Kiểm tra, hủy bỏ để không làm sai lệch di sản văn hóa

VHO - Theo kế hoạch được dự định từ trước, hôm qua 17.9 địa phương sẽ tiến hành tổ chức đón nhận sắc phong thác bản (phục hồi sắc phong), bản dịch các văn bia của Phủ Vân Cát (xã Kim Thái, Vụ Bản, Nam Định) từ Viện Nghiên cứu Hán Nôm, nhưng được biết bị hoãn lại. Và Cục Di sản văn hóa cũng đã chính thức nói “không” với việc tiếp nhận bản phục hồi sắc phong tại di tích Phủ Vân Cát.

 Tuy nhiên, dư luận vẫn đang đặt câu hỏi, vì sao cơ quan chức năng, chính quyền địa phương lại “cổ suý” cho việc thực hiện phục hồi sắc phong tại di tích Phủ Vân Cát trong khi những người có trách nhiệm từ cơ sở cho đến cấp tỉnh đều biết rõ nơi đây không hề có bản gốc để đối chiếu?

Biết quy định nhưng vẫn đề nghị phục hồi

Sau khi nhận được đơn đề nghị phục hồi sắc phong Phủ Vân Cát do thủ nhang Trần Văn Cường đứng đơn, bốn ngày sau (tức ngày 20.5.2024) UBND xã Kim Thái đã có văn bản gửi UBND huyện Vụ Bản (Nam Định), trong đó đề nghị các cấp tạo điều kiện về thủ tục trình cơ quan chức năng giúp phục hồi các đạo sắc phong của Phủ Vân Cát để phục vụ việc thờ phụng và phát huy giá trị di tích. Văn bản của UBND xã Kim Thái cũng cho biết, những sắc phong liên quan đến di tích Phủ Vân Cát (bản gốc) đã không còn.

Ngay trong ngày 20.5.2024, UBND huyện Vụ Bản đã rất “sốt sắng” lập tức có Tờ trình về việc phục hồi sắc phong tại Phủ Vân Cát thuộc di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy, gửi Sở VHTTDL, Bảo tàng tỉnh Nam Định. Theo đó, UBND huyện Vụ Bản đề nghị Sở VHTTDL, Bảo tàng tỉnh Nam Định xem xét và sớm có văn bản đề nghị Viện Nghiên cứu Hán Nôm giúp phục hồi các đạo sắc phong của Phủ Vân Cát có liên quan đến Thánh mẫu Liễu Hạnh nhằm phục vụ việc thờ phụng và bảo tồn phát huy giá trị di tích, mặc dù huyện Vụ Bản cũng thừa biết những sắc phong có liên quan đến di tích Phủ Vân Cát (tức bản gốc) đã không còn. Đồng thời còn chua thêm rằng: “Hiện nay, được biết nhiều địa phương trên cả nước do các nguyên nhân khác nhau bị mất hoặc hư hoại sắc phong đã tìm đến Viện Nghiên cứu Hán Nôm và Viện Thông tin KHXH sao chụp lại nội dung tư liệu Thần sắc để sử dụng trong công việc phục chế sắc phong. Đây là việc làm bình thường và chính đáng của các chủ sở hữu di tích cũng như chính quyền địa phương từ trước đến nay”.

Là cơ quan quản lý nhà nước về di sản văn hóa trên địa bàn, Sở VHTTDL tỉnh Nam Định chắc hẳn phải nắm rất rõ quy định pháp luật về di sản văn hóa, trong đó việc làm bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thì phải bảo đảm những điều kiện gì, thế nhưng không hiểu sao Sở này lại có văn bản đồng ý phục hồi sắc phong tại di tích Phủ Vân Cát. Ngày 23.5.2024, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Nam Định Nguyễn Tiến Dũng ký văn số 741/SVHTTDL-QLDSVH gửi Viện Nghiên cứu Hán Nôm về viêc đề nghị phục hồi sắc phong tại Phủ Vân Cát thuộc di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy. Văn bản viết: “Sở VHTTDL trân trọng đề nghị Viện Nghiên cứu Hán Nôm thuộc Viên Hàn lâm KHXH Việt Nam quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ phục hồi các đạo sắc phong liên quan đến Phủ Vân Cát, thuộc di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy”. Sở VHTTDL tỉnh Nam Định cũng thừa biết các bản sắc phong cổ (bản gốc) tại di tích Phủ Vân Cát hiện không còn.

Căn cứ văn bản của Sở VHTTDL tỉnh Nam Định, ngày 6.9.2024, Viện Nghiên cứu Hán Nôm đã có văn bản hồi đáp: “Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm đã ra quyết định thành lập Hội đồng tư vấn phục hồi sắc phong theo yêu cầu của đơn vị và cá nhân có công văn đề nghị. Hiện nay, các công việc đang tiến hành và dự kiến sẽ bàn giao cho địa phương vào khoảng thời gian từ 16 - 20.9.2024”.

Luật Di sản văn hóa không quy định phục hồi di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia

Như bị “hối thúc” theo kế hoạch đã định của địa phương, ngày 12.9 vừa qua, Sở VHTTDL tỉnh Nam Định có văn bản gửi Cục Di sản văn hóa (Bộ VHTTDL) về việc tham gia ý kiến tiếp nhận bản phục hồi sắc phong tại Phủ Vân Cát. “Để có cơ sở hướng dẫn địa phương, Sở VHTTDL tỉnh Nam Định trân trọng đề nghị Cục Di sản văn hóa có ý kiến về việc tiếp nhận bản phục hồi sắc phong tại Phủ Vân Cát do Viện nghiên cứu Hán Nôm thực hiện”, văn bản cho biết.

Ngày 16.9, Cục Di sản văn hóa đã có văn bản trả lời, theo đó hoan nghênh trách nhiệm và ý thức của nhân dân, thủ nhang Phủ Vân Cát, chính quyền địa phương xã Kim Thái, huyện Vụ Bản và Sở VHTTDL tỉnh Nam Định trong việc nỗ lực tìm kiếm các hiện vật, tư liệu nhằm củng cố giá trị khoa học liên quan đến di tích, góp phần vào công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích Phủ Dầy. Tuy nhiên, việc triển khai phải bảo đảm tuân thủ theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa. Đối với việc phục hồi các sắc phong liên quan đến Phủ Vân Cát, Cục Di sản văn hóa cho hay, Phủ Vân Cát thuộc di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy. Theo hồ sơ khoa học xếp hạng di tích, Bản thống kê hiện vật, di tích Phủ Vân Cát không có các sắc phong. Do đó, việc phục hồi các sắc phong liên quan đến Phủ Vân Cát cần phải căn cứ các quy định của Luật Di sản văn hóa. Với các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, pháp luật về di sản văn hóa quy định về việc làm bản sao, cụ thể tại khoản 8 Điều 4 Luật Di sản văn hóa năm 2001 (được sửa đổi, bổ sung năm 2009) quy định: “Bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia là sản phẩm được làm giống như bản gốc về hình dáng, kích thước, chất liệu, màu sắc, trang trí và những đặc điểm khác”. Điều 46 Luật Di sản văn hóa năm 2001 quy định: “Việc làm bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia phải bảo đảm các điều kiện sau: Có mục đích rõ ràng; Có bản gốc để đối chiếu; Có dấu hiệu riêng để phân biệt với bản gốc; Có sự đồng ý của chủ sở hữu di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia; Có giấy phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch”.

“Như vậy, Luật Di sản văn hóa quy định việc làm bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia phải căn cứ từ bản gốc, phải có bản gốc để đối chiếu và phải có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền về VHTTDL”, Cục Di sản văn hóa nhấn mạnh. Về quy định “phục hồi” sắc phong, Cục Di sản văn hóa chỉ rõ, Luật Di sản văn hóa chỉ quy định về việc phục hồi đối với di tích lịch sử, văn hóa, không quy định phục hồi di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia. “Với những căn cứ pháp lý hiện hành, việc phục hồi, làm mới các sắc phong liên quan đến Phủ Vân Cát theo nội dung văn bản của Viện Nghiên cứu Hán Nôm; văn bản số 1566/ SVHTTDL-QLDSVH ngày 12.9.2024 của Sở VHTTDL... là không thực hiện đúng quy định của Luật Di sản văn hóa vì việc làm bản sao chỉ được thực hiện khi có bản gốc và có giấy phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về VHTTDL. Việc thực hiện làm mới các sắc phong để phục vụ, bảo vệ, phát huy giá trị di tích khi không tuân thủ quy định của Luật Di sản văn hóa, có thể vi phạm vào hành vi bị nghiêm cấm theo quy định của Luật”, Cục Di sản văn hóa khẳng định.

Chính vì thế, Cục Di sản văn hóa đề nghị Sở VHTTDL tỉnh Nam Định dừng việc phối hợp với Viện Nghiên cứu Hán Nôm trong việc làm mới các sắc phong nêu trên và chỉ đạo cơ quan chức năng hướng dẫn chính quyền địa phương không tổ chức tiếp nhận các hiện vật làm mới này vào di tích, hoặc sử dụng vì mục đích bảo vệ và phát huy giá trị di tích. Trường hợp các sắc phong mới đã được làm xong, đề nghị Sở chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tiến hành kiểm tra, hủy bỏ để không làm sai lệch di sản văn hóa. Để bổ sung các tư liệu nhằm củng cố lịch sử, giá trị của di tích theo nguyện vọng, đề xuất của thủ nhang, chính quyền và nhân dân địa phương, Sở VHTTDL tỉnh Nam Định có thể đề nghị, phối hợp với cơ quan nghiên cứu (Viện Nghiên cứu Hán Nôm) cung cấp bản sao tài liệu có đóng dấu sao y bản chính để lưu giữ, tham khảo. Tuy nhiên, việc sử dụng các tư liệu này vào công tác bảo vệ, phát huy giá trị di tích phải được thẩm định tính xác thực bằng văn bản của các cơ quan nghiên cứu, các nhà khoa học có liên quan và phải có ý kiến của cơ quan có thẩm quyền theo đúng quy định của pháp luật về di sản văn hóa.