Họa sĩ Đỗ Sơn và những gam màu trẻ trung, phóng khoáng ở tuổi ngoài 80

VHO - Tối ngày 3.10, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, triển lãm “Các tác phẩm hội họa của Đỗ Sơn” đã chính thức khai mạc, mang đến cho công chúng một sự kiện nghệ thuật giàu ý nghĩa. Đây không chỉ là dịp để giới yêu hội họa chiêm ngưỡng những bức tranh được chắt lọc suốt gần 60 năm cầm cọ của họa sĩ Đỗ Sơn, mà còn là cột mốc quan trọng trong sự nghiệp của người nghệ sĩ đã dành gần trọn cuộc đời mình cho niềm đam mê sáng tạo.

17 năm trở lại với triển lãm cá nhân

Đặc biệt, triển lãm lần này diễn ra khi ông đã bước qua tuổi ngoài 80 – một độ tuổi “xưa nay hiếm”. Trong vòng một tuần, từ ngày 3 đến 9.10, công chúng Thủ đô có thể thưởng lãm 92 tác phẩm với nhiều chất liệu và đề tài phong phú, từ ký họa chiến trường, phong cảnh, tĩnh vật, đến tranh thiếu nữ và nude – tất cả đều phản ánh một đời sống hội họa sôi động, đa dạng và giàu sức biểu đạt.

Triển lãm lần này là cuộc trở lại sau 17 năm kể từ triển lãm cá nhân lần thứ 4 (năm 2008 tại Thăng Long Gallery, Hà Nội). Đây cũng là triển lãm cá nhân thứ 5 trong sự nghiệp của họa sĩ, và vì vậy, nó mang đến nhiều sự mong đợi.

Với công chúng yêu mến tên tuổi Đỗ Sơn, sự kiện này không chỉ đơn thuần là dịp để thưởng lãm tranh, mà còn là cơ hội được đi cùng ông trong một hành trình hội họa xuyên suốt nửa thế kỷ, nơi ký ức, cảm xúc và dấu ấn sáng tác cùng hiện hữu.

Họa sĩ Đỗ Sơn chia sẻ: “Tôi muốn đưa người xem trở về với những cảm xúc nguyên sơ của đời sống, của thiên nhiên, của ký ức chiến trường và cả những rung động đời thường. Tất cả được thể hiện trong tranh như một hành trình nhìn lại cả cuộc đời sáng tác của tôi”.

Sinh năm 1943, Đỗ Sơn là cái tên quen thuộc trong nền mỹ thuật Việt Nam từ những năm 1980, đặc biệt trong giai đoạn Đổi mới. Ông từng trải qua tuổi trẻ nhiều biến động: sau khi tốt nghiệp hệ trung cấp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (1961–1964), ông nhập ngũ và tham gia chiến đấu tại chiến trường khu V. Năm 1971, bị thương, ông ra Bắc điều trị và sau đó công tác tại Báo Quân đội nhân dân.

Đam mê nghệ thuật chưa bao giờ tắt, ông quyết tâm học tiếp hệ 5 năm của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (1973–1978). Khi đó, ông đã có gia đình, con nhỏ, cuộc sống còn nhiều khó khăn, nhưng khát vọng sáng tạo vẫn luôn là động lực thôi thúc.

Sau khi tốt nghiệp, ông công tác tại Xưởng Mỹ thuật Quân đội, rồi Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam cho đến khi nghỉ hưu. “Cả đời, tôi chỉ làm duy nhất một công việc: sáng tác hội họa. Không một nghề nào khác, không một vai trò nào khác”, ông từng nói.

Trong suốt sự nghiệp, Đỗ Sơn đã khẳng định vị trí của mình với nhiều tác phẩm tiêu biểu. Ông có 8 tác phẩm nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đồng thời tranh của ông cũng có mặt trong nhiều bộ sưu tập cá nhân, tổ chức thuộc 26 quốc gia và vùng lãnh thổ – từ Bảo tàng Mỹ thuật Singapore đến bộ sưu tập của Hoàng gia Morocco, hay Tập đoàn Mobil (Mỹ).

Ngôn ngữ hội họa giàu cảm xúc

Đỗ Sơn là họa sĩ gắn bó sâu sắc với đề tài chiến tranh và quân đội, nhưng bên cạnh đó, ông còn dành nhiều tâm huyết cho tranh về phụ nữ, đời sống thường ngày và phong cảnh. Ở mảng đề tài này, ông mang đến những không gian hội họa giàu chất thơ, kín đáo, trữ tình. Người xem không chỉ “nhìn” mà còn có thể “cảm” – từ vẻ đẹp tĩnh tại của đời sống đến những chiêm nghiệm nội tâm.

Tranh của ông chịu ảnh hưởng tích cực từ tinh thần sáng tạo của nhiều bậc thầy hội họa phương Tây, đặc biệt ở sự táo bạo, trẻ trung trong sử dụng màu sắc. Những gam màu nguyên rực rỡ, mạnh mẽ nhưng không chói gắt, phô trương, đã trở thành một trong những dấu ấn đặc biệt của phong cách Đỗ Sơn.

Ở triển lãm lần này, công chúng có thể bắt gặp sự đa dạng ấy trong từng bức tranh: từ ký họa chiến trường đến những bức phong cảnh Sa Pa mang tính biểu hiện gần với trừu tượng, từ tranh nude đầy cảm xúc phồn thực đến những tĩnh vật dung dị. Mỗi tác phẩm đều phản ánh một phần đời sống sáng tác dày dặn, nhất quán trong quan niệm thẩm mỹ và sáng tạo của ông.

Đỗ Sơn ký họa rất nhiều, đặc biệt là ký họa dáng nude. Những bản ký họa của ông sống động, gợi cảm và chân thật đến mức nhiều khi chỉ khác với tranh hoàn chỉnh ở việc có màu hay không, trên giấy nhỏ hay trên toan lớn. Điều đó cho thấy tính nhất quán triệt để trong quan niệm nghệ thuật của ông: dù phác thảo hay hoàn thiện, cảm xúc luôn là yếu tố trung tâm.

Tranh phong cảnh, đặc biệt loạt tranh về Sa Pa, thể hiện rõ phong cách biểu hiện. Ông không vẽ mây, mà vẽ sự chuyển động của mây; không vẽ ruộng bậc thang, mà vẽ nhịp điệu hình học của thiên nhiên; không vẽ ngựa, mà vẽ sức mạnh hoang dã và khát vọng tự do. Đó là những bức tranh vượt ra ngoài tả thực, để trở thành biểu hiện mạnh mẽ của nội tâm.

Ở tranh nude, Đỗ Sơn không tuân theo quy luật ánh sáng, mà sử dụng bút lực mạnh mẽ cùng màu sắc tươi nguyên, trực tiếp để biểu đạt tinh thần phồn thực, cảm xúc dào dạt. Nhiều bức tranh nude của ông gợi lên một thái độ hiện sinh mãnh liệt – vẽ như sợ vuột mất thanh xuân, vuột mất khoảnh khắc cảm xúc.

Chính vì vậy, không ít nhà sưu tập trong và ngoài nước tìm đến những tác phẩm nude của Đỗ Sơn như một minh chứng cho sức sáng tạo mãnh liệt, vượt thời gian.

Dấu ấn nghệ sĩ ở tuổi 82

Hành trình sáng tác của Đỗ Sơn đã được ghi nhận từ rất sớm. Ngay từ khi còn là sinh viên, tác phẩm Vườn trường của ông đã được Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam sưu tầm. Những năm 1980, ông liên tục gặt hái thành công với các giải thưởng quốc gia: Xóm biển Phú Quốc giành HCB, Hoa biển đoạt HCV tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc về đề tài Lực lượng vũ trang (1984).

Triển lãm cá nhân đầu tiên của ông năm 1992 đã gây tiếng vang, khi ba tác phẩm được Bảo tàng Mỹ thuật Singapore sưu tầm, trong đó nổi bật có Trái tim người mẹ. Các triển lãm sau vào các năm 1997, 2002, 2008 tiếp tục khẳng định vị trí của ông trong nền mỹ thuật đương đại Việt Nam.

Nhà nghiên cứu Vũ Huy Thông nhận xét: “Nhiều tác phẩm của ông mang ngôn ngữ mới, góp phần khích lệ nền hội họa đổi mới. Từ đề tài chiến tranh cách mạng cho đến tranh nude, tất cả đều thể hiện sự tìm tòi, sáng tạo mạnh mẽ”.

Sau 17 năm, triển lãm cá nhân lần thứ 5 của Đỗ Sơn mang đến một không gian nghệ thuật phong phú, được bài trí như một cuộc hành trình. Người xem được dẫn dắt qua từng giai đoạn sáng tác, từ ký ức chiến trường đến những rung động đời thường, từ phong cảnh núi rừng đến những bức nude đầy sức sống.

Đối với công chúng, đây là dịp để gặp lại một gương mặt quen thuộc của hội họa Việt Nam với phong cách sáng tạo riêng biệt. Đối với bản thân họa sĩ, triển lãm lần này giống như một nốt lặng đẹp để nhìn lại con đường sáng tác mà ông chưa từng ngừng nghỉ, kể cả khi đã ở tuổi 82.

Với Đỗ Sơn, hội họa không chỉ là công việc, mà là lẽ sống. Và qua 92 tác phẩm tại triển lãm lần này, người xem thêm một lần nữa nhận ra một tâm hồn nghệ sĩ đa cảm, luôn cháy bỏng tình yêu cuộc sống và khát vọng sáng tạo – một hành trình chưa bao giờ ngưng nghỉ.