Giải “bài toán” đa dạng nguồn thu cho báo chí

VHO - Sáng ngày 16.3, trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí Việt Nam đã diễn ra phiên thảo luận với chủ đề: “Đa dạng nguồn thu các cơ quan báo chí”. Tại diễn đàn, các diễn giả đã tham gia chia sẻ thông tin về hướng đi cũng như một số giải pháp tốt nhất cho quá trình đa dạng nguồn thu tại các cơ quan báo chí hiện nay.

Phiên thảo luận do nhà báo Lê Trọng Minh, Tổng Biên tập Báo Đầu tư, điều phối. Phiên thảo luận còn có sự tham gia của các diễn giả, khách mời như: Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm; Giám đốc Đài PTTH Vĩnh Long Lê Thanh Tuấn; Tổng Biên tập Báo Giao thông Nguyễn Thị Hồng Nga; Tổng Biên tập Báo Người Lao Động Tô Đình Tuân; Phó Tổng Biên tập Báo Tuổi Trẻ Trần Xuân Toàn; Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông Nguyễn Quang Đồng.

Toàn thể phiên thảo luận

Nguồn thu báo chí đặt ra nhiều thách thức

Phát biểu đề dẫn và định hướng thảo luận, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm nhận định, cơ hội lẫn thách thức về nguồn thu báo chí hiện đã có nhiều khác biệt so với trước đây. Nếu chỉ trông chờ, phụ thuộc nhiều vào quảng cáo, thì các cơ quan báo chí sẽ luôn phải đối diện với nguy cơ sụt giảm doanh thu, nhất là trong bối cảnh nhiều cách tìm khách hàng không còn phải đi qua các cơ quan báo chí.

Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm phát biểu đề dẫn và định hướng thảo luận

“Các cơ quan báo chí khác nhau sẽ có những kỳ vọng khác nhau về nguồn thu. Nhưng chỉ còn đâu đó 2 cơ quan báo chí có nguồn thu ở mức nghìn tỉ. Có thể thấy chưa bao giờ nguồn thu bị tác động mạnh như bây giờ. Xu hướng quảng cáo hiện đi sang không gian số, phương thức bán hàng thương mại điện tử phá vỡ cấu trúc thương mại truyền thống, hiện có rất nhiều cách khác để bán hàng không nhất thiết phải đi qua cơ quan báo chí. Các doanh nghiệp đã và đang tìm những phương thức hiệu quả hơn để quảng cáo. Các thương hiệu quan tâm rất nhiều về chi phí thực để chuyển đổi ra một khách hàng, tạo được đơn hàng ở mức thấp nhất. Chúng ta chưa thể nào thích ứng kịp, cũng không thể có cơ chế mạng xã hội, làm thế nào chúng ta theo thế đó”, ông Nguyễn Thanh Lâm cho hay.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm, trong thời gian qua, các doanh nghiệp đã và đang tìm nhiều phương thức quảng bá sản phẩm, bán hàng có hiệu quả hơn. Cùng với đó, việc các trang tin, trang mạng xã hội lấy lại nội dung có chọn lọc một cách chủ đích từ các cơ quan báo chí cũng thu hút doanh thu quảng cáo, điều này đã khiến miếng bánh kinh tế cho các cơ quan báo chí ngày một nhỏ dần đi. Chính vì thế, đã đến lúc các cơ quan báo chí phải mở ra những con đường mới thì mới có thể tìm kiếm nguồn thu tốt.

Cũng trong phiên thảo luận, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông đã đưa ra những thống kê, theo đó những năm hậu đại dịch, 78% cơ quan báo chí có doanh thu hầu như không đổi hoặc tăng nhẹ từ 10-30%; 16,9% cơ quan báo chí vẫn ghi nhận doanh thu giảm; 71,1% cơ quan báo chí có doanh thu từ quảng cáo trên báo in giữ ổn định hoặc giảm; 74,6% cơ quan báo chí có doanh thu từ quảng cáo trên báo điện tử giữ ổn định hoặc tăng.

Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông cũng cho biết, hiện có 5 nguồn thu chính của cơ quan báo chí, đó là: quảng cáo trên báo in; ngân sách từ nhà nước, cơ quan chủ quản; doanh thu từ phát hành báo in; hợp đồng truyền thông, nội dung được tài trợ, tiếp thị liên kết; quảng cáo điện tử. Trong đó, việc đa dạng các nguồn thu gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt, doanh thu từ độc giả vẫn là chặng đường dài với các cơ quan báo chí hiện nay.

Giám đốc Đài PTTH Vĩnh Long, ông Lê Thanh Tuấn đưa ra kiến nghị tại phiên thảo luận

Là cơ quan báo chí rất thành công trong hoạt động kinh tế báo chí, thì bên cạnh thuận lợi đã và đang có, Giám đốc Đài PTTH Vĩnh Long, ông Lê Thanh Tuấn cũng chỉ ra không ít những khó khăn, thách thức mà nhà đài đang đối diện trong việc khai thác nguồn thu. Ông cho hay chính áp lực giữ chân khán giả, áp lực về nguồn thu, áp lực về cạnh tranh thông tin…  cùng với đó là ảnh hưởng từ nền kinh tế thế giới lẫn trong nước đang suy thoái khiến nguồn thu quảng cáo tiếp tục sụt giảm mạnh trong thời gian gần đây. Và Đài PT-TH Vĩnh Long dù có một nền móng vững trong hoạt động kinh tế báo chí, thế nhưng vẫn không thoát khỏi guồng quay này.

"Việc sản xuất chương trình vẫn thực hiện theo phương thức truyền thống, chậm chuyển đổi; nguồn nhân lực phục vụ chuyển đổi số còn khá yếu; các nền tảng số đang khai thác doanh thu đều đến từ nước ngoài nên sự đầu tư lâu dài cũng không thể chắc chắn; báo chí hiện vẫn phải chịu mức thuế thu nhập doanh nghiệp tương đối cao (20%)", Giám đốc Đài PTTH Vĩnh Long chỉ ra hàng loạt khó khăn hiên nay.

Đẩy mạnh công nghệ lẫn nội dung

Dẫu khó khăn, thách thức là thế, nhưng Đài PTTH Vĩnh Long vẫn tiếp tục tập trung sản xuất chương trình hướng đến công chúng. Cùng với đó, việc đẩy mạnh nguồn thu từ sản xuất nội dung số thông qua việc đào tạo nguồn nhân lực, đầu tư trang thiết bị, cập nhật các hình thức quảng cáo mới, thu phí người dùng, nghiên cứu vận dụng hiệu quả các quy định mới liên quan đến hoạt động báo chí trên môi trường số, vấn đề bản quyền… cũng được nhà đài quan tâm. Bên cạnh việc đẩy mạnh  công nghệ, thì theo ông Lê Thanh Tuấn, người làm báo trước tiên phải tạo ra sản phẩm chất lượng, "rồi mới nghĩ đến chuyện bán ở đâu, cho ai", bởi sự quan tâm hàng đầu của công chúng hiện nay vẫn là chất lượng nội dung.

Song song với những giải pháp từ phía nhà đài, lãnh đạo Đài PTTH Vĩnh Long  cũng nêu ra một số kiến nghị như: không khống chế thời lượng quảng cáo trong các chương trình giải trí; cho phép thu phí người dùng qua hình thức trả phí thuê bao hoặc phí nội dung trên hạ tầng OTT; miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với cơ quan báo chí hoặc có chính sách miễn, giảm linh hoạt từng năm tùy theo sự biến động của nền kinh tế... "Báo chí phải vừa làm nhiệm vụ chính trị nhưng cũng vừa làm nhiệm vụ kinh tế, muốn làm nhiệm vụ chính trị tốt phải có nguồn thu", Giám đốc Đài PTTH Vĩnh Long nêu quan điểm.

Cũng trong phiên thảo luận, Phó Tổng Biên tập Báo Tuổi Trẻ Trần Xuân Toàn cho biết để ứng phó với các khó khăn, sụt giảm doanh thu, đơn vị buộc phải đầu tư vào công nghệ; thay đổi tư duy, thói quen làm báo; đa dạng hóa nguồn thu. Chia sẻ kinh nghiệm từ tòa soạn, ông Trần Xuân Toàn cho hay Báo Tuổi Trẻ chia khách hàng làm 3 nhóm: bạn đọc hằng ngày; doanh nghiệp và các cơ quan nhà nước. Từ đó, báo có bước chăm sóc, quan tâm thích đáng đối với từng nhóm khách hàng. Với nhóm bạn đọc hằng ngày, Báo Tuổi Trẻ đã và đang cố gắng chuyển thói quen của bạn đọc từ báo giấy qua báo điện tử. Đối với nhóm khách hàng doanh nghiệp, đơn vị sẽ thực hiện các chiến dịch truyền thông, giúp doanh nghiệp đưa sản phẩm của mình tiếp cận đúng với các nhóm khách hàng mà họ mong muốn. Còn đối với nhóm cơ quan quản lý nhà nước, Báo Tuổi trẻ cố gắng chuyển tải thông tin về các chủ trương, quy định, chính sách để công chúng dễ hiểu hơn, dễ tiếp cận hơn.

Các đại biểu, khách mời cùng đưa ra đề xuất, kiến nghị với lãnh đạo Bộ TT&TT

Còn với Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông , ông đã đưa ra khuyến nghị để phát triển kinh tế báo chí về ngắn hạn lẫn dài hạn, để các cơ quan báo chí có thể đa dạng nguồn thu trong thời gian tới. Về ngắn hạn, cần miễn, giảm thuế giá trị gia tăng với toàn bộ sản phẩm báo chí; đơn giản hoá thủ tục hành chính với các gói truyền thông chính sách; tạo thuận lợi trong thực hiện nghĩa vụ kiểm soát tương tác người dùng khi báo chí hiện diện trên các nền tảng mạng xã hội… Về dài hạn, cần đẩy mạnh xã hội hoá để tăng đầu tư cho năng lực công nghệ, kinh doanh cho các cơ quan báo chí; hỗ trợ các cơ quan báo chí tăng cường hiện diện và hợp tác kinh doanh với nền tảng mạng xã hội qua vai trò “cầu nối” của Bộ TT&TT, các Hiệp hội; tập trung ngân sách cho một số có quan báo chí cốt lõi để xây dựng nhóm đơn vị truyền thông chủ lực…

Tham dự phiên thảo luận, các diễn giả, khách mời còn đưa ra một số giải pháp cho kinh tế báo chí như: chuyển đổi số báo chí nhằm thay đổi toàn diện hoạt động tòa soạn, tạo ra một tòa soạn hội tụ đa phương tiện, kết nối thuận tiện với độc giả; chuyển đổi số gắn với phát triển kinh tế số, đa dạng hóa nguồn thu, tăng sức cạnh tranh của cơ quan báo chí với các nền tảng xuyên biên giới...

Phát biểu kết luận, Thứ trưởng Bộ TT&TT nhấn mạnh, vấn đề quan trọng trong quản trị bộ máy thu chi là cân đối dòng tiền giữa thu và chi. Ông chỉ ra những khoản chi hiện nay không cần thiết đối với các cơ quan báo chí, công nghệ thì các đoen vị nên có kế hoạch để tiết kiệm hơn, tối ưu hơn. "Chúng ta bàn nhiều về đa dạng hoá nguồn thu trong bối cảnh hiện tại, thì không thể nào cứ làm báo theo cách cũ, chúng ta phải thay đổi. Cơ hội tăng nguồn thu không đến với tất cả mọi người, mà chỉ đến với các bộ óc đã chuẩn bị, các cơ quan đã sẵn sàng và tự tìm đường, lối ra cho mình", ông Nguyễn Thanh Lâm nhấn mạnh.

HỒNG HẠNH