“Ông Rác” - Mỹ học của sự tái sinh trong đối thoại đô thị

VHO - Giữa những mảnh vụn nhựa, lon thiếc, túi nilon bị vứt bỏ nhưng nhà điêu khắc trẻ Nguyễn Văn An đã nhìn thấy một linh hồn.

“Ông Rác” - tác phẩm của Nguyễn Văn An tại triển lãm “30 - Đối thoại đô thị” không chỉ là một khối hình sắp đặt, mà là một cuộc trò chuyện đầy day dứt giữa con người, thiên nhiên và thành phố hiện đại.

Khi rác thải hóa thân thành đối thoại

Triển lãm “30 - Đối thoại đô thị” tại Trung tâm Triển lãm Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam mở ra như một hành trình cảm xúc, quy tụ ba mươi nghệ sĩ đương đại cùng khai mở ba lớp đối thoại: nội tâm, thế hệ và đô thị.

Trong không gian ấy, “Ông Rác” hiện lên như một khoảng lặng, nơi cái thừa thãi lên tiếng, nơi người xem đối diện chính mình qua vật chất đã bị loại bỏ.

Nguyễn Văn An kể: “Tôi day dứt khi thấy những vỏ chai, túi nilon trôi nổi trên hồ nước trong thành phố. Tôi muốn tìm cách để chúng có thể trở về, không làm tổn thương môi trường.”

Chính từ ý nghĩ ấy, “Ông Rác” ra đời, một khối điêu khắc tái sinh từ phế thải, như tiếng thở dài của đô thị gửi vào nghệ thuật.

Tác phẩm không hô hào, không buộc tội. Nó chỉ đứng đó, lặng lẽ như tấm gương soi, phản chiếu khuôn mặt của con người thời tiêu dùng. Đó là vẻ đẹp của sự chiêm nghiệm, thứ thẩm mỹ được sinh ra từ đạo đức và trách nhiệm.

Mỹ học của sự tái sinh

Sinh ra trong một gia đình nghệ thuật, cha là nhà điêu khắc Nguyễn Văn Vũ, mẹ là họa sĩ Ngô Quỳnh Liên, Nguyễn Văn An hấp thụ tự nhiên tinh thần sáng tạo từ nhỏ.

Nhưng anh không chọn lối đi dễ dàng theo truyền thống gia đình. Thay vì đồng, gỗ hay đá, anh chọn rác, chất liệu gợi cảm giác xấu xí, rối rắm, vô giá trị – để dựng nên một biểu tượng thẩm mỹ mới.

Trong thế giới của Nguyễn Văn An, điêu khắc không tách rời công nghệ hay thủ công. “Cắt dán vỏ bim bim, chai nhựa cũng như đục đá, tạc gỗ. Tôi vẫn là người thợ, chỉ khác là công cụ hôm nay mở ra thêm những chiều không gian và ánh sáng mới,” anh nói.

Tư duy ấy cho thấy một mỹ cảm đương đại: sự hòa quyện giữa kỹ thuật hiện đại và tinh thần thủ công, giữa công nghệ và linh hồn vật thể.

“Ông Rác” không chỉ tái chế vật liệu, mà tái chế cả ý niệm về cái đẹp. Ở đó, rác trở thành sự thể hiện mới của thẩm mỹ, nơi cái bị bỏ đi hóa thành gợi mở nhân văn. Mỗi chi tiết, mỗi lớp vật liệu đều mang tiếng nói riêng: Vừa phản kháng, vừa cứu chuộc.

Nguyễn Văn An chia sẻ: “Tôi muốn người xem lắng nghe thành phố trong chính sự im lặng của nó”. Câu nói ấy tựa như định nghĩa cho tinh thần nghệ sĩ: Không phải tạo ra hình khối, mà tạo ra không gian để con người soi chiếu lại mình.

“Ông Rác” vì thế không chỉ là một tác phẩm, mà là một vùng đối thoại giữa ánh sáng, màu sắc, vật chất và tâm thức.

Nếu “Tái sinh” của họa sĩ Ngô Quỳnh Liên - mẹ anh, khơi dậy cảm thức sống từ những chất liệu cũ, thì “Ông Rác” là sự nối dài tinh thần ấy ở một thế hệ mới: Nơi nghệ thuật không bắt đầu bằng cái đẹp, mà bằng sự thật và tình yêu.

Cả hai gặp nhau ở ý niệm nhân văn: Thổi linh hồn vào cái đã cũ để nó được sống thêm một lần nữa.

Trong dòng chảy hối hả của đô thị, “Ông Rác” đứng đó, bình thản, lặng im như một biểu tượng về sự thức tỉnh.

Giữa thời đại mà con người bị bao vây bởi vật chất, tác phẩm của Nguyễn Văn An nhắc chúng ta về một khả thể khác của cái đẹp: Cái đẹp biết đối thoại, biết lắng nghe và biết tha thứ cho chính mình.

Đó là mỹ học của sự tái sinh, nơi nghệ thuật chạm đến phần sâu nhất của nhân tính.