(Emagazine) Người trẻ “chắp cánh” di sản văn hoá DTTS

Vào tiết học công nghệ của cô giáo Phạm Thị Sê, các em học sinh trường THCS Ba Tô bắt nhịp và hứng thú với văn hóa truyền thống. Cô Sê đã giới thiệu đến học sinh về nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Hrê trong chương trình và hoạt động ngoại khoá của trường.

Trong ánh mắt học trò, cô giáo Sê không chỉ là người truyền dạy kiến thức, mà còn là tấm gương sống động về việc không ngừng học tập và gìn giữ bản sắc văn hóa. Em Phạm Thị Ngọc Ánh, học sinh lớp 9A chia sẻ: “Chúng em rất vui khi bản sắc văn hóa của dân tộc mình được đưa vào các tiết học, và cả các hoạt động ngoại khóa. Chúng em đã được trải nghiệm nhiều hoạt động cùng nhau như vẽ tranh, hát múa...”.

Cô giáo Sê (39 tuổi), hiện là giáo viên môn Công Nghệ, trường THCS Ba Tô,  sinh ra và lớn lên ở cái nôi thổ cẩm của dân tộc Hrê - thôn Làng Teng, xã Ba Động, tỉnh Quảng Ngãi. Cô Sê chia sẻ, điều may mắn là từ nhỏ đã được biết đến và học kỹ thuật dệt thổ cẩm của người Hrê rất sớm.

“Trong ký ức của tôi, hình ảnh mẹ là nghệ nhân Phạm Thị Bể ngồi bên khung cửi dệt vải đã trở thành một phần quen thuộc của tuổi thơ. Đôi bàn tay mẹ thoăn thoắt đưa thoi, tạo nên những hoa văn độc đáo trên tấm thổ cẩm. Mẹ không những dệt vải mà dệt cả những câu chuyện về lịch sử, về truyền thống và những ước mơ của người Hrê”, cô Sê bộc bạch.

Yêu tấm thổ cẩm mẹ dệt, yêu những hoa văn mẹ tạo ra trên tấm thổ cẩm, yêu vùng đất nơi mình sinh ra, từ nhỏ, cô Sê bắt đầu học dệt vải. Sau khi tốt nghiệp ra trường, cô Sê về công tác tại trường THCS Ba Tô, 15 năm gắn bó với bao thế hệ học sinh cô đã truyền lửa đến các em về nghề thủ công truyền thống được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia này.

Cô Sê cho hay: “Trong những tiết học ngoại khóa hay giờ ra chơi, tôi thường kể cho học sinh nghe về văn hoá dân tộc Hrê như truyện cổ, lễ hội, những bài ta lêu, kachoi, những nghề thủ công truyền thống. Luôn nhắc nhở học sinh phải biết yêu và gìn giữ di sản văn hóa của quê hương. Ngoài giờ lên lớp, tôi lại về với cửa hàng nhỏ của mình dệt vải, may những trang phục truyền thống và trang phục hiện đại phối với hoa văn thổ cẩm của dân tộc Hrê”.

Âm thanh đàn T’rưng của cô gái Y Liên (17 tuổi) dân tộc Bana, tỉnh Quảng Ngãi trong trẻo, hồn nhiên, khi êm dịu, nhẹ nhàng, lúc rộn ràng, vang xa làm say đắm khán giả tại khu trưng bày của Quảng Ngãi ở Trung tâm Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội).

Chuyến đi tại sự kiện A80 là một kỉ niệm khó quên và là dấu ấn đặc biệt đối với Y Liên. “Được chọn trình diễn là niềm tự hào lớn, và khi cất tiếng đàn giữa không gian triển lãm rộng lớn, nhìn thấy nhiều khách tham quan dừng lại lắng nghe tiếng đàn, em vừa hạnh phúc vừa xúc động. Tiếng vỗ tay, ánh mắt say mê của mọi người chính là nguồn động lực giúp em thêm tự tin, đánh đàn với tất cả niềm đam mê”, Y Liên xúc động.

Y Liên hiện là học sinh trường THPT Duy Tân, phường Kon Tum, Liên bắt đầu gắn bó với đàn T’rưng từ năm lớp 7. Liên chia sẻ: “Em yêu thích tiếng đàn T’rưng. Âm thanh của tiếng đàn mộc mạc, tự nhiên như chính con người Tây Nguyên chân chất, thật thà và năng động. Em mong ước mình sẽ mang được tiếng đàn T’rưng đến gần hơn với công chúng như một cách giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình”.

Theo Liên, đàn T’rưng có thể độc tấu cũng có thể kết hợp hòa tấu với nhiều loại nhạc cụ khác tạo nên bản hòa âm vô cùng ấn tượng. Biết đánh T’rưng không khó nhưng để đánh hay thì không phải ai cũng làm được. Chơi T’rưng hay chủ yếu phụ thuộc vào sự linh hoạt của cổ tay. Muốn được như vậy phải tập luyện thường xuyên, phải biểu diễn bằng cả kỹ năng và tâm hồn thì mới thành công.

Bên cạnh đàn T’rưng, Y Liên còn thử sức với đàn đá, piano và một số nhạc cụ hiện đại khác, để nâng cao khả năng cảm nhận âm nhạc. Say mê, miệt mài nâng niu tiếng đàn T’rưng, Y Liên đã góp phần khơi dậy tình yêu nhạc cụ dân tộc cho thế hệ trẻ cũng như chắp cánh cho tiếng đàn T’rưng bay cao, bay xa đến gần hơn với công chúng.

Theo Phó Chủ tịch Uỷ ban MTTQ Việt Nam tỉnh, Bí thư Tỉnh đoàn Quảng Ngãi Nguyễn Văn Mạnh, trong thời đại số, thanh niên Quảng Ngãi, đặc biệt là thanh niên DTTS, đã tận dụng các nền tảng trực tuyến để lan tỏa giá trị văn hóa một cách sáng tạo và hiệu quả. Văn hóa truyền thống đã đến gần hơn với công chúng qua các video về cồng chiêng, múa dân gian, lễ hội mừng lúa mới… và chia sẻ trên TikTok, YouTube, Facebook. Những nội dung này giúp di sản vượt khỏi phạm vi làng xã, tiếp cận đông đảo khán giả, kể cả bạn bè quốc tế.

Thanh niên DTTS còn đóng vai trò cầu nối giữa các thế hệ, học hỏi từ người lớn tuổi về phong tục, nghệ thuật, rồi truyền đạt lại qua livestream, hoặc bài viết trên mạng xã hội. Các nội dung số này không chỉ bảo tồn di sản mà còn thúc đẩy du lịch văn hóa, tạo thu nhập cho cộng đồng qua việc quảng bá lễ hội, làng nghề, hay sản phẩm thủ công như khăn thổ cẩm, đồ trang sức bạc.

“Nhờ tinh thần sáng tạo và sự nhạy bén với công nghệ, thanh niên DTTS đã “thổi hồn mới” vào di sản, vừa giữ gìn bản sắc dân tộc, vừa thích nghi với thời đại số. Điều này không chỉ giúp văn hóa Quảng Ngãi lan tỏa mạnh mẽ mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, đồng thời tạo cơ hội kinh tế bền vững cho cộng đồng địa phương”, ông Mạnh chia sẻ.

Trải rộng khắp vùng Trường Sơn – Tây Nguyên, các tỉnh Quảng Ngãi, Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng, đời sống của cộng đồng DTTS, lễ hội, tập quán xã hội đóng vai trò vô cùng quan trọng, gắn với quan niệm “vạn vật hữu linh” ăn sâu trong tâm thức của mỗi người dân. Di sản văn hóa luôn đóng vai trò quan trọng đối với dân tộc Việt Nam. Mỗi công dân, mỗi cộng đồng và mọi thế hệ luôn phải có trách nhiệm bảo tồn, gìn giữ và “đánh thức” di sản văn hóa, trong đó người trẻ vừa là chủ nhân vừa động lực phát triển các di sản văn hóa.

“Có thể khẳng định rằng, từ những hoạt động thực tiễn trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đã góp phần khơi dậy thế hệ trẻ ý thức việc lưu giữ, bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa. Nhờ đó, ý thức của cộng đồng dân cư sẽ được nâng lên, nhiều giá trị văn hóa truyền thống được phát huy và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống cộng đồng. Và chỉ có như thế mạch nguồn văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số ở Quảng Ngãi mới được tuôn chảy theo thời gian”, Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Quảng Ngãi Phan Văn Hoàng nhấn mạnh.