Người Jrai bảo tồn văn hóa từ du lịch cộng đồng

VHO - Với lợi thế về truyền thống lịch sử, văn hóa cùng cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, đồng bào Jrai ở xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai đã phát huy vốn văn hóa bản địa, xây dựng làng thành điểm du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống.

Cách Pleiku chừng 30 km, làng Kép thuộc xã Ia Ly hút khách bởi nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc của người Jrai như Lễ hội cồng chiêng, dệt thổ cẩm, đan mây tre, làm rượu ghè, thăm nhà mồ...

Điểm nổi bật của làng Kép so với nhiều ngôi làng người Jrai khác trên địa bàn tỉnh Gia Lai là sự chỉn chu, khuôn phép, quy hoạch khang trang nhưng vẫn giữ được nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, duy trì hơn 95% nhà sàn làm nơi sinh hoạt của người dân bản địa.

Từ tháng 4.2023, tại làng Kép 1 và Kép 2, mô hình làng du lịch cộng đồng chính thức hoạt động, nhờ vậy đã thu hút hàng ngàn du khách trong và ngoài nước đến tham quan.

Chị chị H’Uyên Niê, Phó ban Quản lý du lịch cộng đồng làng Kép 1, xã Ya Ly cho biết: Trước đây, chị em chỉ biết làm nông, chăn nuôi tự cung tự cấp, nhưng từ khi biết cách khai thác nét đẹp của không gian cư trú, nét độc đáo của di sản văn hóa dân tộc mình để làm du lịch, các gia đình trong xã có đã thêm thu nhập.'

Theo chị H’Uyên Niê, những nghệ nhân lớn tuổi sẽ dệt, đan lát, hướng dẫn người dân cùng tham gia, còn các em nhỏ sẽ hóa thân thành các nhân vật, kể lại câu chuyện đời sống của người dân tộc Jrai. Từ mô hình này, mỗi người dân có thể sống, lao động trên chính quê hương mình và đặc biệt là lưu giữ lại được những nét văn hóa truyền thống, không để các nghề thủ công mỹ nghệ bị mai một.

Đang chăm chỉ bên khung dệt, nghệ nhân Rơ Châm Phaih cho biết: “Tôi không nhớ rõ lắm, khi còn nhỏ trong nhà đã có khung dệt. Tôi đam mê và nhờ mẹ và các cô trong làng dạy mình học dệt. Nghề dệt thổ cẩm được đồng bào Jrai lưu truyền qua nhiều thế hệ. Mỗi tấm vải thổ cẩm dệt được, phụ nữ Jrai rất trân quý vì đấy tâm huyết, cũng như thể hiện sự tài hoa của từng nghệ nhân.

Đến tại làng Kép, du khách không thể bỏ qua và tham quan trải nghiệm, tìm hiểu nhà mồ. Theo quan niệm của người Tây Nguyên, nhà mồ đơn giản là nơi họ thành kính đưa người chết về để đợi ngày Pơ thi (lễ bỏ mả), tức vĩnh viễn ra đi, không bao giờ quyến luyến quay lại nữa. Vậy nên nhà mồ càng đẹp, càng to thì tức là tình cảm của người sống càng lớn, nhưng phải nằm trong khả năng kinh tế của gia đình.

Với những du khách từng đến đây, nhà mồ của người Tây Nguyên là một thế giới nghệ thuật. Khi thiết kế chương trình tour cho du khách trải nghiệm, người Jrai làng Kép thường kết hợp giới thiệu nhà mồ và biểu diễn ma bùn. Nét đẹp của nhà mồ nằm ở hệ thống tượng mồ đủ dáng hình chủ đề từ sinh hoạt, lễ hội đến mẫu tử, phồn thực, tượng thú… khiến nhiều du khách thích thú.

Để nâng cao hoạt động du lịch cộng đồng, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam vừa tổ chức lớp tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ du lịch, nâng cao kỹ năng phục vụ du khách cho người dân địa phương tại làng Kép. Nội dung tập huấn tập trung vào phát triển kỹ năng và nghiệp vụ du lịch cộng đồng, kỹ năng chế biến món ăn, phục vụ bàn và pha chế đồ uống.

Đây là hoạt động thuộc Dự án 6 về “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, nằm trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Bà Nguyễn Thị Kim Chung, Phó Giám đốc Sở VHTTDL Gia Lai cho biết: “Đến làng Kép du khách không chỉ được lắng nghe những huyền thoại dân gian sâu sắc mà còn được hòa mình vào không gian văn hóa truyền thống với những mái nhà rông, tiếng cồng chiêng và những lễ hội đậm chất của người Jrai. Chúng tôi đang đang khẩn trương xúc tiến, kêu gọi các doanh nghiệp lữ hành, kinh doanh du lịch kết nối tour tuyến để đưa du khách nhiều hơn đến tham quan, trải nghiệm tại điểm du lịch làng Kép”.