Giới trẻ chi tiền triệu để xem “sao” nhưng ngại ngần bỏ 50 nghìn ra mua sách

VHO - “Có lẽ rồi cũng phải quen với việc một số lượng đông đảo các bạn trẻ bỏ nhiều triệu đồng ra để mua một vé xem trình diễn của các “sao” trong và ngoài nước nhưng lại ngại ngần khi bỏ ra 50 nghìn để mua một cuốn sách” – GS Phong Lê nhìn nhận thực trạng văn hoá đọc, sáng tác, xuất bản và phê bình văn học hiện nay.

 Sáng 29.10, tại Hà Nội, Viện Văn học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) đã tổ chức Hội thảo khoa học Lý luận, phê bình văn học Việt Nam từ Đổi mới 1986 đến nay: Thực trạng và định hướng phát triển.

Hội thảo có sự tham dự của TS Đặng Xuân Thanh – Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, đại diện Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cùng đông đảo các nhà khoa học, nhà nghiên cứu văn học.

Nỗi “thương” cho văn hoá đọc

Phát biểu tại hội thảo, GS Phong Lê cho biết: Giữa lúc phê bình văn học yếu tính chuyên nghiệp nhất thì đời sống sáng tác lại bề bộn nhất. Không thể đếm xuể có bao nhiêu cuộc thi đã được tổ chức, không thể đếm xuể số lượng thơ, truyện, tiểu thuyết, phê bình, tiểu luận… được in ra.

“Cái in ra thì nhiều, nhưng đến được với bạn đọc là bao nhiêu?” – GS Phong Lê đặt câu hỏi.

Theo GS Phong Lê, nhìn vào các lĩnh vực nghệ thuật khác như hội hoạ, âm nhạc, điện ảnh mới thấy “thương” cho văn học.

“Khi mỗi quyển sách in ra chỉ là 300, 500, 1.000 hoặc nhiều lắm là 2.000 bản mà vẫn khó bán trên tỉ lệ hàng trăm triệu dân. Cố nhiên, nếu là sách hay (số này rất hiếm) và được quảng cáo tốt thì được in nhiều hơn.

Chưa kể, số đầu sách được in, được giới thiệu trên báo (nhờ mối quan hệ thân quen, vị nể), còn đâu chìm trong im lặng” – GS Phong Lê nhận định.

Ông nhìn nhận: “Một đời sống mà áp lực của kinh tế, của sinh hoạt vật chất, của thương mại và giải trí đang tràn ngập khiến mọi hoạt động khác của đời sống tinh thần không thể không thay đổi hoặc biến dạng.”

“Có lẽ rồi cũng phải quen với việc một số lượng đông đảo các bạn trẻ bỏ nhiều triệu đồng ra để mua một vé xem trình diễn của các “sao” trong và ngoài nước nhưng lại ngại ngần khi bỏ ra 50 nghìn để mua một cuốn sách” – GS Phong Lê nêu thực trạng.

Cũng theo ông, nếu trước đây, trong chiến tranh, mỗi cuốn sách in ra chỉ riêng ở miền Bắc cũng đến hàng vạn bản là điều tự nhiên, vì ngoài sách ra không có gì khác cho con người hưởng thụ, thì bây giờ, chỉ cần trung bình 1.000 bản cho hơn 100 triệu dân là đã đủ – trừ một số ngoại lệ.

Bởi ngoài sách ra, có quá nhiều phương tiện cho con người thoả mãn các nhu cầu của mình.

Văn hoá đọc sau nhiều trăm năm có ngôi vị thì giờ đây nhường chỗ cho các loại hình giải trí khác. Cạnh tranh là lẽ đương nhiên, không nên quá lo lắng. Cố nhiên, nếu chấn hưng được văn hoá đọc ở khu vực nào đó, ở mức độ nào đó thì là điều đáng mừng.

Văn hoá đọc đang tồn tại trong cạnh tranh với văn hoá nghe – nhìn, và cuộc cạnh tranh này ngày càng khó khăn khi văn hoá mạng lên ngôi. Con người đang từ bỏ bút sắt, bút bi, chuyển sang bàn phím để tiếp cận với cả một thế giới thu nhỏ mà ta gọi là “thế giới phẳng”. Cứ nghĩ như vậy để thấy bình tâm trước các hiện tượng đang diễn ra, trong đó có hiện tượng văn hoá phê bình theo nghĩa cổ điển đang thu hẹp lại.

Không phải giới phê bình kém người tài, và cũng không phải vì sáng tác kém hay. Hiện đội ngũ sáng tác văn học đang có nhiều người thuộc thế hệ 7X trở về sau, không cần đến đội ngũ phê bình họ vẫn có nhiều cách đến với người đọc khi công nghệ thông tin và văn hoá mạng đã làm rất nhanh, rất rộng việc giới thiệu, quảng bá cho một tên tuổi nào đó – không kể khi tác giả đã là một “thương hiệu”.

"Vậy thì, nếu phê bình là việc không cần thiết nữa, hoặc không cần thiết lắm, khi phê bình chỉ là – hoặc nên là – một giao hảo tri kỷ giữa người viết và người đọc, một quan hệ Bá Nha – Tử Kỳ thời hiện đại, thì phê bình tự nó phải biến đổi cho thích hợp với tình thế mới" – GS Phong Lê khẳng định.

40 năm đổi mới: Lý luận, phê bình tiếp tục đồng hành cùng sáng tác

Phát biểu chào mừng Hội thảo khoa học Lý luận, phê bình văn học Việt Nam từ Đổi mới 1986 đến nay: Thực trạng và định hướng phát triển, TS Đặng Xuân Thanh cho biết: Từ Đổi mới, đất nước ta bước vào thời kỳ phát triển năng động, sáng tạo và hội nhập quốc tế mạnh mẽ.

Trong bối cảnh đó, văn học Việt Nam – trong đó có lý luận, phê bình văn học – đã có những chuyển biến quan trọng cả về tư duy, nhận thức, phương pháp và cách tiếp cận.

Các nhà nghiên cứu, phê bình kế thừa và tiếp nhận những thành tựu lý luận đã góp phần tạo nên một không gian học thuật cởi mở, đa chiều, phản ánh trung thực, sâu sắc và nhân văn hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn của đời sống con người Việt Nam.

Khát vọng đưa nền văn học, nghệ thuật nước nhà bước vào kỷ nguyên mới

VHO - Hội nghị toàn quốc tổng kết 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày thống nhất đất nước đã tập trung khẳng định những thành tựu, kết quả đạt được của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam 50 năm sau ngày thống nhất đất nước; đề xuất, kiến nghị chủ trương, chính sách phát triển văn học, nghệ thuật nước nhà trong giai đoạn mới.

Nhìn lại 40 năm qua, lý luận, phê bình văn học Việt Nam không chỉ đồng hành cùng văn học sáng tác và công chúng yêu văn học mà còn góp phần xây dựng nền tảng lý luận, định hướng tư tưởng, thẩm mỹ, xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội.

Hội thảo không chỉ nhằm tổng kết, đánh giá thực trạng, ghi nhận những thành tựu, hạn chế, dự báo xu hướng phát triển trong giai đoạn mới của lĩnh vực lý luận, phê bình văn học mà còn góp thêm tiếng nói khoa học vào việc tổng kết 40 năm Đổi mới đất nước.

Cũng theo TS Đặng Xuân Thanh, Hội thảo là nhiệm vụ chính trị quan trọng, đóng góp ý kiến cho Dự thảo các văn kiện Đại hội XIV của Đảng: “Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc Đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam” đang được triển khai lấy ý kiến trong toàn dân.

Hội thảo thu hút hơn 30 tham luận của các nhà khoa học đề cập đến nhiều vấn đề về thực trạng lý luận, phê bình văn học Việt Nam từ đổi mới 1986 đến nay. 

Trong đó đáng chú ý như TS Hà Thanh Vân đề cập đến việc "Tái xác lập mối quan hệ giữa lý luận, phê bình, sáng tác và công chúng văn học trong bối cảnh toàn cầu hoá và chuyển đổi số tại Việt Nam"; PGS.TS Phan Trọng Thưởng đi sâu phân tích "Các yếu tố tác động chi phối thực tiễn lý luận, phê bình văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới"... 

Theo BTC, từ những nghiên cứu và trao đổi tại Hội thảo, BTC sẽ đúc kết được những luận cứ khoa học về lý luận và thực tiễn quan trọng, phục vụ cho việc tổng kết 40 năm văn học, nghệ thuật thời kỳ Đổi mới, đồng thời đóng góp ý kiến cho các định hướng phát triển lý luận, phê bình văn học Việt Nam, phù hợp với yêu cầu của công cuộc chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Bên cạnh đó, những đề xuất, kiến giải về phát triển lý luận, phê bình còn góp phần phục vụ cho việc xây dựng và hoàn thiện Báo cáo tổng kết lý luận, thực tiễn trình Đại hội XIV của Đảng sắp tới.