Từ “kim chỉ nam” đến động lực mới cho Đất Tổ

VHO - Là địa phương giàu truyền thống, sở hữu hệ thống di sản đặc sắc gắn với cội nguồn dân tộc, Phú Thọ đang đứng trước cơ hội quan trọng khi Quyết định số 3399/QĐ-BVHTTDL ngày 23/9/2025 của Bộ VHTTDL chính thức phê duyệt Chương trình Mục tiêu Quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025–2035. Bà Trần Thị Minh Lợi, Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ, khẳng định chương trình này không chỉ mở ra định hướng chiến lược mới mà còn tạo nền tảng để văn hóa thực sự trở thành động lực phát triển của tỉnh.

Khẳng định tầm nhìn văn hóa trong chiến lược phát triển

Theo bà Minh Lợi, Quyết định 3399 không chỉ là văn bản chuyên môn mà còn “định hình tầm nhìn văn hóa trong sự nghiệp phát triển đất nước”. Lần đầu tiên, một Chương trình Mục tiêu Quốc gia được xây dựng riêng cho lĩnh vực văn hóa, đặt trọng tâm vào những trụ cột từ phát triển con người, môi trường văn hóa, bảo tồn di sản đến công nghiệp văn hóa và hội nhập quốc tế.

Đồng thời, Quyết định được ban hành ngay trước thời điểm diễn ra Đại hội Đảng bộ các tỉnh, thành phố nhiệm kỳ mới, tạo cơ sở thống nhất để địa phương đưa các mục tiêu văn hóa vào văn kiện đại hội. Với Phú Thọ, chương trình trở thành “kim chỉ nam” quan trọng, giúp tỉnh xác định rõ văn hóa không chỉ là lĩnh vực hỗ trợ mà là một trong ba trụ cột phát triển kinh tế – xã hội.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ I (nhiệm kỳ 2025–2030) đã nhấn mạnh: “Phát triển văn hóa, nguồn lực con người trở thành nền tảng, sức mạnh nội sinh; đưa công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế có thế mạnh của tỉnh”. Đây cũng là định hướng lớn để Phú Thọ cụ thể hóa Chương trình Mục tiêu Quốc gia vào thực tiễn.

Bảo tồn di sản – nhiệm vụ trọng tâm của vùng đất Tổ

Chương trình Mục tiêu Quốc gia giai đoạn 2025–2030 gồm 10 nội dung thành phần, bao quát toàn diện các lĩnh vực của đời sống văn hóa. Tuy nhiên, theo bà Minh Lợi, Phú Thọ ưu tiên hàng đầu cho nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị di sản – nền tảng quan trọng để phát triển du lịch và công nghiệp văn hóa.

Toàn tỉnh hiện có 2.778 di tích lịch sử – văn hóa, hơn 1.000 di sản văn hóa phi vật thể, 815 lễ hội truyền thống, cùng hai di sản phi vật thể đại diện của nhân loại được UNESCO ghi danh: Hát Xoan Phú Thọ và Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Đây chính là lợi thế không thể thay thế khi triển khai Chương trình Mục tiêu Quốc gia.

Tuy nhiên, hệ thống di tích của Phú Thọ đang đối mặt với nhiều thách thức. Trong số 979 di tích được xếp hạng, có gần 260 di tích xuống cấp, trong đó 60 di tích quốc gia và quốc gia đặc biệt xuống cấp nghiêm trọng. Nhu cầu tu bổ là vô cùng cấp thiết nhưng nguồn lực của tỉnh còn hạn chế.

Việc Chương trình Mục tiêu Quốc gia đặt mục tiêu đến năm 2030 tu bổ 95% di tích quốc gia đặc biệt và 70% di tích quốc gia được xem là “tín hiệu rất đáng mừng”. Đây là cơ chế quan trọng để các địa phương, trong đó có Phú Thọ, có thể tiếp cận nguồn lực Trung ương nhằm bảo tồn giá trị di sản của vùng Đất Tổ.

Trong thời gian tới, tỉnh sẽ xây dựng lộ trình đầu tư ưu tiên cho những di tích xuống cấp nghiêm trọng, đồng thời kết hợp linh hoạt các nguồn lực: ngân sách Trung ương, ngân sách tỉnh và xã hội hóa. “Với định hướng rõ ràng và quyết tâm cao, công tác bảo tồn di tích của tỉnh sẽ từng bước chuyển biến, góp phần giữ gìn di sản quý báu của dân tộc”, bà Minh Lợi nhấn mạnh.

Phú Thọ hướng tới phát triển công nghiệp văn hóa bằng tư duy mới

Song song với bảo tồn, tỉnh Phú Thọ đang định hướng phát triển các sản phẩm công nghiệp văn hóa dựa trên “vốn văn hóa lõi” của mình. Theo Phó Giám đốc Sở VHTTDL, tỉnh đang ưu tiên bốn nhóm sản phẩm chủ lực:

Một là du lịch văn hóa – du lịch di sản: Phát triển các tuyến du lịch gắn với Đền Hùng, không gian diễn xướng Hát Xoan, làng văn hóa – du lịch cộng đồng và các lễ hội truyền thống.

Hai là nghệ thuật biểu diễn và trình diễn di sản: Xây dựng các chương trình biểu diễn đặc trưng, đưa dân ca Phú Thọ, Hát Xoan và nghi lễ truyền thống vào phục vụ du khách.

Ba là thủ công mỹ nghệ và sản phẩm sáng tạo: Phát triển sản phẩm lưu niệm, thời trang, phụ kiện mang họa tiết văn hóa Hùng Vương, hình tượng di sản.

Bốn là Nội dung số và sản phẩm truyền thông: Xây dựng ấn phẩm số, phim tài liệu, dữ liệu 3D về di tích và di sản phục vụ giáo dục và quảng bá.

Để hiện thực hóa các hướng đi này, tỉnh đang triển khai ba nhóm nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn 2025–2030: Chuẩn hóa và số hóa dữ liệu văn hóa toàn tỉnh sau sáp nhập; Phát triển chuỗi sản phẩm theo mô hình “Đất Tổ – Tây Bắc”; Đẩy mạnh xã hội hóa và thu hút doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực văn hóa – di sản.

Với vai trò là cơ quan tham mưu, Sở VHTTDL Phú Thọ kiến nghị các cấp chính quyền tiếp tục quan tâm chỉ đạo sát sao, tạo điều kiện về nguồn lực và cơ chế chính sách để Chương trình Mục tiêu Quốc gia được triển khai hiệu quả. Bên cạnh đó, tỉnh mong muốn có cơ chế giám sát minh bạch, chặt chẽ nhằm bảo đảm phân bổ nguồn lực đúng trọng tâm.

Đối với đội ngũ những người làm văn hóa, Phú Thọ kỳ vọng sự chủ động, tinh thần đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số. “Chúng tôi mong muốn mỗi cán bộ, nghệ sĩ, nghệ nhân phát huy trách nhiệm, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ đến Nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế”, bà Minh Lợi chia sẻ.

Bà khẳng định: “Chương trình Mục tiêu Quốc gia về phát triển văn hóa là cơ hội lịch sử đối với lĩnh vực văn hóa. Với sự vào cuộc của hệ thống chính trị và cộng đồng, Phú Thọ quyết tâm đưa văn hóa trở thành động lực phát triển bền vững, xứng tầm trung tâm văn hóa về cội nguồn của cả nước.”