Thưởng lãm không gian thiền – thư pháp – hội họa của Trần Kim Hòa tại TP.HCM

VHO - Triển lãm ‘Thiền trong cuộc sống’ của Trầm Kim Hòa tại TP.HCM giới thiệu không gian thiền – thư pháp – hội họa tối giản, giàu ý niệm và chiều sâu nội tâm.

Sinh ra tại TP.HCM, trưởng thành và sinh sống tại Úc, Trầm Kim Hòa đã tham gia nhiều triển lãm thiền họa và thiền thư pháp tại Úc, Trung Quốc, Hong Kong, Đài Loan, Malaysia, Philippines, Canada…

Lần trở lại lần này là triển lãm cá nhân thứ ba của anh tại Việt Nam, mang tên “Thiền trong cuộc sống” sau hai triển lãm vào năm 2010 tại Hội Mỹ thuật TP.HCM và chùa Linh Sơn (Đà Lạt).

Triển lãm sẽ khai mạc lúc 18h30 ngày 28.11 tại không gian Chillala – House of Art (75 Xuân Thủy, An Khánh, TP.HCM) và kéo dài đến hết 7.12.2025.

Nói về quan điểm sáng tác, Trầm Kim Hòa chia sẻ: “Tác phẩm của tôi biểu đạt đời sống qua góc nhìn của thiền, không để tâm người xem dừng ở cảm quan hay tình tự, mà đưa họ trở về với sự thanh tịnh của nội tâm”.

Anh xem quá trình sáng tác là “những tháng ngày cô tịch”, làm bạn với giấy, bút, mực và sự yên tĩnh để tâm hòa vào ý cảnh. Trong thiền họa, theo anh, hình thức chỉ đứng sau ý cảnh; giản lược nét vẽ để làm nổi bật nhận thức và trải nghiệm nội tâm.

Từ khi định cư tại Melbourne (Úc) năm 1984, Trầm Kim Hòa không ngừng theo đuổi hội họa, tìm thầy học hỏi và nghiên cứu thiền Phật giáo. Quá trình tích lũy lâu dài đưa anh đến việc kết hợp thiền, thư pháp và hội họa thành một phương thức biểu đạt riêng, giữ tinh thần truyền thống nhưng không ràng buộc khuôn thức cũ.

Những chủ đề quen thuộc như chim chóc, hoa lá, phong cảnh… được anh nhân tánh hóa để diễn đạt cảm xúc, kết hợp khoảng trống làm yếu tố thị giác lẫn tư tưởng.

Trong thư pháp, anh không đi theo lối viết truyền thống mà chọn một chữ hoặc câu mang ý nghĩa thiền. Hầu hết tác phẩm sử dụng thảo thư, phóng khoáng, nhẹ nhõm, phù hợp tinh thần thiền họa. Từ cấu trúc chữ, anh triển khai thành bố cục mới, để “chữ viết thăng hoa thành tác phẩm nghệ thuật”, phản ánh suy tư về thiền trong đời sống.

Không màu sắc, chỉ dùng đen – trắng, tranh của Trầm Kim Hòa chủ yếu hướng về sự tối giản. Anh quan niệm, màu sắc dễ tạo hấp dẫn thị giác, khiến người xem bị giữ ở hình thức, trong khi thiền họa đi sâu vào nội dung.

Khoảng trống trong tranh không phải phần bị bỏ lại, mà là không gian để người xem tự chiêm nghiệm, để “tâm được đi vào vô tận”, đồng thời hiển thị tư tưởng sắc – không trong thiền.

Nhiều nhà nghiên cứu đã ghi nhận phong cách của anh. TS Mae Anna Pang (Giám tuyển về nghệ thuật Á châu tại Nhà trưng bày nghệ thuật Victoria, Úc) từng nhận định: “Một cuộc du hành vào sự khai giác tâm linh và khám phá nghệ thuật. Tranh và thư pháp của tác giả Trầm Kim Hòa cho thấy sự minh triết, giản dị và hóm hỉnh của thiền tông”.

Sau hơn 20 năm của nhận định này, “sự minh triết, giản dị và hóm hỉnh” vẫn là tinh thần và phong cách chủ đạo mà Trầm Kim Hòa theo đuổi trong thiền họa - thư pháp.

Thế nhưng, sau khi đi qua những biến động bên ngoài như Covid-19 và những biến chuyển bên trong của vòng tròn “lục thập hoa giáp”, tác phẩm của Trầm Kim Hòa ngày càng tự tại, thoải mái và bay bổng hơn.  

Nói về lý do chính khi sưu tập tranh của Trầm Kim Hòa cho bảo tàng, TS Gerard Vaughan (Giám đốc Nhà trưng bày nghệ thuật Victoria, Úc) cho biết: “Chúng tôi đã bắt tay vào chương trình sưu tầm và triển lãm nghệ thuật đương đại Á châu.

Chương trình này bao gồm từ nghệ thuật thử nghiệm cấp tiến của Trung Quốc, thường phản ánh theo phong cách hậu pop của Tây phương, đến hình thức hội họa phong cảnh có tính truyền thống hơn, hoặc đến tác phẩm của các nghệ sĩ người Úc sinh ra ở Á châu như Ah Xian, Gu Wei, John Young và Trầm Kim Hòa.

Nghệ thuật của Trầm Kim Hòa thổi luồng sinh khí mới vào các hình thức thị giác truyền thống của Trung Quốc, một nghệ sĩ đương đại lấy cảm hứng từ tâm linh thiền tông”.

Với triển lãm lần này, nhà nghiên cứu mỹ thuật Quách Cường nhận xét: “Trầm Kim Hòa chọn con đường của im lặng. Giữa khi mọi người tìm kiếm hình ảnh, ông tìm khoảng trống”.

Theo ông, thiền họa của Trầm Kim Hòa không đặt nặng cảnh trí hay bố cục dày đặc, mà chỉ vài nét mực – một vòng tròn khuyết, một vệt nước loang, một đường cong nhẹ để mở ra không gian tĩnh lặng của tâm.

Trong vai trò giám tuyển, nhà nghiên cứu mỹ thuật Lý Đợi nhận định: “Trong khoảng 15 năm trở lại đây - bằng chính thời gian giữa các triển lãm cá nhân của Trầm Kim Hòa tại Việt Nam, TP.HCM đã nở rộ rất nhiều triển lãm, đã xuất hiện rất nhiều nhân tố mới và thành mới của/cho thị trường nghệ thuật.

Có thể nói trong số các lĩnh vực công nghiệp văn hóa tại TP.HCM, sự phát triển mạnh mẽ của mỹ thuật chỉ xếp sau điện ảnh, nhưng lại phát triển đa dạng hơn về phong cách, thể loại, mô hình…, đây là cơ hội và thách thức của người làm nghề, nhưng là sự thú vị với thưởng thức.

Thế nhưng, trong sự nở rộ đó, những triển lãm có lối đi riêng về ý niệm, phong cách và thị giác như “Thiền trong cuộc sống” của Trầm Kim Hòa thì còn hơi ít, vì vậy mà, đây có thể là một bổ khuyết cần thiết cho đời sống mỹ thuật hiện nay”.