Tác động lan tỏa toàn cầu

VHO - Từ năm 2026, người mua xe năng lượng mới tại Trung Quốc sẽ không còn được miễn toàn bộ thuế mà chỉ còn được giảm 50%. Sự thay đổi này được dự báo sẽ gây ra những tác động lan tỏa trên thị trường xe điện toàn cầu.

Tự đứng vững sau thời kỳ “bùng nổ nhờ trợ cấp”

Tại Trung Quốc, những ngày cuối năm 2025 lượng đơn đặt mua xe điện tăng mạnh, thậm chí tăng tới 60% ở một số đại lý.

Lý do nằm ở một sự thay đổi về chính sách: từ ngày 1.1.2026, xe năng lượng mới (NEV) sẽ không còn được miễn 100% thuế như trước mà chỉ còn được giảm 50%, với mức ưu đãi tối đa giảm từ 30.000 nhân dân tệ xuống còn 15.000 nhân dân tệ.

Nhằm giảm bớt “cú sốc” cho khách hàng trước việc giảm ưu đãi, nhiều hãng ô tô đã triển khai chương trình “bảo đảm chênh lệch thuế”, áp dụng cho các đơn hàng đặt trước cuối tháng 11.2025 nhưng giao xe trong năm 2026. Trong trường hợp này, hãng sẽ chi trả phần thuế ưu đãi bị cắt để đảm bảo quyền lợi cho người mua.

Sự thay đổi về chính sách cho thấy, Trung Quốc đang rút dần “bàn tay” hỗ trợ ra khỏi thị trường xe điện, ngành từng được xem là trọng tâm chiến lược suốt hơn một thập niên qua.

Từ năm 2014, chính sách miễn thuế và trợ giá trực tiếp đã giúp xe điện tại Trung Quốc phát triển thần tốc. Chuỗi cung ứng hoàn chỉnh được hình thành với tốc độ chưa từng thấy. Những cái tên như BYD, Li Auto, NIO… liên tiếp vươn lên, trong khi nhiều hãng nước ngoài phải thay đổi chiến lược để không bị bỏ lại phía sau.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng quá nhanh cũng kéo theo hệ lụy: năng lực sản xuất vượt nhu cầu, hàng loạt thương hiệu chỉ sở hữu thị phần dưới 0,1%, cuộc đua giảm giá kéo dài suốt năm 2023 - 2024 khiến lợi nhuận toàn ngành bị bào mòn…

Không chỉ dừng ở thuế, xe điện cũng lần đầu tiên bị đưa ra khỏi danh mục ngành chiến lược trong kế hoạch phát triển 5 năm tiếp theo (2026 - 2030). Điều này cho thấy Trung Quốc không còn ưu tiên hỗ trợ dàn trải mà chuyển sang tập trung nguồn lực cho các lĩnh vực công nghệ mới hơn, nơi quốc gia này muốn thiết lập lợi thế trước biến động thương mại và địa chính trị toàn cầu.

Theo giới phân tích, việc giảm ưu đãi thuế là tín hiệu “nhắc nhở” các hãng xe rằng thị trường chuẩn bị bước sang giai đoạn sàng lọc, từ nay trở về sau, ai đủ năng lực người đó sẽ ở lại.

Tác động ra sao tới thị trường toàn cầu?

Khi lợi thế trong nước không còn được hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, xuất khẩu trở thành con đường tất yếu. Thực tế đã chứng minh xu hướng này: chỉ riêng năm 2024, Trung Quốc đã vượt Nhật Bản để trở thành quốc gia xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới, trong đó xe điện chiếm tỷ trọng đáng kể.

Những thị trường mới nổi như Đông Nam Á, Trung Đông hay Nam Mỹ đang nhanh chóng trở thành ưu tiên của các hãng xe Trung Quốc, bên cạnh châu Âu - nơi xe điện sản xuất từ Trung Quốc đã đạt hơn 20% thị phần.

Nhu cầu mở rộng thị trường khiến hoạt động xuất khẩu dự báo sẽ tăng mạnh hơn nữa trong những năm tới.

Sự chuyển hướng này sẽ khiến áp lực cạnh tranh về giá trên thị trường xe điện toàn cầu sẽ gia tăng. Khi không còn được trợ cấp, các hãng Trung Quốc buộc phải tối ưu hóa chi phí và nâng cấp sản phẩm để tồn tại bằng thực lực. Nhờ lợi thế quy mô sản xuất lớn, các hãng có khả năng đưa ra mức giá thấp hơn đáng kể so với đối thủ.

Tại nhiều phân khúc, xe điện Trung Quốc có thể rẻ hơn từ 20 - 30% so với sản phẩm tương đương của Mỹ hoặc châu Âu. Điều này khiến các nhà sản xuất tại phương Tây lo ngại, khi việc giữ giá bán cao trở nên khó khăn trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng nhạy cảm hơn với giá cả.

Áp lực cạnh tranh còn thúc đẩy một cuộc đua công nghệ mang tính toàn cầu. Khi không còn được trợ cấp, các hãng xe điện Trung Quốc buộc phải tự khẳng định bằng năng lực nghiên cứu và đổi mới. Các công nghệ sẽ liên tục được đầu tư mạnh. Những tên tuổi như Huawei, Xiaomi… đã trở thành các đối thủ công nghệ đáng gờm, không chỉ trong lĩnh vực thiết bị điện tử mà cả trong ngành xe hơi thông minh.

Sự bứt phá của Trung Quốc đặt ra thách thức lớn đối với các nhà sản xuất tại Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc và Nhật Bản, buộc họ phải đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu, thay đổi mô hình kinh doanh hoặc thậm chí tìm đến liên kết với các doanh nghiệp Trung Quốc nếu không muốn bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua mang tính toàn cầu.

Đây không còn là cuộc cạnh tranh về sản xuất ô tô truyền thống, mà là cuộc chiến về hệ sinh thái công nghệ, nơi phần thắng thuộc về những ai nắm giữ pin tốt hơn, phần mềm thông minh hơn và khả năng tối ưu chi phí tốt hơn.