Những người phụ nữ gìn giữ “mạch sống” thổ cẩm Gia Lai

VHO - Giữa nhịp sống hiện đại, những người phụ nữ Gia Rai ở Làng văn hóa Phung (xã Biển Hồ, tỉnh Gia Lai) vẫn lặng lẽ giữ gìn nghề dệt thổ cẩm - nét văn hóa được xem như “hồn cốt” của gia đình và cộng đồng.

Từ khung dệt nơi hiên nhà, họ đã nối dài truyền thống “mẹ truyền con nối”, cùng nhau xây dựng mô hình du lịch cộng đồng, để sắc màu thổ cẩm trở thành cầu nối văn hóa, góp phần phát triển sinh kế bền vững và lan tỏa bản sắc Tây Nguyên đến du khách gần xa.

 Để sắc màu thổ cẩm sống từng ngày

Làng Phung - làng văn hóa của người Gia Rai ở xã Biển Hồ những ngày này vẫn rộn ràng, nhộn nhịp bởi tiếng cười nói, lao động và âm thanh rộn rã từ khung cửi của CLB dệt thổ cẩm. Tiếng dệt vang lên vừa là nhịp sống lao động, vừa là âm vang của truyền thống đang được gìn giữ giữa lòng cộng đồng.

Hơn 3 năm qua, CLB dệt làng Phung (xã Biển Hồ, TP Pleiku, tỉnh Gia Lai) trở thành điểm sáng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Gia Rai. Đây là nơi gìn giữ nghề dệt thổ cẩm, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho phụ nữ trong làng, giúp họ gắn bó hơn với quê hương, gia đình và cộng đồng.

Tại ngôi nhà sàn của chị Pel - Chủ nhiệm CLB, những khung dệt vẫn đều đặn vận hành. Những nghệ nhân lớn tuổi kiên trì, miệt mài bên khung cửi, truyền lại bí quyết nghề cho lớp trẻ. Nghệ nhân Dui bày tỏ: “Nghề dệt thổ cẩm đã có từ xa xưa, truyền cho phụ nữ trong làng. Tôi học mẹ từ nhỏ, 15 tuổi đã dệt thành thạo. Giờ lớp chúng tôi đã già, chỉ mong con cháu tiếp nối để nghề không mất đi”.

Nghệ nhân Prut chia sẻ thêm: “Nhờ có CLB dệt, nhiều chị em có việc làm ổn định. Quan trọng hơn, nghề dệt vẫn tồn tại giữa thời hiện đại. Du khách đến tham quan làng cũng rất thích thú khi được xem dệt, nghe kể về ý nghĩa của hoa văn thổ cẩm, nên nghề này giờ vừa là sinh kế, vừa là nét hấp dẫn của du lịch địa phương”.

Theo quan niệm của người Gia Rai, phụ nữ dệt giỏi sẽ được đánh giá cao và là niềm tự hào của gia đình. Những tấm vải thổ cẩm tinh tế còn là vật sính lễ trong những dịp trọng đại, là sợi dây gắn kết tình cảm trong cộng đồng.

Chia sẻ về cái duyên gắn bó với nghề, chị Pel bộc bạch: “Nghề dệt được mẹ truyền cho con gái. Tôi học từ nhỏ, rồi lớn lên học hỏi thêm bí quyết từ các bà, các mẹ để phối màu, tạo hoa văn. Giờ tôi chỉ mong lớp trẻ yêu nghề, xem nghề dệt không chỉ là di sản của cha ông, mà còn là cơ hội phát triển du lịch, quảng bá văn hóa Gia Rai đến du khách bốn phương”.

Hút khách bằng nét đẹp của thổ cẩm

Những năm gần đây, sản phẩm thổ cẩm của làng Phung ngày càng được biết đến rộng rãi. Khách đặt hàng có lúc nhiều, lúc ít, nhưng phạm vi tiêu thụ đã vượt ra ngoài địa phương, lan tới nhiều vùng của Gia Lai như Chư Sê, Đức Cơ, Ayun Pa. Những sắc màu, hoa văn đặc trưng của người Gia Rai đang dần trở thành điểm nhấn văn hóa, thu hút khách du lịch và người yêu thủ công truyền thống.

Chị Pul, thành viên CLB dệt thổ cẩm làng Phung, vui mừng chia sẻ: “Từ khi CLB ra mắt, sản phẩm của chị em được nhiều người biết đến hơn. Tôi mong được học thêm bí quyết từ các nghệ nhân lớn tuổi để truyền lại cho thế hệ trẻ, để nghề dệt không bị mai một”.

Theo nghệ nhân Pel, các sản phẩm dệt của phụ nữ Gia Rai không chỉ phục vụ đời sống thường ngày mà còn mang giá trị văn hóa sâu sắc. Từ váy, khố, áo, tấm choàng, tấm địu, chăn, khăn, túi xách cho đến dây buộc đầu..., tất cả đều được tạo nên từ đôi bàn tay khéo léo, tỉ mỉ. Trên nền màu đen và đỏ chủ đạo, năm sắc đen, đỏ, vàng, xanh, trắng hòa quyện tạo nên hoa văn rực rỡ, mô phỏng thiên nhiên và đời sống.

Không chỉ gìn giữ nghề truyền thống, CLB dệt làng Phung còn gắn kết với phát triển du lịch cộng đồng. Trong không gian trưng bày, những khung cửi cổ và sản phẩm tinh xảo được sắp đặt hài hòa, để du khách vừa chiêm ngưỡng, vừa được nghe các nghệ nhân kể chuyện về phong tục, tập quán bản địa. Nhiều du khách còn thích thú khi được trực tiếp ngồi bên khung dệt, thử dệt từng sợi chỉ, cảm nhận sự kiên nhẫn và tinh tế của nghề truyền thống.

Nghệ nhân Rơ Lan Han cho biết: “Dệt thổ cẩm giúp chị em có nguồn thu ổn định, nuôi sống gia đình. Chúng tôi bán sản phẩm qua mạng xã hội như Facebook, TikTok. Mỗi sản phẩm thường hoàn thành trong một tuần, riêng những hoa văn phức tạp có thể mất đến hai tuần hoặc cả tháng. Du khách nước ngoài khi đến tham quan đều thích thú mua sản phẩm, vừa làm quà, vừa để lưu giữ kỷ niệm”.

Nhờ tâm huyết của các nghệ nhân, ngành VHTTDL tỉnh Gia Lai cùng chính quyền địa phương đang triển khai hướng phát triển du lịch cộng đồng tại làng Phung. Mô hình này vừa tạo sinh kế cho các gia đình, nâng cao thu nhập, góp phần giảm nghèo, vừa gắn kết nghề dệt với hoạt động văn hóa - du lịch. Từ đó, thổ cẩm làng Phung đã trở thành biểu tượng văn hóa sống động, góp phần tôn vinh vẻ đẹp của người Gia Rai và quảng bá hình ảnh Tây Nguyên đến bạn bè gần xa.