Phong cách nghệ thuật Nguyễn Quân trong triển lãm “Nguyện”

VHO - Chiều 15. 11.2024 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã diễn ra lễ khai mạc triển lãm "Nguyện", giới thiệu phần lớn tác phẩm trong dự án "Đền Nguyện Mẫu" của nghệ sĩ, nhà lý luận phê bình và nghiên cứu lịch sử mỹ thuật Nguyễn Quân.

Chia sẻ câu chuyện nghệ thuật dự án “Nguyện”, nhà phê bình Nguyễn Quân cho biết, "Nguyện" (hay "Đền Nguyện Mẫu") là một công trình nghệ thuật tổng hòa: Kiến trúc, cảnh quan, điêu khắc, hội họa, âm thanh, ánh sáng. 

“Ý tưởng và phần lớn tác phẩm trong triển lãm được sáng tác, thực hiện bởi tôi và dự án Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Sóng Mây trong bốn năm 2020-2024.

Tạo dựng một nơi chốn nghệ thuật đương đại chưa có tiền mẫu trong không gian Bảo tàng Sóng Mây trong tương lai, "Đền Nguyện Mẫu" là một nơi chốn công cộng đương đại cho trải nghiệm thẩm mỹ nghệ thuật và tâm tình, tâm linh. Chủ đề dẫn dắt dự án của tôi là sự sùng kính tính nữ của vũ trụ và nhân sinh...”, nhà phê bình Nguyễn Quân chia sẻ.

Tác giả triển lãm cũng cho biết, tổng hòa kiến trúc mỹ thuật "Đền Nguyện Mẫu" không có tính tôn giáo nhưng cung cấp một trải nghiệm nghệ thuật - tâm tình pha trộn như thời sơ khai, khi tín ngưỡng mới sơ sinh và các tôn giáo chưa hoàn thành, khi trải nghiệm giác ngộ thẩm mỹ, tâm tình tâm linh còn là một thể thống nhất. Khi tác phẩm, sự sáng tạo ra nó và sự hưởng thụ thẩm mỹ chưa tách khỏi sự sùng bái, kính ngưỡng người mẹ đầu tiên/ tổ mẫu, khi mà sự mỹ lệ - tình yêu - sự sinh sôi còn là một thể duy nhất không thể tách rời nhau. 

“Chủ đề kép và công năng của "Nguyện" (hay "Đền Nguyện Mẫu") là trải nghiệm đức tin và sự sùng kính tính nữ Mỹ - Ái - Sinh và lịch sử mỹ thuật. Tôi cho rằng đại bộ phận lịch sử nghệ thuật cũng thể hiện điều đó…”, nhà phê bình Nguyễn Quân nhấn mạnh.

Viết lời mở đầu cuốn sách “Đền Nguyện Mẫu” của  nghệ sĩ, nhà lý luận phê bình và nghiên cứu lịch sử mỹ thuật Nguyễn Quân, Giám tuyển Vũ Hồng Nguyên, sáng lập Dự án Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Sóng Mây, đồng sáng lập Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo thừa nhận, đây thực sự là một thử thách đối với anh, đặc biệt khi nhân vật chính của cuốn sách là một nghệ sĩ, nhà lý luận phê bình và nghiên cứu lịch sử mỹ thuật hàng đầu Việt Nam, người đã để lại dấu ấn sâu đậm từ trước thời kỳ đổi mới đến nay.

Nguyễn Quân không chỉ là tác giả của nhiều cuốn sách, bài nghiên cứu tiểu luận có giá trị về mỹ thuật Việt Nam, mà còn là một nghệ sĩ với những tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân và tâm hồn nghệ thuật.

“Cuối năm 2019, tôi đã có cuộc trao đổi với nghệ sĩ Nguyễn Quân về một dự án nghệ thuật sau thời gian ông trở lại với niềm đam mê sáng tác. Trở về sau những ngày tham gia chương trình sáng tác lưu trú Art in the Forest 2017, chúng tôi bàn thảo và hy vọng xây dựng một nơi chốn nghệ thuật của ông tại không gian dự án Bảo tàng nghệ thuật Đương đại Sóng Mây trong tương lai. Vào thời điểm đó, "Đền Nguyện Mẫu" vẫn còn ở một vùng nào đó chưa rõ khuôn dạng trong suy nghĩ của ông…”, Giám tuyển Vũ Hồng Nguyên viết.

Theo giám tuyển, chính trong giai đoạn của đại dịch Covid-19, "Đền Nguyện Mẫu" được sinh ra, như một biểu tượng cho hy vọng về sự tái sinh trong những ngày đau thương. Đất mẹ, đại dương, không khí, thiên nhiên lại được phục hồi như một phép màu; lòng trắc ẩn, tình yêu, sự bình yên không thế bị phá vỡ. 

Triển lãm "Nguyện" giới thiệu phần lớn tác phẩm trong dự án: 16 tác phẩm hội hoạ sơn dầu, 7 tác phẩm điêu khắc gốm, đá và một phần mô phỏng tác phẩm điêu khắc kiến trúc "Đền Nguyện Mẫu" sẽ được phát triển trong tương lai.

Ý tưởng xuyên suốt dự án là đức tin, sự sùng kính tính nữ và lịch sử mỹ thuật; ký ức lưu giữ từ "bức tranh" trải nghiệm cuộc sống, suy tôn cơ thể và linh hồn người nữ thuộc các thời đại cổ xưa đến nay, các chủng tộc, các độ tuổi và các châu lục xa xôi đến địa lý gần cận, từ quan sát của Nguyễn Quân.

 Nguyễn Quân giải thích việc dùng hình ảnh người nữ thoát y trên bốn bức tranh khổ lớn rằng "mỹ thuật hàng ngàn năm luôn dùng hình khoả thân của con người để sùng kính tôn vinh chính nó và thánh thần hoá chính mình". 

Cũng theo giám tuyển Vũ Hồng Nguyên, ở thời điểm hiện tại, có thể Nguyễn Quân chưa hoàn toàn thành công trong việc truyền tải trải nghiệm của "Đền Nguyện Mẫu" đến tất cả mọi người. Tuy nhiên, chắc chắn sẽ có nhiều người ở mọi lứa tuổi cảm nhận được sự kính ngưỡng trong loạt tác phẩm này. 

Bởi ông mang trong mình tâm thế của một người có đức tin, với lòng biết ơn và sự sùng kính đối với nguyên lý tồn tại của vũ trụ trong suốt quá trình sáng tác "Đền Nguyện Mẫu". Bản thân ông thấu hiểu sâu sắc điều này bởi ông vốn quan niệm rằng nghệ thuật duy mỹ không thể dành cho tất cả mọi người trong xã hội. 

“Nguyễn Quân là một nhân vật có tầm cỡ văn hóa với vốn hiểu biết sâu rộng, sống một cuộc đời giản dị, mộc mạc và chân thành. Sự thông minh và dí dỏm của ông khiến mọi cuộc trò chuyện trở nên cuốn hút và thú vị. Dù ở cương vị nhà nghiên cứu phê bình mỹ thuật hay nghệ sĩ, tôi luôn dành cho ông lòng kính trọng vì tinh thần cống hiến, sự lạc quan và niềm hy vọng mà ông dành cho mỹ thuật Việt Nam. 

Ở vào độ tuổi xưa nay hiếm, Nguyễn Quân miệt mài sáng tạo nghệ thuật với la bàn của đức và sự sùng kính duy mỹ, để một "Đền Nguyện Mẫu" - ngưỡng vọng thiêng liêng thẩm mỹ này trọn vẹn hình hài hiện sinh. Phần lớn chặng đường của dự án đã được hoàn thành, tôi rất kỳ vọng và tin tưởng vào sự thành công của "Đền Nguyện Mẫu". Ý tưởng tác phẩm là một tổng hoà giữa cảnh quan kiến trúc, điêu khắc và hội hoạ lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam…”,  Giám tuyển Vũ Hồng Nguyên viết.

Triển lãm mở cửa đến hết ngày 1.12.2024