Báo động vấn nạn “đạo đức số”

MINH ANH

VHO - Hàng loạt thông tin thiếu kiểm chứng về sự cố lật tàu tại Quảng Ninh mới đây đã gióng lên hồi chuông báo động về tình trạng tin giả, đặc biệt là những nội dung được tạo bằng trí tuệ nhân tạo (AI) đang tràn lan trên mạng xã hội. Điều này không chỉ gây hoang mang dư luận, tổn thương sâu sắc cho các cá nhân và gia đình mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế - xã hội.

 Báo động vấn nạn “đạo đức số” - ảnh 1
Thông tin giả tràn lan trên mạng xã hội. Ảnh: ITN

 Vụ lật tàu Vịnh Xanh 58 tại vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) là một bi kịch đau lòng, nhưng đáng buồn thay, nó lại trở thành “miếng mồi béo bở” cho những kẻ trục lợi trên không gian mạng.

Ca sĩ Thái Thùy Linh là một trong những người vô tình trở thành “nạn nhân” khi chia sẻ hình ảnh một nhóm trẻ em đứng trên mũi tàu tham quan vịnh Hạ Long. Bức ảnh này đã bị chỉnh sửa sang màu đen trắng và kèm theo chú thích sai sự thật, cho rằng đây là khoảnh khắc cuối cùng trước khi tàu bị lật.

Anh Tuấn Nguyễn, chủ nhân thực sự của bức ảnh vô cùng bức xúc khi ảnh chụp người thân của mình bị phát tán rộng rãi với nội dung sai sự thật. Anh đã liên hệ với ca sĩ Thái Thùy Linh và các fanpage khác để yêu cầu gỡ bỏ và đính chính.

Ngay khi xác nhận được nguồn gốc bức ảnh, ca sĩ Thái Thùy Linh đã công khai xin lỗi và đính chính trên trang cá nhân của mình. Xin lỗi vì đã đăng bức ảnh, với chú thích gây hiểu lầm lớn và đáng tiếc, ca sĩ Thái Thùy Linh chia sẻ: “Tôi thực sự hiểu rằng, không như những sự nhầm lẫn khác mà đôi khi ta có thể gặp khi sử dụng mạng xã hội, sự nhầm lẫn này có thể gây tổn thương lớn về mặt tinh thần cho các bạn nhỏ trong ảnh và người thân của cháu. Tôi cũng xin mong những ai đang sử dụng sai bức ảnh hãy thu hồi và đính chính”!

Nữ nghệ sĩ cũng chia sẻ bài học rút ra là cần cẩn trọng hơn nữa khi sử dụng thông tin và hình ảnh trên mạng xã hội, đặc biệt trong những sự kiện bi thương khi cảm xúc dễ vượt quá ngưỡng thông thường, khiến người dùng dễ đồng cảm và tin vào các thông tin sai lệch.

Không chỉ dừng lại ở việc chỉnh sửa ảnh, nhiều đối tượng còn tinh vi hơn khi sử dụng công nghệ AI để tạo ra những câu chuyện thương tâm nhưng hư cấu về các nạn nhân vụ lật tàu. Những bài viết này thường kể lấp lửng và yêu cầu người xem nhấp vào các đường link trong phần bình luận để đọc tiếp, dẫn dụ người dùng đến các trang web chứa quảng cáo dày đặc hoặc tiềm ẩn nhiều rủi ro về mã độc.

Điển hình là trường hợp fanpage M.C.O đã sử dụng AI để tạo ra các hình ảnh minh họa cho những câu chuyện kịch tính, hư cấu liên quan đến vụ chìm tàu, nhằm “câu kéo tương tác”. Mặc dù có dòng chữ nhỏ ghi “Đây là các tình tiết hư cấu” hoặc “Hình ảnh mang tính chất minh họa cho câu chuyện”, nhiều người dùng mạng xã hội vẫn không phân biệt được thật, giả.

Thậm chí, nhiều video với nội dung “cận cảnh vụ lật tàu đau thương” lại lấy hình ảnh từ các vụ tai nạn cũ hoặc được tạo bằng AI, mô phỏng cảnh tàu chìm và nạn nhân rơi xuống biển, gây hiểu lầm và bức xúc trong dư luận. Những hành vi đăng tải và lan truyền tin giả không chỉ gây nhiễu loạn thông tin, tác động tiêu cực đến tâm lý người dân. Nó cũng làm xói mòn niềm tin xã hội và gây thiệt hại cho ngành du lịch.

Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại, mang lại vô vàn lợi ích trong việc kết nối thông tin, giao lưu và học hỏi. Tuy nhiên, nó cũng đã gây ra những hệ lụy khôn lường cho cá nhân và xã hội.

Không chỉ đến vụ lật tàu, việc lan truyền tin giả trên mạng xã hội đã và đang xảy ra phổ biến trong thời gian gần đây. PGS.TS Hà Huy Phượng, Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhận định rằng, mỗi khi có thiên tai, tai nạn hay sự kiện có ảnh hưởng đến xã hội, thông tin thiếu trách nhiệm và vô đạo đức thường tràn lan, gây thêm nỗi lo cho cộng đồng.

Những tin tức này thường do kẻ xấu, thế lực thù địch, hoặc người thiếu hiểu biết pháp luật đăng tải. Vì vậy, người tiếp nhận thông tin cần tỉnh táo để phân biệt đúng, sai, tránh những hành vi tiêu cực gây hậu quả xấu cho cá nhân và tổ chức.

Các thông tin sai lệch này có thể dẫn đến những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng. Chẳng hạn, tại Quảng Trị mới đây, một số tài khoản Facebook đã lan truyền các tin đồn thất thiệt như “giả vờ bán hàng để xịt hơi cay, bắt cóc người”, “thanh niên mất tích tại thôn Ba Nương” hay “ông T. bị xịt hơi cay ở Xuân Hóa”.

Công an xã Minh Hóa đã nhanh chóng vào cuộc xác minh và làm rõ, khẳng định tất cả những thông tin trên đều là bịa đặt và xử lý các cá nhân có hành vi đăng thông tin sai sự thật. Tại Nghệ An, ngày 19.7, Công an xã Văn Kiều đã triệu tập hai cá nhân vì đã đăng tải thông tin sai sự thật về vụ việc bắt cóc trẻ em trên mạng xã hội.

Dù nội dung được đăng tải dưới dạng cảnh báo, nhưng qua xác minh, công an xác định thông tin này hoàn toàn không có căn cứ, gây tâm lý lo lắng, bất an trong cộng đồng. Hai cá nhân này đã thừa nhận hành vi sai trái, tự nguyện gỡ bỏ bài viết, đăng tải bài đính chính và cam kết không tái phạm. Công an xã Văn Kiều đang tiếp tục củng cố hồ sơ để xử lý vụ việc theo quy định pháp luật.

Dưới góc độ pháp luật, Điều 101 của Nghị định số 15/2020/ NĐ-CP quy định phạt tiền từ 10- 20 triệu đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật.

Nếu hành vi gây hậu quả nghiêm trọng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 331 Bộ luật Hình sự về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ. Theo đó, người phạm tội có thể bị phạt tù lên đến 7 năm, bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 200 triệu đồng.

Các chuyên gia công nghệ khuyến cáo, để tránh tiếp tay cho các đối tượng xấu lợi dụng lòng tin để trục lợi, người dùng mạng xã hội cần trang bị cho mình “bộ lọc thông tin” hiệu quả, tuyệt đối không chia sẻ, bình luận các nội dung chưa được kiểm chứng hoặc từ nguồn không chính thống.