Gia Lai: Lễ cúng Quý Thu, nét văn hoá độc đáo tại Di tích quốc gia đặc biệt đình Cửu An

VHO - Ngày 8.10 (18.8 âm lịch), tại đình Cửu An - Di tích quốc gia đặc biệt nằm trong Quần thể di tích lịch sử Tây Sơn Thượng đã diễn ra lễ cúng Quý Thu, thu hút đông đảo người dân và du khách tham dự.

Lễ cúng Quý Thu là một nghi lễ truyền thống mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống văn hóa truyền thống của người dân Cửu An (xã Cửu An, tỉnh Gia Lai). Đây là dịp để con người bày tỏ lòng biết ơn đối với trời đất, tổ tiên, thần linh đã phù hộ cho mùa màng tươi tốt, cuộc sống an lành và công việc thuận lợi suốt một năm.

Đồng thời, lễ cúng còn thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, cầu mong cho mùa vụ được bội thu, mưa thuận gió hòa, gia đạo bình an và hạnh phúc. Bên cạnh ý nghĩa tâm linh, lễ cúng Quý Thu còn là dịp để các thành viên trong gia đình, cộng đồng sum họp, gắn kết tình cảm, cùng nhau hướng về cội nguồn và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Hàng năm, lễ cúng Quý Thu sẽ được diễn ra tại đình Cửu An từ 19 giờ ngày 17 đến rạng sáng ngày 18.8 âm lịch, bao gồm các lễ cúng: Tiền nhân, cúng tống gió và cúng thần linh.

Để chuẩn bị cho lễ cúng, từ chiều ngày 7.10 (17.8 âm lịch), các bậc cao niên cùng người dân đã tập trung về đình Cửu An sửa soạn những lễ vật, mâm cúng. Không khí tại đình trở nên rộn ràng, ai cũng bận rộn với phần việc của mình. Người lớn tuổi đảm nhận việc sắp xếp bàn thờ, lau dọn, không gian cúng cho trang nghiêm, trong khi các bà, các cô chuẩn bị mâm cúng với đầy đủ lễ vật truyền thống.

Mâm cúng thường có xôi, gà luộc, vàng mã, bánh trái, hoa quả, rượu và các món ăn đặc trưng theo mùa do chính tay người dân làm ra. Từng món được nấu nướng cẩn thận, trình bày tươm tất, thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và thần linh. Mùi hương thơm của nếp mới, của hương trầm lan tỏa khắp gian nhà như báo hiệu một mùa thu trọn vẹn, no đủ và an lành.

Trước khi lễ chính được bắt đầu, các thành viên trong Ban nghi lễ sẽ viết văn tế tâu lên trời đất, thần linh, ông bà báo cáo những thành quả lao động, sản xuất trong năm. Đồng thời, cầu mong thần linh tiếp tục phù hộ, che chở cho dân làng được khỏe mạnh, bình an, ấm no, hạnh phúc.

Đúng 19 giờ, tiếng chiêng, tiếng trống và nhạc lễ vang lên rộn ràng, mở đầu cho nghi thức cúng tiền nhân.

Lễ vật cúng tiền nhân, thần linh thường có hoa quả, nhang, mâm cơm, vàng mã. Trong không khí linh thiêng ấy, các cụ trong Ban Nghi lễ thành kính dâng hương, dâng rượu và thực hiện các nghi thức tế lễ theo phong tục truyền thống của đình làng.

Tiếp nối lễ cúng tiền nhân là lễ cúng tống gió, đây là nghi lễ dâng lên vị thần Sơn Tinh, với mục đích cầu mong cho mưa thuận gió hòa, bão tố tiêu tan, xóm làng được bình yên.

Nghi thức cuối cùng là cúng thần linh, đây là nghi thức nhằm bày tỏ sự tôn kính, biết ơn đối với các đấng thần linh huyền nhiệm, chở che, phù hộ để người dân có thêm sức mạnh, có thêm niềm tin vượt qua mọi khó khăn trong lao động, sản xuất và cả trong những năm tháng đấu tranh bảo vệ quê hương.

Lễ vật cúng thần linh, âm sĩ sẽ có 1 con heo nguyên sinh (heo nguyên con chưa được nấu chín).

Kết thúc lễ cúng, người dân trong vùng dâng hương tỏ lòng thành kính biết ơn, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, gia đình ấm no, hạnh phúc và quây quần thụ lộc.

Ông Nguyễn Thành Nguyên - Phó Trưởng ban Quản lý đình Cửu An, cho biết: “Lễ cúng Quý Thu là một trong những lễ hội truyền thống lâu đời, gắn liền với đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người dân tại đình Cửu An.

Thông qua lễ hội, chúng tôi mong muốn người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu sâu hơn về giá trị văn hóa, lòng biết ơn đối với cha ông, tổ tiên và các vị thần linh, đồng thời cùng chung tay gìn giữ, bảo tồn và phát huy những nét đẹp truyền thống quý báu của quê hương”.

Theo tư liệu, đình Cửu An được xây dựng vào cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX. Sau nhiều lần di dời, trùng tu tôn tạo, hiện nay, đình được xây dựng bề thế trên gò đất cao thuộc thôn An Điền Bắc. Đình Cửu An thờ các bậc tiền hiền, hậu hiền, Thành hoàng và Tây Sơn Tam kiệt: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ.

Năm 2022, di tích đình Cửu An và dinh Bà nằm trong Quần thể di tích lịch sử Tây Sơn Thượng đạo đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là di tích quốc gia đặc biệt.

Hàng năm, các lễ cúng như Khai sơn vào mùng 10 tháng Giêng, Quý Xuân (ngày 19 và 20.2 âm lịch), cúng Quý Thu (ngày 17 và 18.8 âm lịch), cúng đưa Chư Thiên (23 tháng Chạp) và cúng Nguyên đán rước Chư Thiên vào mùng 1 Tết sẽ được diễn tại ngôi đình này.