Bảo vệ di sản bằng tâm huyết và xã hội hóa

VHO - Dưới cái nắng chói chang gần 40 độ giữa vùng Lam Sơn lịch sử, đoàn công tác của Sở VHTTDL Thanh Hóa vẫn miệt mài rà soát từng khu lăng mộ, từng văn bia, từng bảo vật quốc gia tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh. Giữa khung cảnh linh thiêng và oi nồng, những nỗ lực gìn giữ hồn cốt dân tộc đang được thực hiện không chỉ bằng trách nhiệm mà còn bằng sự chung tay của cộng đồng.

Cơn gió hắt hiu trong sáng đầu hạ không xua nổi cái nóng hầm hập tỏa ra từ lòng đất vùng Lam Sơn, nơi phát tích triều đại Hậu Lê. Cùng đoàn công tác của Sở VHTTDL Thanh Hóa, chúng tôi có mặt tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh để kiểm tra thực trạng công tác bảo vệ lăng mộ, bảo vật và tiến độ lắp đặt hệ thống chiếu sáng, camera an ninh.

Tại hiện trường, Giám đốc Sở VHTTDL Phạm Nguyên Hồng trực tiếp kiểm tra từng điểm di tích như Lăng mộ của vua Lê Túc Tông, Lăng mộ vua Lê Thái Tổ, Lăng mộ của vua Lê Thái Tông … đến các bảo vật quốc gia gồm Bia Vĩnh Lăng, Bia Khôn Nguyên Chí Đức, Bia Chiêu Lăng, Bia Dụ Lăng, Bia Kính Lăng và khu trưng bày bảo vật.

Dù thời tiết khắc nghiệt, ông và đoàn công tác vẫn cẩn trọng xem xét từng hạng mục đã hoàn thiện và đang lắp đặt từ hệ thống đèn chiếu sáng khu lăng mộ, các bảo vật quốc gia đến những mắt camera nhỏ gọn được bố trí khéo léo dưới tán cây cổ thụ.

Theo ghi nhận, toàn bộ hệ thống chiếu sáng và camera giám sát tại khu di tích được lắp đặt bằng nguồn vốn xã hội hóa. Đáng chú ý, Tập đoàn Xuân Hưng cùng các doanh nghiệp thuộc Hội Doanh nhân trẻ là những đơn vị tài trợ toàn bộ kinh phí, nhằm chung tay bảo vệ di sản quốc gia.

“Trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, xứ Thanh luôn được xem là vùng đất linh thiêng, nơi kết tinh hồn cốt văn hóa Việt. Đây không chỉ là di sản, mà còn là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho tỉnh Thanh Hóa,” ông Nguyễn Văn Hải Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn Di sản Văn hoá Thanh Hoá chia sẻ tại buổi kiểm tra.

Không chỉ dừng lại ở công tác lắp đặt thiết bị an ninh, ngành văn hóa còn triển khai đồng bộ nhiều biện pháp bảo vệ di sản, bao gồm rà soát, kiểm kê các di vật, hiện vật, cổ vật, bảo vật quốc gia; đánh giá thực trạng quản lý tại các Ban/Tổ quản lý di tích; và xây dựng phương án xử lý từ sớm các hành vi xâm phạm di tích.

“Chúng tôi đã có nhiều văn bản đôn đốc các địa phương, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của cộng đồng trong bảo vệ di sản. Bởi nếu không có sự chung tay của người dân, thì dù có bao nhiêu camera, bảo vệ cũng không thể đủ lực giữ được hồn di sản,” ông Hải nói thêm.

Trong thực tế, không ít vụ trộm cắp, xâm phạm di tích trên cả nước xảy ra tại những nơi thiếu sự giám sát và đầu tư. Bởi vậy, việc Thanh Hóa chủ động phối hợp với các doanh nghiệp, tận dụng nguồn lực xã hội hóa là hướng đi đáng ghi nhận.

Bên cạnh công nghệ, yếu tố con người cũng được ngành văn hóa đặc biệt chú trọng. Lực lượng bảo vệ tại các di tích trọng điểm như Lam Kinh được yêu cầu tuần tra 24/7, trang bị đầy đủ công cụ hỗ trợ an ninh, đồng thời phối hợp với công an địa phương xử lý kịp thời mọi tình huống.

Một nội dung đáng chú ý khác là công tác tuyên truyền giáo dục cộng đồng. Ngành văn hóa tỉnh đã triển khai các đợt truyền thông tại trường học, khu dân cư, trên các nền tảng mạng xã hội nhằm nâng cao nhận thức của người dân đặc biệt là giới trẻ về vai trò và trách nhiệm gìn giữ di sản văn hóa dân tộc.

Trở ra khỏi khu di tích, khi nắng vẫn như đổ lửa xuống mặt đất, chúng tôi nhìn thấy từng nhóm công nhân vẫn cần mẫn hoàn thiện hệ thống đèn chiếu sáng quanh khu vực Lăng mộ vua Lê Túc Tông, là nơi an nghỉ của vua Lê Túc Tông (1488-1504), vị hoàng đế thứ 7 của triều Hậu Lê. Dưới ánh nắng gay gắt, họ làm việc không nghỉ, như thể đang góp phần viết tiếp một chương mới cho việc bảo tồn di sản đất Việt.

Lam Kinh – nơi thiêng liêng không chỉ bởi hài cốt các bậc đế vương mà còn bởi những con người âm thầm gìn giữ từng viên gạch, từng phiến đá, để quá khứ không bị lãng quên. Và hôm nay, trong sự chung sức giữa Sở VHTTDL, doanh nghiệp và cộng đồng, khu di tích ấy lại bừng sáng cả trong nghĩa bóng lẫn nghĩa đen như một biểu tượng của văn hóa và niềm tự hào xứ Thanh.