Thầy giáo của buôn làng Chu Ru

VH- Trải qua hơn 70 mùa rẫy, đã ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” nhưng già làng Ya Loan (xã Tu Tra, huyện Đơn Dương, Lâm Đồng) vẫn âm thầm gieo chữ viết của dân tộc Chu Ru cho mọi người. Trong buôn làng, bà con ưu ái gọi ông bằng biệt danh “thầy Ya Loan”.

 Già làng Ya Loan hướng dẫn thanh niên trong buôn làng Chu Ru học ngữ pháp và chữ viết của dân tộc mình

“Phổ cập” chữ viết người Chu Ru

Đi qua hết mấy cánh đồng lúa ở thôn K’Lót thuộc xã Tu Tra (huyện Đơn Dương) mới đến căn nhà của già Ya Loan. Ngày không phải lên lớp, ông ở nhà cùng vợ chăm chút vườn cà chua, vườn chanh leo của gia đình. Vẫn vẹn nguyên phong thái của một người thầy từng đứng lớp cấp tiểu học, già Ya Loan kể về nghiệp dạy tiếng Chu Ru một cách chậm rãi. “Mình muốn lưu giữ và phổ biến chữ viết của người Chu Ru không chỉ cho con em trong làng mà cả những cán bộ địa phương nữa nên mới nhận lời đứng lớp khi có đề nghị”, già Ya Loan đủng đỉnh.

Từng là một giáo viên tiểu học, đến năm 1980, thầy Ya Loan xin nghỉ và lui về ở ẩn tuốt trong dãy núi cuối thôn K’Lót. Đến năm 2005, ông được mời đi “thỉnh giảng” các lớp dạy tiếng Chu Ru cho cán bộ, giáo viên… do tỉnh Lâm Đồng tổ chức. Ngót chục năm trôi qua cũng là 10 khoá đào tạo của thầy Ya Loan hoàn thành với hàng trăm cán bộ, công chức được phổ cập “ngoại ngữ” Chu Ru. “Thầy Ya Loan dạy dễ hiểu lắm, thầy còn tận tình hướng dẫn học viên như chúng tôi trong suốt quá trình học để sau khi tốt nghiệp ai cũng có thể giao tiếp bằng tiếng Chu Ru với người bản địa”, Phó chủ tịch UBND xã Tu Tra Đinh Văn Hoàng tấm tắc khen.

Mỗi khoá học thường kéo dài 5 tháng, có khi tận trên thành phố Đà Lạt, có khi ở trung tâm huyện Đơn Dương, cách nhà khoảng 30km nhưng người thầy của buôn làng vẫn cần mẫn đi về. Già Ya Loan chân chất thừa nhận, để dạy được tiếng Chu Ru, ông và nhiều già làng, cán bộ văn hoá phải dày công biên soạn những bộ sách, giáo án cho phù hợp. Tất cả những tài liệu phải gắn với những kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và thật dễ hiểu, dễ thực hành. “Nghĩ là thế nên khi biên soạn, các già làng phải đặt những mẫu câu, mẫu giao tiếp sát với thực tế trong buôn làng như hỏi về chuyện ăn ở, sinh hoạt, chuyện trồng rau, nuôi gà… của bà con”, thầy Ya Loan chia sẻ.

Giấc mơ từ điển song ngữ

Không chỉ dạy tiếng Chu Ru cho cán bộ người Kinh, già Ya Loan còn tham gia nghiên cứu, biên soạn từ điển Việt - Chu Ru để phục vụ công tác giảng dạy và cung cấp cho con em trong buôn làng. Cuốn từ điển gồm 10 ngàn từ phổ biến, thông dụng và cả những từ ít dùng trong đời sống, sinh hoạt của người Chu Ru. Theo già lý giải, với cuốn từ điển này sẽ giúp người dân buôn làng nhớ được chữ viết của dân tộc mình, nhất là những người trẻ tuổi. Anh Ya Si Môn (30 tuổi, thôn Ma Đanh, xã Tu Tra) cho biết: “Dù không học trực tiếp nhưng tôi vẫn ưu ái gọi già Ya Loan là thầy bởi ông đã giúp tôi hiểu thêm về ngôn ngữ của dân tộc mình. Nhiều bạn trẻ như chúng tôi thường chỉ nói được tiếng Chu Ru nhưng vẫn không am hiểu về chữ viết, ngữ pháp nên đọc thêm từ điển song ngữ rất hữu ích”.

Cuối năm 2017, già Ya Loan còn vinh dự nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ trong lễ Tuyên dương người có uy tín, nhân sỹ trí thức, doanh nhân dân tộc thiểu số tiêu biểu toàn quốc 2017. Chia sẻ về câu chuyện của mình, già Ya Loan còn cho biết ông đang cùng một số trí thức biên soạn bộ từ điển song ngữ Chu Ru - Việt để phục vụ cho mọi người. Đây cũng là dự án mà ông tâm nguyện, ấp ủ bấy lâu. “Mục đích cuối cùng của mình là góp phần bảo tồn nét văn hoá của dân tộc, đặc biệt về chữ viết và ngôn ngữ của người Chu Ru”, thầy giáo của buôn làng tâm sự.

Đà Lâm