiện trang phục sinh hoạt cộng đồng cho người Chứt không đơn thuần là phục dựng hình thức bên ngoài, mà là quá trình nhận diện, chắt lọc và tái hiện những giá trị văn hóa cốt lõi. Đây là minh chứng sinh động cho sự gắn kết giữa nghiên cứu khoa học, chính sách văn hóa và thực tiễn cộng đồng.

Khi được nghiên cứu nghiêm túc và xây dựng trên nền tảng khoa học, trang phục trở thành một biểu tượng văn hóa, giúp cộng đồng người Chứt tự tin hơn khi tham gia sinh hoạt văn hóa, văn nghệ và giao lưu trong không gian chung. Việc khoác lên mình bộ trang phục sinh hoạt cộng đồng không chỉ tạo sự thống nhất về hình ảnh, mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, củng cố ý thức gìn giữ và trao truyền các giá trị văn hóa cho thế hệ sau.

Ở góc độ cơ sở, đại diện Phòng Văn hóa UBND xã Kim Phú cho biết, trước đây, mỗi dịp lễ hội hay hội diễn, bà con Chứt thường phải mượn hoặc thuê trang phục của dân tộc khác. Nay được Nhà nước quan tâm, hỗ trợ trang phục sinh hoạt cộng đồng của chính dân tộc mình, đồng bào rất phấn khởi, coi đó là tài sản văn hóa có giá trị lâu dài, tạo điều kiện thuận lợi để các đội văn nghệ, câu lạc bộ tại các bản duy trì hoạt động thường xuyên, hiệu quả.

Nền tảng cho bảo tồn văn hóa gắn với giáo dục và phát triển

Không chỉ dừng lại ở ý nghĩa biểu trưng, trang phục sinh hoạt cộng đồng còn mở ra cơ hội để bảo tồn văn hóa Chứt một cách bền vững, gắn với giáo dục truyền thống và phát triển đời sống văn hóa cơ sở. Việc đưa trang phục vào sử dụng trong trường học, nhất là tại các trường phổ thông dân tộc nội trú, giúp học sinh dân tộc Chứt hiểu rõ hơn về cội nguồn, bản sắc và trách nhiệm gìn giữ truyền thống của dân tộc mình.

Về lâu dài, trang phục sinh hoạt cộng đồng còn là “ngôn ngữ không lời” để giới thiệu hình ảnh người Chứt trong các hoạt động giao lưu văn hóa, lễ hội và du lịch cộng đồng. Khi bản sắc được nhận diện rõ ràng, được trân trọng và sử dụng đúng không gian, trang phục sẽ trở thành cầu nối giữa cộng đồng với xã hội, góp phần nâng cao nhận thức, tạo sự tôn trọng và thấu hiểu đối với giá trị văn hóa của một dân tộc ít người.

Việc trao trang phục sinh hoạt cộng đồng cho đồng bào dân tộc Chứt vì thế không chỉ là một hoạt động mang tính sự kiện, mà là bước đi có ý nghĩa lâu dài trong chiến lược bảo tồn văn hóa, lấy cộng đồng làm trung tâm, khoa học làm nền tảng và thực tiễn làm thước đo. Từ những bộ áo cộng đồng được trao, căn cước văn hóa người Chứt đang dần được định hình rõ nét hơn, góp phần làm giàu thêm bản đồ văn hóa đa sắc tộc của tỉnh Quảng Trị.