Ngà trên Voi Hậu - Biểu tượng quyền lực và tư duy nghệ thuật Chăm Pa

VHO - Tại khu di tích Thành Đồ Bàn (Nhơn Hậu, An Nhơn), hai bức tượng voi đá Voi Vua và Voi Hậu không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật kỳ công, mà còn ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa về quyền lực, tín ngưỡng và biểu tượng văn hóa của vương quốc Chăm Pa cổ đại. Những bức tượng này đã tồn tại qua thời gian, minh chứng cho sức mạnh văn hóa và nghệ thuật của một nền văn minh từng hưng thịnh.

Kích thước lớn, phong cách hiện thực đầy tinh xảo

Voi Vua và Voi Hậu có kích thước khổng lồ, với chiều cao lần lượt là 200cm và 176cm, cùng chiều dài tương ứng 240cm và 220cm. Cả hai bức tượng được điêu khắc theo phong cách hiện thực, với từng đường nét chạm trổ rõ ràng và tinh xảo. Người xem có thể cảm nhận được sức mạnh của đôi voi như những "vệ thần" đứng canh giữ trước cổng thành Đồ Bàn, tạo nên không gian đầy uy nghi và linh thiêng.

Không chỉ là loài vật, voi trong văn hóa Chăm Pa còn được coi là biểu tượng của sức mạnh hoàng gia, gắn liền với quyền lực tối cao và bảo vệ vương quốc trước các thế lực tà ác. Những tượng voi này không chỉ phản ánh vai trò to lớn của chúng trong văn hóa Chăm Pa mà còn là biểu tượng của sự vững chãi và bền bỉ qua hàng thế kỷ.

Ngà voi - Biểu tượng vượt lên trên hiện thực

Điều đặc biệt trong điêu khắc của hai bức tượng là cả Voi Vua và Voi Hậu đều được tạc có ngà. Voi Vua được khắc họa với cặp ngà dài, khỏe khoắn. Đáng chú ý hơn, Voi Hậu cũng có một bên ngà, còn bên kia là một lỗ khoét sâu - có thể suy luận rằng chiếc ngà từng được gắn vào nhưng đã rớt mất qua thời gian. Đây là điểm khác biệt so với thực tế tự nhiên, vì chỉ có voi đực mới phát triển ngà rõ rệt.

Việc Voi Hậu được điêu khắc có ngà cho thấy tư duy nghệ thuật của người Chăm Pa không bị ràng buộc bởi các quy luật sinh học tự nhiên. Ngà trên Voi Hậu, cùng với ngà của Voi Vua, không chỉ là biểu tượng của sức mạnh tự nhiên mà còn mang ý nghĩa sâu sắc hơn, tượng trưng cho sự cân bằng quyền lực giữa vua và hoàng hậu. Điều này nhấn mạnh rằng hoàng hậu có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì quốc gia, không hề kém cạnh so với nhà vua.

Nghệ thuật Chăm Pa - Kết hợp hiện thực và biểu tượng

Voi Vua và Voi Hậu là minh chứng cho sự tài hoa của các nghệ nhân Chăm Pa. Họ không chỉ tạo ra những tác phẩm hiện thực với độ tỉ mỉ cao, mà còn khéo léo lồng ghép các yếu tố biểu tượng nhằm truyền tải thông điệp về quyền lực và tín ngưỡng. Ngà voi trên Voi Hậu không phải là sự sao chép từ thiên nhiên, mà là biểu hiện của một triết lý nghệ thuật sâu sắc, nơi yếu tố biểu tượng được đề cao hơn cả những quy tắc sinh học.

Hai bức tượng này không chỉ là cho thấy kỹ thuật điêu khắc tinh xảo, mà còn phản ánh tư duy nghệ thuật vượt thời đại của người Chăm Pa. Nghệ nhân không chỉ khắc họa thế giới vật lý, mà còn kết nối với thế giới tinh thần, tạo nên những biểu tượng về quyền lực và sự bảo hộ linh thiêng.

Hai bức tượng Voi Vua và Voi Hậu tại Thành Đồ Bàn không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật đáng kinh ngạc với kích thước lớn và phong cách điêu khắc hiện thực, mà còn là biểu tượng sâu sắc về quyền lực và tín ngưỡng trong văn hóa Chăm Pa. Việc lồng ghép yếu tố biểu tượng qua hình ảnh ngà voi, đặc biệt trên tượng Voi Hậu, cho thấy tư duy nghệ thuật độc đáo của người Chăm, nhấn mạnh tầm quan trọng của hoàng hậu trong hệ thống quyền lực. Hai bức tượng, với cả hiện thực và biểu tượng hòa quyện, đã trở thành di sản văn hóa vô giá, trường tồn cùng thời gian.