Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng

VHO - Hơn 40 tác phẩm mỹ thuật Việt ‘hồi hương’ từ Pháp được ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê hiến tặng, đang trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM đến đầu năm sau.

Tối 21.11, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM khai mạc trưng bày chuyên đề đặc biệt “Trở về”, giới thiệu các tác phẩm mỹ thuật được ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê hiến tặng năm 2025.

Buổi khai mạc có sự tham dự của đại diện lãnh đạo Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM, Sở VHTT TP.HCM, Trường ĐH Văn hóa TP.HCM, các bảo tàng, nhà sưu tập và công chúng yêu mỹ thuật. Đặc biệt, ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê đã từ Pháp trở về tham dự sự kiện.

Phát biểu tại khai mạc, ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Giám đốc Sở VHTT TP.HCM nhấn mạnh: “Trong không khí hân hoan chào mừng Ngày Di sản văn hóa Việt Nam 23/11, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM giới thiệu trưng bày chuyên đề đặc biệt "Trở về", giới thiệu các tác phẩm ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê hiến tặng năm 2025.

Đây không chỉ là một sự kiện mỹ thuật mà còn là hoạt động văn hóa, khẳng định giá trị vĩnh cửu của tình yêu quê hương và di sản nghệ thuật”.

Ông Nguyễn Minh Nhựt cũng cho biết, trong thời gian qua, nhờ sự quan tâm của lãnh đạo Thành ủy và UBND TP.HCM, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM đã sưu tầm nhiều hiện vật quý hiếm, có giá trị.

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 2 — Phó Giám đốc Sở VHTT TP.HCM Nguyễn Minh Nhựt phát biểu tại triển lãm

Đặc biệt, các bộ sưu tập của ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê được hiến tặng từ năm 2018 đến nay đã được trưng bày chuyên đề “Không gian Lê Bá Đảng” trước đó và lần này tiếp tục giới thiệu bộ sưu tập được hiến tặng năm 2025 với tên gọi “Trở về”.

Với hơn 40 tác phẩm và tư liệu hội họa tiêu biểu, mỗi tác phẩm là một tuyệt tác nghệ thuật đồng thời là chứng nhân lịch sử, phản ánh giai đoạn quan trọng của mỹ thuật Việt Nam, đặc biệt là các họa sĩ trưởng thành từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và những tên tuổi tiền bối của nền nghệ thuật hiện đại.

Ông Nguyễn Minh Nhựt nhấn mạnh: “Việc hiến tặng của ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê vượt ra ngoài giá trị vật chất. Đây là nghĩa cử văn hóa phi thường, đưa di sản mỹ thuật Việt Nam từ nước ngoài trở về phục vụ nhân dân.

Tấm lòng của ông bà là cây cầu kết nối quá khứ với hiện tại, nghệ thuật với cộng đồng, người con xa xứ với cội nguồn dân tộc. Chúng tôi xin ghi nhớ và trân trọng sự đóng góp vô giá này”.

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 3 — Ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Giám đốc Sở VHTT TP.HCM và ông Trần Minh Công, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM trao Thư cám ơn và tặng hoa tri ân ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 4 — Bà Đinh Thị Thanh Thủy, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM (bìa phải) và bà Phạm Ngọc Uyên, Phó Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM trao Thư cám ơn và tặng hoa PGS.TS Lâm Nhân và TS Phạm Lan Hương (Trường ĐH Văn hóa TP.HCM) đã đồng hành, hỗ trợ Bảo tàng trong công tác sưu tầm và tiếp nhận các bộ sưu tập thời gian qua

Triển lãm “Trở về” mang nhiều lớp ý nghĩa. Đó là sự trở về của ký ức, giúp công chúng, đặc biệt thế hệ trẻ, chiêm ngưỡng kỹ thuật, phong cách mỹ thuật Việt Nam đầu thế kỷ XX.

Đó là sự trở về của lòng người. thể hiện tinh thần, tình cảm mà ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê luôn hướng về quê hương, làm phong phú thêm kho tàng nghệ thuật dân tộc.

Các tác phẩm thể hiện sự chuyển mình mạnh mẽ của nghệ thuật Việt Nam, từ sơn mài, lụa truyền thống đến các ảnh hưởng phương Tây được bản địa hóa, trở thành tài liệu quý giá cho chuyên môn và công chúng.

Ông Nguyễn Minh Nhựt đề nghị Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM tăng cường nghiên cứu, sưu tầm, hiện đại hóa trưng bày, bảo quản hiện vật, đồng thời phối hợp với các ngành khoa học và du lịch để quảng bá giá trị lịch sử, mỹ thuật đến công chúng.

Ông kỳ vọng tinh thần hiến tặng sẽ lan tỏa, khuyến khích nhiều cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước góp phần làm giàu kho tàng di sản quốc gia, mang đến trải nghiệm nghệ thuật ý nghĩa.

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 5 — Công chúng tham quan các tác phẩm

Ông Trần Minh Công, Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM chia sẻ, Triển lãm diễn ra đúng dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành Sắc lệnh 65/SL về thành lập Đông Phương Bác cổ học viện (23.11.1945 – 23.11.2025) và 20 năm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23.11.2005 – 23.11.2025), nhắc nhở vai trò sống còn của di sản trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa.

Không gian “Trở về” mở ra đối thoại giữa các dòng chảy mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX. Trong đó, tinh hoa mỹ thuật Đông Dương có tranh lụa, sơn dầu, sơn mài với các tác phẩm của Lê Phổ, Bùi Xuân Phái, Vũ Cao Đàm, Tạ Tỵ…

Mỹ thuật Gia Định và hiện đại: Đỗ Quang Em, Nguyễn Trung, Trịnh Cung, Đinh Cường, Bửu Chỉ, Võ Đình… với tư duy tự do và giao thoa quốc tế; Chuỗi “Phong cảnh bất khuất” của Lê Bá Đảng: Tượng trưng cho tinh thần kiên cường, nghị lực vươn lên và khát vọng tự do của con người Việt Nam.

Triển lãm là cơ hội để công chúng nhìn nhận toàn diện bức tranh mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX – giai đoạn nhiều khuynh hướng sáng tác giao thoa, bổ sung cho nhau, tạo nên bức tranh đa chiều và phong phú.

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 6

Ông Trần Minh Công nhấn mạnh, chuyên đề “Trở về” khẳng định di sản không chỉ là ký ức của quá khứ mà còn là động lực cho sự sáng tạo đương đại, tiếp nối liên tục lịch sử mỹ thuật Việt Nam trong dòng chảy nghệ thuật thế giới.

Chia sẻ tại lễ khai mạc, bà Thụy Khuê nhấn mạnh rằng sự kiện lần này tiếp nối một hành trình dài được xây dựng trên niềm tin giữa người hiến tặng và đơn vị tiếp nhận. Từ lần đầu mang tranh về nước năm 2018 đến hôm nay, bà luôn tin rằng những giá trị quý nhất của gia đình sẽ được gìn giữ và bảo tồn đúng mức.

Bà Thụy Khuê kể lại thời điểm từ năm 1988, khi họa sĩ Lê Thị Lựu qua đời, nỗi trăn trở lớn nhất của gia đình là tác phẩm của bà không bị tản mát hay rơi vào lãng quên – điều từng xảy ra với nhiều trường hợp trước đó. Chính vì vậy, lần đầu gửi loạt tranh về Việt Nam, bà mang tâm trạng “như đi một chuyến phiêu lưu”, lo lắng không biết kết quả ra sao.

Theo bà, niềm tin đó đã được củng cố khi chứng kiến quy trình tiếp nhận, bảo quản và trưng bày chuyên nghiệp của Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM. Từ lãnh đạo đến đội ngũ chuyên môn đều làm việc cẩn trọng, cho bà cảm giác các tác phẩm được gìn giữ bằng sự trân trọng và hiểu biết sâu sắc về di sản của họa sĩ.

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 7

Bà Thụy Khuê cũng chia sẻ rằng nhiều tác phẩm có mặt trong đợt trưng bày này được gia đình mua lại trong những giai đoạn khó khăn, với giá trị kinh tế không nhỏ, nhưng xuất phát từ mong muốn gìn giữ trọn vẹn di sản của các danh họa.

“Điều lớn nhất vẫn là niềm tin. Khi đã tin rằng dân tộc mình sẽ trân trọng và bảo tồn những giá trị đó, thì chúng tôi sẵn lòng gửi lại tất cả những gì quý nhất”, bà Thụy Khuê nói.

Được biết, hơn 40 tác phẩm trưng bày tại chuyên đề “Trở về” lần này là bộ sưu tập thứ ba (lần hiến tặng thứ tư) của ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê cho Nhà nước Việt Nam thông qua Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM.

Trước đó, năm 2018 và 2019, ông bà đã trao tặng 27 tác phẩm, gồm 26 tác phẩm của nữ họa sĩ Lê Thị Lựu và 1 tác phẩm của ông Ngô Thế Tân. Đến năm 2023, Bảo tàng tiếp tục được đón nhận bộ sưu tập lớn gồm 236 tác phẩm và tư liệu quý của họa sĩ Lê Bá Đảng.

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 8 — Các tác phẩm của Lê Bá Đảng

Đại diện gia đình ông bà Lê Tất Luyện – Thụy Khuê tại Việt Nam, PGS.TS Lâm Nhân – Hiệu trưởng Trường ĐH Văn hóa TP.HCM cho biết thêm: “Đợt hiến tặng lần thứ tư này cũng là lần cuối cùng khi ông bà đã quyết định trao toàn bộ những tác phẩm còn lại trong bộ sưu tập của gia đình “hồi hương” về Việt Nam, để bào tồn và phát huy giá trị di sản quý.

Trong cùng không gian trưng bày, 42 tác phẩm mở ra một trường đối thoại đa tầng giữa các khuynh hướng mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX.

Tinh hoa mỹ thuật Đông Dương, với các họa sĩ tiêu biểu như Lê Phổ (Hải Quỳ), Vũ Cao Đàm (Rạng đông xanh, Phụ nữ Bắc vấn tóc trần), Thái Tuấn (Cô Tấm), Bùi Xuân Phái (Biển, Tuồng đời), Tạ Tỵ (Xóm chài), Trần Phúc Duyên (Chùa Thầy), Phạm Tăng (Thiên thai), Phạm Đình Tín (Người mẹ Ê đê, Thiếu nữ Ê đê)…

Mỹ thuật Gia Định phản ánh bước chuyển mình mạnh mẽ hơn về tư duy sáng tạo và giao thoa quốc tế, với các tác phẩm của Đỗ Quang Em (Bát máu), Nguyễn Trung (Một tòa thiên nhiên), Trịnh Cung (Bên bờ Địa Trung Hải, Chải tóc), Đinh Cường (Trong lòng biển cả), Bửu Chỉ (Quan tài Nguyễn Tuân - Sự tàn phá của thời gian), Võ Đình (Cánh chim lạc xứ, Tan tác, Vực thẳm vũ trụ).

Mỗi họa sĩ là một cá thể độc lập, mang bút pháp và cách nhìn riêng, tạo nên bức tranh đa chiều về nghệ thuật Việt Nam nửa sau thế kỷ XX.

Chuỗi Phong cảnh bất khuất của Lê Bá Đảng, gồm các tác phẩm như Lửa một góc trời, Phòng vắng đêm mưa, Nô lệ quật khởi, Đêm hỏa châu, Tết đen, thể hiện tinh thần kiên cường, không khuất phục, hướng về ánh sáng tự do.

Bút pháp mạnh mẽ, hình tượng cô đọng và tương phản thị giác cao tạo nên một mỹ học của kháng nghị và hy vọng, trở thành tiếng nói riêng biệt trong không gian trưng bày.

Nhiều kiệt tác ‘hồi hương’ từ Pháp chính thức ra mắt công chúng tại Việt Nam - ảnh 9

Từng tác phẩm vừa là giá trị nghệ thuật độc lập, vừa kết hợp hài hòa với nhau, tạo nên bức tranh tổng thể về lịch sử, sự chuyển mình và đa dạng mỹ thuật Việt Nam, từ truyền thống Đông Dương đến hiện đại hóa Gia Định và nghệ thuật biểu tượng phản kháng của Lê Bá Đảng.

Trưng bày “Trở về” tại Tầng 2 – Tòa nhà 2, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM; từ nay đến hết ngày 4.1.2026.