Giá vàng SJC đảo chiều trên thị trường tự do

VHO - Sau khi lập đỉnh gần 136 triệu đồng mỗi lượng vào ngày 9.9, chỉ một ngày sau, giá vàng miếng SJC bất ngờ giảm mạnh xuống còn 135,3 triệu đồng/lượng bán ra. Cú đảo chiều này khiến nhiều người mua vàng trước đó rơi vào cảnh thua lỗ tức thì, đồng thời đặt ra hàng loạt câu hỏi về nguyên nhân, sự minh bạch trong giao dịch và mức độ ổn định của thị trường vàng trong nước.

Cơn sốt vàng và tín hiệu bất thường

Từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 9, đường giá vàng nội địa liên tiếp leo dốc đã tạo hiệu ứng đám đông quen thuộc: dòng người tìm đến các cửa hàng lớn để “ôm” vàng ở vùng giá rất cao, trong niềm tin rằng vàng vẫn là nơi trú ẩn mặc định trước mọi bất ổn. Nhưng cũng chính vì kỳ vọng một chiều ấy, thị trường dễ trở nên nhạy cảm với các thông tin chính sách.

Chỉ một ngày sau khi giá chạm đỉnh, việc một loạt doanh nghiệp điều chỉnh bảng giá sáng 10.9 cho thấy lực bán chủ động đã xuất hiện, đặc biệt từ nhóm mua lướt sóng ngắn hạn. Sự “quay đầu” nhanh tạo thành cú sốc với những người mới tham gia, khiến họ thấm thía độ rủi ro của việc đuổi theo các nhịp tăng nóng, nhất là khi mặt bằng giá nội địa đã cách xa thế giới gần hai chục triệu mỗi lượng vào thời điểm cuối ngày 9.9. Những phiên đảo chiều kiểu này bộc lộ sự mong manh của một thị trường mà kỳ vọng, tin đồn và hiệu ứng đám đông có thể lấn át tín hiệu cung–cầu thuần túy. 

Một điểm then chốt là độ vênh rất lớn giữa giá trong nước và thế giới. Sáng 10-9, khi giá vàng quốc tế chỉ dao động quanh 3.63x USD/oz (quy đổi xấp xỉ 117 triệu/lượng), bảng giá nội địa vẫn ở vùng 135 triệu/lượng, tức chênh 18–19 triệu/lượng. Khoảng trống ấy không chỉ làm méo mó tín hiệu giá mà còn khuyến khích các hành vi tìm kiếm chênh lệch bất hợp pháp, từ buôn lậu đến “thổi–xả” ngắn hạn.

Nó cũng khiến rủi ro phân bổ nguồn lực gia tăng: thay vì đi vào sản xuất–kinh doanh, một phần vốn xã hội bị hút vào tài sản trú ẩn, làm suy yếu hiệu quả của chính sách tiền tệ và nỗ lực kiểm soát lạm phát. Nhìn từ góc chính sách, nhiệm vụ cấp bách không phải là “kìm giá” bằng mệnh lệnh hành chính, mà là thu hẹp dần chênh lệch thông qua tăng cung chính ngạch, tạo cạnh tranh và công khai dữ liệu để thị trường tự điều chỉnh một cách văn minh. 

Sự biến động bất thường của giá vàng không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến người mua bán mà còn kéo theo hệ lụy vĩ mô. Khi giá vàng tăng giảm thất thường, lạm phát chịu áp lực gia tăng, tỷ giá ngoại tệ có nguy cơ bị tác động, cán cân thương mại và ngoại hối có thể mất cân đối. Niềm tin của người dân vào đồng Việt Nam bị xói mòn nếu họ coi vàng là kênh trú ẩn duy nhất.

Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy chỉ trong tháng 8, chỉ số giá vàng tăng 1,2% so với tháng trước và gần 49% so với cùng kỳ năm 2024; tính chung tám tháng đầu năm 2025, giá vàng đã tăng hơn 40%. Đây là biến động hiếm có và nguy hiểm, bởi nó không chỉ phản ánh sự nóng lên của thị trường vàng, mà còn báo hiệu những rủi ro bất ổn lớn hơn cho toàn bộ nền kinh tế.

Minh bạch hóa và cải cách cơ chế quản lý

Ngay khi giá vàng trong nước tăng nóng, Thủ tướng đã chỉ đạo Thanh tra Chính phủ cùng Ngân hàng Nhà nước và các bộ ngành liên quan tiến hành thanh tra toàn diện thị trường vàng. Động thái này được công bố ngay ngày 9.9, tức chỉ một ngày trước khi giá vàng đảo chiều. Việc cơ quan chức năng tuyên bố sẽ kiểm tra các hành vi găm hàng, tạo khan hiếm giả, buôn lậu và thao túng giá lập tức tác động đến tâm lý giới đầu cơ.

Với nhà đầu cơ, rủi ro pháp lý tăng lên lập tức khiến trạng thái “ôm hàng” kém hấp dẫn; với người mua tích trữ, tín hiệu thanh tra củng cố tâm lý chờ đợi. Hệ quả thấy ngay ở thị trường tự do sáng 10.9, một nhịp giảm đồng loạt tại các đầu mối lớn, còn các tiệm vàng bán lẻ thì linh hoạt hơn theo biến động dòng tiền khu vực.

Việc quản lý chuyển từ lời kêu gọi ổn định sang hành động kiểm tra, xử lý cụ thể là bước đi cần thiết để triệt tiêu chất xúc tác đầu cơ. Dù vậy, thanh tra chỉ là liệu pháp cấp tính; để ổn định bền vững, thị trường cần liều “kháng sinh” từ cải cách thể chế, nơi luật chơi, hàng rào kỹ thuật và trách nhiệm giải trình được thiết kế rõ, minh bạch và tiên liệu được. 

Đặc biệt, ngày 26.8, Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP (hiệu lực 10.10.2025), bãi bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng và chuyển sang mô hình cấp phép cho doanh nghiệp, ngân hàng đủ điều kiện; đồng thời cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu trong khuôn khổ giám sát chặt.

Đây là trục cải cách dài hạn quan trọng, khi nhiều chủ thể được cấp phép tham gia, quy mô và độ đa dạng nguồn cung sẽ tăng, qua đó từng bước kéo giá nội địa về gần quỹ đạo thế giới, giảm dư địa đầu cơ. Ngân hàng Nhà nước cũng đã họp quán triệt yêu cầu phối hợp giữa các ngân hàng, doanh nghiệp với lực lượng công an, hải quan, thuế, quản lý thị trường để ngăn chặn buôn lậu, găm hàng, liên kết nâng giá nếu có. Thông điệp “xóa độc quyền – tăng trách nhiệm” được nêu rõ, đi kèm lộ trình ban hành hướng dẫn cấp phép để doanh nghiệp và ngân hàng có thể sớm đưa nguồn cung chính ngạch ra thị trường. 

Dĩ nhiên, cải cách thể chế không thể phát huy nếu khâu minh bạch dữ liệu tiếp tục lỏng lẻo. Cần cơ chế công bố bắt buộc, theo thời gian thực đối với giá mua–bán, lượng tồn kho, nguồn cung, và các giao dịch khối lớn của những đơn vị chủ chốt; cùng quy định trách nhiệm giải trình và chế tài đủ sức răn đe nếu phát hiện thao túng hoặc cung cấp thông tin sai lệch.

Thị trường tài chính hiện đại cho thấy, khi thông tin bất đối xứng bị thu hẹp, động cơ đầu cơ dựa trên tin đồn sẽ phai nhạt, còn niềm tin vào quy tắc chung sẽ tăng. Với người dân, khuyến nghị căn bản vẫn là mua – bán tại đơn vị được cấp phép, giữ đầy đủ hóa đơn chứng từ và tránh sử dụng đòn bẩy để “đu” những nhịp tăng nóng ngắn hạn; với nhà đầu tư, vàng chỉ nên là phần đa dạng hóa danh mục chứ không phải “chén thánh” phòng hộ mọi rủi ro.