Người Dao đỏ ở Chợ Đồn gìn giữ văn hoá để phát triển du lịch

VHO - Đối với người Dao đỏ, xã Chợ Đồn, tỉnh Thái Nguyên, việc sáng tạo ra những bộ trang phục truyền thống cầu kỳ, lạ mắt và nghệ thuật trình diễn hát Páo dung là nét sinh hoạt văn hóa không thể thiếu của đồng bào. Đây cũng là phương tiện chuyển tải những tâm tư, tình cảm và ước muốn của người Dao trong cuộc sống thường ngày.

Ông Nguyễn Đức Hiệp, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Chợ Đồn cho biết, xã Chợ đồn, tỉnh Thái Nguyên (xã Ngọc Phái, huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn cũ) là nơi có đông cộng đồng người Dao đỏ sinh sống. Người Dao đỏ nơi đây còn lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa dân gian phong phú.

Trong đó, loại hình nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục và nghệ thuật diễn xướng dân gian hát Páo dung mang đậm chất văn hóa truyền thống, thể hiện trình độ nghệ thuật và tri thức dân gian tộc người.

Trang phục truyền thống của người Dao đỏ được đánh giá là một trong những loại trang phục có hoa văn phong phú, đa dạng, độc đáo. Nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục của người Dao đỏ là kho tàng nghệ thuật dân gian đặc sắc, mang đậm bản sắc tộc người. Hoa văn trang trí trên khăn, mũ, áo, yếm, quần, dây lưng không đơn thuần là các chi tiết tạo điểm nhấn, mà còn phản ánh sự khác biệt về giới tính, lứa tuổi, trong các hoạt động tín ngưỡng hay sinh hoạt cộng đồng. 

Về cơ bản, trang phục của người Dao đỏ có hoa văn phong phú, đẹp mắt, với màu sắc là chàm, đỏ và trắng. Từ chất liệu vải chàm thô cùng với kỹ thuật tạo hoa văn, phối ghép trang sức, phụ nữ Dao đỏ đã khéo léo, tinh tế gửi gắm mọi tâm tư, tình cảm của mình trong những họa tiết thể hiện khát vọng cao đẹp của con người về một thế giới tươi đẹp.

Hiện nay, nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục của người Dao đỏ ở Chợ Đồn vẫn được duy trì và khuyến khích trong các hoạt động văn hóa và du lịch tại địa phương. Phụ nữ Dao đỏ ở Chợ Đồn vẫn tự tay làm trang phục cho mình và cho người thân trong gia đình. Đối với họ, trang phục truyền thống được lưu giữ và bảo tồn như là một biểu tượng của bản sắc văn hóa.

Nghệ nhân dân gian Đặng Quản Vượng, 90 tuổi, dân tộc Dao đỏ cho biết, cùng với việc sáng tạo ra những bộ trang phục truyền thống cầu kỳ, lạ mắt, hát Páo dung là nét sinh hoạt văn hóa không thể thiếu của đồng bào dân tộc Dao, đây là phương tiện chuyển tải những tâm tư, tình cảm và ước muốn của người Dao trong cuộc sống thường ngày. 

Theo tiếng dân tộc Dao, Páo dung có nghĩa là ca hát, hát Páo dung là hát dân ca của dân tộc Dao. Hát Páo dung ra đời và phát triển từ trong lao động sản xuất, từ nhu cầu đời sống tinh thần và tín ngưỡng của cộng đồng dân tộc Dao. Ở đâu có người Dao thì ở đó có làn điệu Páo dung độc đáo, bởi đó là tiếng lòng của người Dao được truyền tải thông qua những âm điệu trầm bổng của từng câu hát, nhằm gửi gắm niềm tin, khát vọng về một cuộc sống no ấm. 

Hát Páo dung được lưu truyền qua nhiều thế hệ, tồn tại cho đến ngày nay và trở thành một nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc của người Dao. Páo dung thường được hát trong những dịp Tết, lễ hội, hát khi kết thúc một năm lao động vất vả, hát với mong ước sức khỏe, mọi điều may mắn, hạnh phúc.

Đối với người Dao, hát Páo dung luôn mang ý nghĩa quan trọng, gắn bó mật thiết với đời sống sinh hoạt của đồng bào. Khi biểu diễn Páo dung, nam, nữ thường chọn lối hát đối đáp. Thông qua lời ca, tiếng hát để bày tỏ tình cảm, trao đổi tâm tình, ôn lại quá trình lịch sử, làm cho con người gần nhau hơn, củng cố tình đoàn kết cộng đồng.

Bà Tô Thị Thu Trang, Giám đốc Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam cho biết, nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân gian tiêu biểu, ngày 5.12, Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam, Sở VHTTDL Thái Nguyên và UBND xã Chợ Đồn tổ chức chương trình Xây dựng mô hình bảo tồn, phát huy nghệ thuật thuật trang trí hoa văn trên trang phục và hát Páo dung của dân tộc Dao. Chương trình có sự tham gia của 50 nghệ nhân, học viên dân tộc Dao (nhóm Dao đỏ) đang sinh sống tại thôn Bản Cuốn 1 và Bản Cuốn 2, xã Chợ Đồn, tỉnh Thái Nguyên.

Chương trình là hoạt động quan trọng nhằm bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Dao đỏ, gắn với phát triển du lịch, qua đó khẳng định hiệu quả thiết thực của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2025.

Mục tiêu của chương trình không chỉ bảo tồn giá trị di sản văn hóa truyền thống dân tộc Dao, mà còn tạo điều kiện để nghệ thuật dân gian truyền thống nhóm người Dao đỏ được phát huy mạnh mẽ trong đời sống cộng đồng, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc giữ gìn di sản văn hóa truyền thống, bà Tô Thị Thu Trang nhấn mạnh.