Bến phà Long Đại II – Tọa độ lửa ghi dấu bản anh hùng ca

VHO - Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Bến phà Long Đại II thuộc xã Trường Ninh, tỉnh Quảng Trị là một trong những “tọa độ lửa” khốc liệt nhất trên tuyến đường 15 chiến lược. Nơi đây đã hứng chịu sự đánh phá dữ dội của không quân Mỹ, đồng thời ghi dấu sự hy sinh anh dũng của 16 thanh niên xung phong (TNXP) Đại đội 130. Máu và tuổi xuân của họ đã hóa thành bất tử, để lại một địa chỉ đỏ giàu giá trị lịch sử, giáo dục truyền thống và tri ân.

Bản anh hùng ca giữa “tọa độ lửa”

Trong những năm tháng chống Mỹ, Bến phà Long Đại giữ vị trí chiến lược quan trọng, được ví như “yết hầu” trên tuyến đường 15 – huyết mạch nối hậu phương miền Bắc với chiến trường miền Nam. Từ năm 1965, khi Mỹ mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc, nơi đây liên tục trở thành tọa độ lửa. Máy bay siêu thanh, bom laze, thủy lôi, tàu chiến… ngày đêm trút xuống với âm mưu “bóp nghẹt” mạch máu giao thông của ta.

Nhưng sau mỗi trận bom, lực lượng công binh, dân công hỏa tuyến và TNXP vẫn kiên cường bám trụ, san lấp hố bom, khôi phục bến phà, bảo đảm vận chuyển vũ khí, lương thực, hàng hóa vào chiến trường. Ý chí ấy được khắc ghi trong những khẩu hiệu: “Đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, “Sống bám cầu bám đường, chết kiên cường dũng cảm”.

Đầu năm 1971, để giảm tổn thất, bến phà Long Đại được tách thành hai nhánh: Phà I gần cầu và Phà II cách đó khoảng 500 mét về hạ lưu. Đại đội 130 với 150 TNXP tuổi mười tám, đôi mươi trực tiếp quản lý bến phà II và mở đường 18. Sống giữa “chảo lửa, túi bom”, họ đã viết nên những trang sử bằng mồ hôi, máu và cả sinh mạng tuổi xuân.

Ngày 19.9.1972, trong lúc đang làm nhiệm vụ, máy bay Mỹ bất ngờ ném bom trúng tọa độ phà II. Chỉ trong một giờ đồng hồ, 15 TNXP (7 nữ, 8 nam) đã anh dũng hy sinh. Ba người ngã xuống khi đang vận chuyển hàng trên thuyền, 12 người khác hy sinh ngay tại bến phà và trong hầm trú ẩn.

Chưa dừng lại ở đó, ngày 23.9.1972, một trận bom khác trút xuống, cướp đi sinh mạng chiến sĩ Trần Mạnh Hà khi anh đang thực hiện nhiệm vụ. Tất cả họ đều nằm lại ở toạ độ lửa để mạch máu giao thông không ngừng chảy vào Nam.

Giá trị lịch sử – văn hóa của một địa chỉ đỏ

Sự hy sinh anh dũng của 16 TNXP tại Bến phà Long Đại II đã trở thành bản anh hùng ca bất tử. Máu của họ hòa cùng dòng sông, khẳng định chân lý: “Tim có thể ngừng đập, mạch máu giao thông không thể ngừng chảy”. Mất mát ấy góp phần vào thắng lợi chiến lược năm 1972, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris, tạo tiền đề cho đại thắng mùa Xuân 1975.

Bà Lê Thị Hoài Hương, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Quảng Trị khẳng định: “Di tích không chỉ là minh chứng bi tráng của một giai đoạn hào hùng, mà còn là biểu tượng tinh thần kiên cường, dũng cảm của tuổi trẻ Việt Nam; đồng thời khẳng định vai trò to lớn của lực lượng TNXP trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.”

Ngày nay, Bến phà Long Đại II không chỉ là chứng tích lịch sử, mà còn là địa chỉ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. Những hố bom, hầm chữ A, những dòng chữ khắc trên bia đá đã trở thành “bài học sống” về lòng yêu nước, đức hy sinh và tinh thần bất khuất.

Ngày 9.9.2025, Bộ VHTTDL đã ban hành Quyết định xếp hạng Bến phà Long Đại II là di tích lịch sử cấp quốc gia – sự ghi nhận xứng đáng với những hy sinh thầm lặng của tuổi trẻ Đại đội 130. Việc xếp hạng không chỉ khẳng định giá trị lịch sử của di tích, mà còn góp phần bảo tồn, tri ân và lan tỏa truyền thống cho hôm nay và mai sau.

Trong tương lai, nơi đây sẽ trở thành điểm đến quen thuộc trong các hành trình “về nguồn”, đặc biệt cho thế hệ trẻ. Bến phà Long Đại II sẽ mãi nhắc nhở chúng ta về quá khứ bi tráng, đồng thời quảng bá hình ảnh Quảng Trị – miền đất anh hùng, giàu tiềm năng du lịch văn hóa – lịch sử.