Nghệ nhân Nguyễn Tiến Khởi và tình yêu nước trong những câu Ví, Giặm

VHO - Giữa vùng sơn cước Hương Khê, nơi tiếng phách Ví, Giặm vẫn vang giữa đời thường, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Tiến Khởi được xem như “người truyền lửa” của văn hóa dân gian xứ Nghệ.

Hơn 40 năm gắn bó, ông không chỉ viết hơn 350 tác phẩm dân ca, hàng trăm kịch hát, tổ khúc nghệ thuật mà còn mang dân ca vào trường học, lan tỏa giá trị nhân văn và tinh thần yêu nước đến mọi tầng lớp nhân dân.

Trong cuộc trò chuyện với Báo Văn Hóa, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Tiến Khởi (SN 1972, trú xã Phú Gia, tỉnh Hà Tĩnh) chia sẻ về hành trình bền bỉ gìn giữ dân ca Ví, Giặm, những trăn trở trong việc truyền lửa cho thế hệ trẻ và khát vọng mang tiếng hát quê hương lan tỏa trong phong trào thi đua yêu nước hôm nay.

PV: Thưa ông, điều gì đã khiến ông gắn bó hơn 40 năm với dân ca Ví, Giặm - một di sản tưởng chừng chỉ còn vang vọng trong ký ức xưa?

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Tiến Khởi: Tôi sinh ra ở xã Hương Phố, huyện Hương Khê (cũ), trong một gia đình thuần nông. Tuổi thơ tôi lớn lên giữa tiếng mõ trâu, tiếng gà gáy và những đêm hội làng vang vọng câu hát Ví, Giặm. Dân ca với tôi không chỉ là âm nhạc mà là mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, dạy con người sống nhân hậu, thủy chung.

Ngày còn học cấp 3, tôi tham gia đội văn nghệ của xã, rồi tự mày mò sáng tác, dàn dựng tiểu phẩm dân ca. Khi đứng trên sân khấu lần đầu tiên và thấy bà con cười, gật gù theo nhịp hát, tôi biết mình đã tìm thấy con đường đời - con đường giữ lửa cho dân ca quê nhà.

.P.V: Ông đã sáng tác và đạo diễn hàng trăm tác phẩm dân ca. Bí quyết nào giúp ông giữ được hồn cốt truyền thống mà vẫn mang hơi thở thời đại?

-Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Tiến Khởi: Tôi luôn coi dân ca Ví, Giặm là “vũ khí mềm” trong xây dựng đời sống văn hóa mới. Mỗi vở kịch, mỗi tổ khúc tôi viết đều gắn với những vấn đề thời sự của đời sống, từ tuyên truyền pháp luật, xây dựng nông thôn mới đến phòng chống bạo lực học đường, an toàn giao thông.

Bí quyết là để dân ca sống cùng đời sống, nói tiếng nói của nhân dân bằng ngôn ngữ của nhân dân. Tôi không muốn dân ca chỉ vang trên sân khấu mà phải hòa vào hơi thở cuộc sống, để người nông dân, người công nhân hay học sinh đều thấy mình trong đó.

.Là người giáo dân duy nhất của Hà Tĩnh được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú, ông cảm nhận thế nào khi vừa là người giữ đạo, vừa là người “giữ lửa” văn hóa dân tộc?

- Tôi xem nghệ thuật là nhịp cầu kết nối giữa đạo và đời. Lời Thánh ca dạy tôi lòng nhân ái, còn dân ca Ví, Giặm dạy tôi yêu quê hương, yêu con người. Khi hai dòng chảy ấy hòa vào nhau, tôi thấy sự trọn vẹn trong sáng tác.

Nhiều tác phẩm của tôi chan hòa giữa đời và đạo, vừa ca ngợi tình yêu quê hương, vừa tôn vinh những giá trị nhân bản. Tôi nghĩ, dù ở tôn giáo nào, điều đẹp nhất vẫn là hướng con người đến điều thiện, đến cái đẹp và sự đoàn kết.

 .Dù đạt nhiều giải thưởng cấp tỉnh và toàn quốc, ông vẫn trăn trở về nguy cơ mai một dân ca trong lớp trẻ. Theo ông, cần làm gì để thế hệ trẻ tiếp nối và lan tỏa di sản này?

- Tôi cho rằng, quan trọng nhất là gieo tình yêu dân ca từ học đường. Giáo viên âm nhạc cần được tập huấn và cần được mời nghệ nhân về truyền dạy. Tôi sẵn sàng đến các trường để dạy miễn phí, chỉ mong các em hiểu rằng dân ca không xa lạ, mà chính là lời ru của mẹ, tiếng gọi của quê hương. Chừng nào còn một người trẻ chịu nghe, chịu hát Ví, Giặm thì chừng đó dân ca quê mình còn sống. Tôi tin thế!

.Với hàng trăm giải thưởng và đóng góp nổi bật, ông muốn gửi thông điệp gì trong phong trào thi đua yêu nước hôm nay?

- Thi đua không phải là làm điều lớn lao, mà là làm hết mình với điều mình yêu. Tôi chỉ là người nông dân say mê nghệ thuật, đem tiếng hát phục vụ Đảng, phục vụ nhân dân. Mỗi vở kịch, mỗi lời ca đều là lời tri ân quê hương, đất nước.

Tôi mong thế hệ trẻ hãy giữ lấy ngọn lửa ấy, thi đua bằng trái tim, sáng tạo bằng tình yêu Tổ quốc. Mỗi người một việc nhỏ, nếu làm bằng tâm huyết, sẽ góp phần làm nên sức mạnh lớn của phong trào yêu nước hôm nay.

 .Xin cảm ơn ông!

       (Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch thực hiện)