Tìm lại cổ vật quốc gia: Hành trình gian nan

VH- Sau mỗi cổ vật được trao lại cho quốc gia “sản sinh” ra nó đều là những câu chuyện rất gian nan, nhưng chứa đầy sự nỗ lực và tình yêu cái đẹp. Kỳ công như Trung Quốc đòi lại cổ vật

Phiến đá bị đánh cắp từ ngôi đền Ai Cập

VH- Sau mỗi cổ vật được trao lại cho quốc gia “sản sinh” ra nó đều là những câu chuyện rất gian nan, nhưng chứa đầy sự nỗ lực và tình yêu cái đẹp.
Kỳ công như Trung Quốc đòi lại cổ vật

Hơn 150 năm sau khi quân Anh và Pháp phá hủy và mang đi nhiều món đồ ở Di Hòa Viên cũ tại Bắc Kinh, Trung Quốc vẫn nỗ lực đòi lại những món cổ vật bị đánh cắp này.
Năm 2009, giám đốc Bảo tàng Di Hòa Viên khi đó, Chen Mingjie, từng tuyên bố số cổ vật trên nằm ở 2.000 viện bảo tàng trên khắp thế giới.
Các bảo tàng của Pháp đứng đầu danh sách đòi cổ vật của Trung Quốc. Năm 2015, 32 đồ trang trí bằng vàng này có xuất xứ từ Di chỉ các ngôi mộ cổ ở núi Đại Bảo Tử, huyện Lễ, tỉnh Cam Túc, là cổ vật quý báu để nghiên cứu văn hoá thời kỳ đầu nhà Tần, đã được người Pháp trao trả cho Trung Quốc.
Những cổ vật này bị mất từ những năm 1990 – 1993 ở Trung Quốc, do nạn đào mộtrộm. Cho đến năm 2005, Cục Văn vật Quốc gia Trung Quốc khởi động chương trình điều tra cổ vật bị lưu lạc ở nước ngoài, điều tra và nghiên cứu một cách hệ thống, lập “Báo cáo về những cổ vật bị thất lạc từ núi Đạo Bảo Tử, huyện Lễ, tỉnh Cam Túc” và khởi động quá trình đòi lại cổ vật này.
 
Nhà khảo cổ nổi tiếng Hàn Vĩ là người sớm nhất phát hiện những đồ trang trí bằng vàng này bị thất lạc sang Pháp. Nhưng, để xác định những cổ vật này đúng là bị mất cắp từ huyện Lễ, tỉnh Cam Túc thì đòi hỏi phải có“chứng cứ kép” cả về kỹ thuật lẫn pháp lý.
Ông Vương Huy cho biết, Trung Quốc đưa cho phía Pháp báo cáo phân tích về những cổ vật này, Pháp cũng tiến hành phân tích những đồ trang trí bằng vàng này bằng phương pháp tương đồng, sau đó phát hiện các thành phần trong thổ nhưỡng, chu sa và bùn trên các cổ vật hoàn toàn tương đồng với di chỉ các ngôi mộ cổ ở núi Đại Bảo Tử.

Ấn triện của thời Đại Hàn Đế Quốc

Ngoài cung cấp chứng cứ về kỹ thuật ra, Trung Quốc còn tìm thấy những chứng cứ về pháp lý, nhân viên khảo cổ đã trao đổi với một số người tham gia trộm mộ thời đó, trao đổi với cơ quan công an, viện kiểm sát và toà án, xem lại hồ sơ các vụ trộm mộ, nhiều người khai báo đã đào những đồ trang trí bằng vàng từ ngôi mộ nào, có hình dáng ra sao. Những lời khai này hoàn toàn phù hợp với sự miêu tả của phía Pháp về những đồ trang trí bằng vàng này.
Ban đầu, Cục Văn vật Quốc gia Trung Quốc gửi công hàm tới một số cơ quan văn hoá của Pháp và một số nước khác, sau đó đã nhận được phản hồi tích cực từ Pháp.
Trong khi áp dụng biện pháp truy đòi qua kênh Chính phủ, Trung Quốc cũng tích cực triển khai công tác truy đòi trong dân gian.
Trong những năm tiếp theo, về phía Chính phủ từ gửi công hàm đến can thiệp ngoại giao, dân gian thì từ giao lưu đến xác nhận, cuối cùng, nhân dịp Trung Quốc và Pháp kỷ niệm 50 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 2014, Trung Quốc một lần nữa đề xuất, mong Pháp thúc đẩy cơ quan hữu quan trả lại cổ vật, và điều này đã nhận được sự ủng hộ của Chính phủ Pháp.
Nhưng, lúc đó những cổ vật này đã được quyên tặng cho Viện Bảo tàng Nghệ thuật châu Á Guimet quốc gia Pháp, theo chính sách của Pháp, tài sản quốc gia không được chuyển nhượng. Cuối cùng, Chính phủ Pháp quyết định, để nhà sưu tầm những cổ vật này đồng ý huỷ bỏ quyên tặng đợt cổ vật này cho viện bảo tàng, như vậy những cổ vật này được trả lại cho hai nhà sưu tầm.
Như vậy, sau hơn 20 năm lưu lạc ở nước ngoài, những đồ trang trí bằng vàng quý báu này đã được Pháp trả lại cho Trung Quốc. Cục Văn vật Quốc gia Trung Quốc cho biết, đây chỉ là một số lượng nhỏ trong toàn bộ số cổ vật lưu lạc ở nước ngoài, tiếp theo Trung Quốc sẽ tiếp tục triển khai công tác truy đòi cổ vật.
Các bảo tàng Anh quốc ở London thường bị coi là “thủ phạm” chính, vì đang giữ nhiều bảo vật của Di Hòa Viên. Trong chuyến thăm Bắc Kinh năm 1998, Thủ tướng Anh Tony Blair được một phóng viên địa phương hỏi rằng ông lýgiải như thế nào về việc Bảo tàng Anh quốc sở hữu 23.000 món cổ vật Trung Hoa. Câu hỏi tương tự lại được đặt ra cho người kế nhiệm ông, Thủ tướng David Cameron, trong chuyến thăm 15 năm sau đó.
Cuối cùng, Bảo tàng Anh quốc đã trả lời báo giới rằng trong số 23.000 món đồ nói trên thì chỉ có 15 cổ vật có thể có nguồn gốc từ Di Hòa Viên, còn lại là vật phẩm được mua hoặc được tặng bởi vô số nguồn trong một thời gian dài.
Hành trình trở về của cổ vật bị đánh cắp
Năm 2007, Chính phủ Hoa Kỳ đã trao trả cho Italia 25 cổ vật, trong đó có một số cổ vật quan trọng đối với Italia, như bình Etruscan, sách cổ và những bức bích họa, có niên đại từ Thế kỷ I.
Được biết, đây là kết quả của chiến dịch thu hồi cổ vật đã bị đánh cắp trước đây của Chính phủ Italia. Nước này đã áp dụng các biện pháp cần thiết, bao gồm cả việc kiện ra Tòa án quốc tế, để yêu cầu các bảo tàng và nhà sưu tập tư nhân trả lại cổ vật của Italia. Trước đó, Bảo tàng J. Paul Getty (Hoa Kỳ) cũng đã nhiều lần trao trả cổ vật cho Italia (năm 1996, 1999, 2005).
Năm 2016, Bộ Cổ vật của Ai Cập đã được Bảo tàng Anh trao trả một phiến đá thuộc ngôi đền Nữ hoàng Hatshepsut ở El-Deir El-Bahari.
Phiến đá này bị đánh cắp khỏi ngôi đền từ năm 1975 và xuất hiện hồi đầu tháng này tại một cuộc đấu giá ở Tây Ban Nha. Sau đó được một tay buôn cổ vật người Anh mua lại.
Biết tin cổ vật của nước mình hiện đang nằm trong tay một người Anh, BộNgoại giao Ai Cập đã liên lạc với Bảo tàng Anh yêu cầu trao trả phiến đá quý.
Trong các báu vật được trả lại lần này có “Hoàng đế chi bảo” là một ấn triện thời Đại Hàn Đế Quốc. Đây là biểu tượng thể hiện ý chí độc lập của đất nước khi đó, bắt đầu thời Đại Hàn Đế Quốc cũng là lúc các vua sửdụng ấn triện được làm riêng trên các văn bản quốc gia thay vì dùng con dấu từ Trung Quốc.
Các báu vật khác mà người đứng đầu Nhà Trắng trao lại cho Hàn Quốc lần này còn có “Thọ Khang Thái Hoàng Đế bảo” được chế tác năm 1907 là món quà vua Thuần Tông biếu Thái Thượng Hoàng Cao Tông, “DụThư chi bảo” và “Tuấn Minh chi bảo”, “Hương Tuyền Thẩm Định Thư Họa Chi Ký”, ‘Hữu Thiên Hạ Sỹ”, “Song Lê”, “Xuân Hoa” và “Nghiễn Hương” đều là những con dấu được dùng trong hoàng gia triều đại Joseon.

Chi Mai