Tu sửa khẩn cấp Nhà bia Vĩnh Lăng hơn 1,6 tỉ đồng

VHO - UBND tỉnh Thanh Hóa vừa phê duyệt dự án tu sửa cấp thiết Nhà bia Vĩnh Lăng, Tiền đường Đền thờ Lê Thái Tổ và một số hạng mục khác tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh, với tổng mức đầu tư hơn 1,68 tỉ đồng nhằm khắc phục hư hại do mưa bão, bảo tồn giá trị nguyên gốc của di tích.

Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh (Thanh Hóa) là nơi an nghỉ của anh hùng dân tộc Lê Lợi, người khai sáng triều Hậu Lê. 

Trải qua nhiều thế kỷ, nơi đây vẫn lưu giữ gần như nguyên vẹn không gian linh thiêng, kiến trúc cổ kính cùng những giá trị văn hóa, lịch sử đặc biệt của dân tộc.

Thời gian qua, do ảnh hưởng của giông lốc và mưa lớn, một số hạng mục tại khu di tích đã bị hư hỏng, xuống cấp.

Trước tình hình đó, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định phê duyệt Báo cáo kinh tế - kỹ thuật tu sửa cấp thiết các hạng mục: Nhà bia Vĩnh Lăng, Tiền đường Đền thờ Lê Thái Tổ, tường rào và lầu hóa vàng (thuộc khu mộ Lê Thái Tổ).

Tổng mức đầu tư dự án là 1,687 tỉ đồng, sử dụng nguồn thu hợp pháp của Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn di sản Thanh Hóa, đơn vị làm chủ đầu tư.

Dự án được triển khai trong giai đoạn 2025 - 2026, nhằm khắc phục hậu quả thiên tai, chống xuống cấp công trình và duy trì sự tồn tại lâu dài của di tích.

Theo kế hoạch, Nhà bia Vĩnh Lăng sẽ được gắn đắp lại đầu đao bị hư hỏng, thay ngói vỡ, rui, tàu mái và lá đề mục nát; Tiền đường Đền thờ Lê Thái Tổ tu sửa mái, xối góc và hệ thống gỗ bị hư hại; Lầu hóa vàng được cải tạo, xử lý các vết nứt, bong tróc; tường rào khắc phục 3 trụ bị đổ, thay 5 hoa sắt bị gỉ sét, cong vênh.

Việc tu sửa được yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt Luật Di sản văn hóa, bảo đảm không làm thay đổi yếu tố gốc, đồng thời sử dụng vật liệu và kỹ thuật truyền thống.

UBND tỉnh giao Sở VHTTDL giám sát toàn bộ quá trình thi công; Sở Xây dựng hướng dẫn kỹ thuật; Sở Tài chính đảm bảo quy trình thanh quyết toán. Chủ đầu tư chịu trách nhiệm toàn diện về chất lượng, tiến độ và hiệu quả dự án.

Bia Vĩnh Lăng (hay còn gọi là Lam Sơn Vĩnh Lăng bi) được giới nghiên cứu đánh giá là một trong những tấm bia thời Lê sơ có niên đại lâu đời, to và đẹp nhất Việt Nam hiện nay.

Bia được tạc bằng đá trầm tích nguyên khối, trọng lượng gần 18 tấn, vừa mang giá trị lịch sử, vừa thể hiện nghệ thuật điêu khắc tinh xảo của thời đại.

Đáp ứng các tiêu chí độc bản, hình thức độc đáo và giá trị lịch sử đặc biệt, tháng 12.2013, bia Vĩnh Lăng được công nhận là Bảo vật quốc gia. Tấm bia được đặt ở phía tây nam khu Chính điện Lam Kinh, cách mộ vua Lê Thái Tổ khoảng 300 mét.

Theo sử cũ, Lam Kinh xưa là vùng đất Lam Sơn, quê hương của anh hùng dân tộc Lê Lợi, nơi khởi nguồn và căn cứ đầu tiên của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418 – 1428).

Sau khi lên ngôi hoàng đế, Lê Lợi đổi vùng đất Lam Sơn thành Tây Kinh (Lam Kinh), cho xây dựng nơi đây thành vùng đất linh thiêng của triều Hậu Lê, nơi an táng các vua và Thái hoàng thái hậu.

Trong số các bia đá còn lại ở Lam Kinh, bia Vĩnh Lăng là tấm bia tiêu biểu nhất, điển hình cho kỹ thuật chế tác, chạm khắc công phu và tỉ mỉ đến từng chi tiết.

Văn bia gồm hai phần: bia phía trên và rùa phía dưới, đều làm bằng đá trầm tích màu xám xanh pha đốm trắng, có nhiều vỏ nhuyễn thể trên bề mặt. Khối bia cao 2,79 m, rộng 1,94 m, dày 0,27 m; rùa dài 3,46 m, nặng khoảng 18 tấn.

Phần thân bia là khối hình chữ nhật đặt trên lưng rùa, trán bia chạm nổi hình rồng 5 móng, hai bên chạm rồng cuộn đầu vươn cao; diềm bia trang trí hoa văn lá đề xen kẽ cúc dây tinh xảo.

Mặt trước khắc khoảng 750 chữ Hán do Nguyễn Trãi soạn, ghi công đức vua Lê Thái Tổ, ca ngợi cuộc kháng chiến Lam Sơn, thể hiện lòng nhân nghĩa, khoan dung của vị minh quân.

Dưới thân bia là hình tượng rùa lớn trong tư thế bơi, đầu ngẩng cao, 4 chân khỏe, đuôi vắt mềm mại, biểu trưng cho sự trường tồn, bền vững của vương triều Hậu Lê.

Tất cả các chi tiết đều được chế tác bằng phương pháp thủ công, thể hiện trình độ kỹ thuật và nghệ thuật đỉnh cao của thế kỷ XV.