Giá trị lịch sử trường tồn cùng thời đại

VHO - Thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám và thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cách đây tám thập kỷ mang ý nghĩa lịch sử và giá trị thời đại to lớn, đánh dấu bước ngoặt trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Ngày 28.8, UBND TP Huế phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2.9 (1945-2025) - Ý nghĩa lịch sử và giá trị thời đại”. Hội thảo có sự tham dự của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, đại diện các cơ quan, đơn vị tại Huế, Hà Nội, Đà Nẵng…

Giá trị thời đại

Cách đây 80 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn thể dân tộc Việt Nam đã vùng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước, làm nên thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Ngày 2.9.1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa XHCN), nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Tuyên ngôn Độc lập không chỉ là tuyên bố về sự ra đời của một quốc gia có chủ quyền mà còn là tuyên ngôn nhân quyền của Nhà nước Việt Nam, trong đó thừa nhận các quyền cơ bản của con người.

Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt lịch sử trọng đại trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc, chấm dứt ách thống trị gần một thế kỷ của thực dân Pháp, xóa bỏ sự chiếm đóng của phát xít Nhật, và kết thúc chế độ phong kiến tồn tại hàng nghìn năm; mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam. PGS.TS Đinh Quang Hải, nguyên Viện trưởng Viện Sử học, nhấn mạnh: Để đi đến thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là kết quả của quá trình đổ máu, hy sinh, phải đấu tranh với quyết tâm “thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.

Chính vì thế, phải khẳng định rằng, những diễn biến để đi tới thành công của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ giới hạn trong khoảng thời gian chưa đầy nửa tháng, mà có ngọn nguồn sâu xa từ truyền thống lịch sử dân tộc và trong tiến trình cách mạng giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh.

“Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi không chỉ có ý nghĩa lịch sử và thời đại đối với cách mạng Việt Nam mà còn có ý nghĩa quốc tế to lớn. Cuộc cách mạng này đã nổ ra và giành thắng lợi vào lúc cuộc chiến tranh thế giới châu Á - Thái Bình Dương đi vào kết thúc. Cách mạng Tháng Tám thành công đã vô hiệu hóa quyết định về Đông Dương của các nước lớn tại Hội nghị Potsdam”, PGS.TS Đinh Quang Hải thông tin.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Nhật, Phó Tổng thư ký Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, bài học thành công của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vẫn còn nguyên giá trị đối với Đảng và nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Trong cuộc Cách mạng Tháng Tám là bài học lấy “mục tiêu giải phóng dân tộc” làm mẫu số chung để tập hợp mọi tầng lớp nhân dân trong cả nước nhằm phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; bài học về chủ động xây dựng lực lượng, tạo thời cơ và đón thời cơ giành thắng lợi quyết định.

Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, nhận thức rõ vai trò của các giai cấp, tầng lớp nhân dân, các dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam ở trong nước cũng như ở nước ngoài, Đảng, Nhà nước đã đề ra chủ trương và các chính sách cụ thể, sát thực, lấy mục tiêu “xây dựng Tổ quốc Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh” làm mẫu số chung, tạo đồng thuận xã hội để cùng chung sức xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương cho rằng: Bài học của Cách mạng Tháng Tám chính là nắm bắt thời cơ trước những tình huống lịch sử của Đảng và nhân dân Việt Nam, là bài học to lớn và có tính lâu dài đối với cách mạng Việt Nam. Chúng ta không mạnh, thế lực không phải bao giờ cũng đầy đủ nhưng chúng ta dựa vào thời cơ thì làm được; bây giờ đất nước đang chuẩn bị tiến vào một giai đoạn mới nên điều này càng rất quan trọng.

“Khi Bác Hồ viết di chúc, Người đã có đề ra sáu mong muốn cuối cùng là hòa bình, độc lập, thống nhất, dân chủ, giàu mạnh và góp phần xứng đáng vào cách mạng thế giới. Chúng ta đã thực hiện được ba nội dung hòa bình, độc lập, thống nhất. Bây giờ là thời cơ để có dân chủ, giàu mạnh và đóng góp ngày càng nhiều cho cách mạng thế giới”, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm nhấn mạnh.

Huế trong Cách mạng Tháng Tám

Khoảng hai tuần cuối tháng 8.1945, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trên khắp đất nước đã giành thắng lợi. Tiêu biểu là thắng lợi ở Hà Nội vào ngày 19.8, tại Huế ngày 23.8 và Sài Gòn vào ngày 25.8. Trong dòng chảy lịch sử ấy, cuộc Cách mạng Tháng Tám ở Huế đã đạt những kết quả to lớn, không chỉ giành được chính quyền từ quân xâm lược mà đỉnh cao là sự kiện vua Bảo Đại thoái vị, chấm dứt chế độ quân chủ tồn tại hàng nghìn năm.

TS Phan Tiến Dũng, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử TP Huế cho rằng, do tính chất là địa bàn “đầu não” của chế độ quân chủ nên Trung ương đã cử đồng chí Tố Hữu (làm Trưởng đoàn) cùng với Nguyễn Duy Trinh, Hồ Tùng Mậu đến Huế để hỗ trợ lãnh đạo khởi nghĩa. Từ ngày 16 đến 18.8.1945, nhiều địa phương trong tỉnh đã vùng lên khởi nghĩa, lập chính quyền mới; tiếp đó ngày 18 và 19, các huyện Phong Điền, Phú Lộc đã giành được chính quyền về nhân dân.

Từ 20 đến 23.8, nhân dân các huyện Hương Thủy, Phú Vang, Quảng Điền, Hương Trà cũng liên tục giành được chính quyền... Tại TP Huế, ngày 22.8.1945, quần chúng biểu tình trên các đường phố và chiếm lĩnh các công sở, doanh trại lính bảo an. Tối cùng ngày, Ủy ban khởi nghĩa gửi tối hậu thư yêu cầu vua Bảo Đại thoái vị.

Ngày 23.8, dưới sự lãnh đạo của Việt Minh, hàng vạn quần chúng cách mạng từ các địa phương đã đổ về trung tâm TP Huế tổ chức mít tinh tại sân vận động Tự Do với khí thế hào hùng cùng các khẩu hiệu “Việt Nam độc lập muôn năm”, “nước Việt Nam của người Việt Nam”... Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời Thừa Thiên được thành lập và tuyên bố nắm chính quyền. Đến chiều 30.8, hàng vạn người dân ở các huyện tiếp tục có mặt ở quảng trường Ngọ Môn để cùng chứng kiến vua Bảo Đại thoái vị và trao ấn, kiếm cho Chính phủ lâm thời, chấm dứt chế độ quân chủ tại Việt Nam.

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Trung Tiến, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế tuy không mang tính quyết định đến thắng lợi trọn vẹn của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 nhưng việc khởi nghĩa thành công ở Huế giữ vai trò rất quan trọng đối với thắng lợi chung của cả nước. Sự kiện này có vị thế then chốt trong việc đảm bảo tính kế thừa hợp pháp về mặt pháp lý quốc tế cho sự ra đời của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa từ ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập.

TS Đỗ Mạnh Hùng (Đại học Huế) nhận định: Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế đã diễn ra dưới nhiều hình thức phong phú và có những nét nổi bật. Tại trung tâm thành phố, nơi tập trung 4.500 quân Nhật, “đại bản doanh” của Nam triều và Chính phủ Trần Trọng Kim nên cuộc khởi nghĩa được tiến hành bằng hình thức sử dụng lực lượng tự vệ và học viên Trường Thanh niên Tiền tuyến đột nhập tấn công chiếm các công sở, trại lính, bắt các phần tử Việt gian; đồng thời huy động quần chúng biểu tình làm áp lực buộc chính quyền địch phải đầu hàng…

Trong lực lượng của quần chúng cách mạng tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế còn có sự tham gia của những người trong hoàng tộc như Vĩnh Tập, Tôn Thất Hoàng, Tôn Thất Cảnh, Bửu Tiếp..., được xem là hiện tượng lịch sử đặc biệt của Cách mạng Tháng Tám tại Huế. Và tiếp đó, việc Bảo Đại thoái vị ngày 30.8.1945 cũng là cuộc “chuyển giao” chính quyền diễn ra trong hòa bình.

Trong những ngày này, cả nước đang diễn ra nhiều chương trình, hoạt động sôi nổi kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh. TP Huế, nơi ghi dấu lịch sử của mùa Thu năm 1945 cũng đang từng bước phát triển trong hành trình chung của dân tộc, và hiện là TP trực thuộc Trung ương thứ sáu trên nền tảng phát huy giá trị di sản Cố đô và bản sắc văn hóa Huế. Nhiều di tích lưu dấu về Cách mạng Tháng Tám tại Huế đã và đang được quan tâm phát huy giá trị, tuyên truyền giáo dục đến các thế hệ trẻ.