Hành trình kể chuyện Việt Nam bằng bản đồ

VHO - Năm thứ 26 tham gia xây dựng, xuất bản, tái bản bản đồ du lịch, chuyên gia bản đồ du lịch Trương Hoàng Phương vẫn giữ nguyên niềm say mê của người lần đầu bước vào thế giới của địa danh, đường nét và ký ức địa lý.

Năm nay, dịp tái bản lần thứ 26 của Bản đồ du lịch Việt Nam đến sớm hơn thường lệ, một dấu mốc đặc biệt khi cả nước chuyển sang mô hình 34 tỉnh thành sau sáp nhập.

Với ông, đây không phải cuộc “tái cấu trúc” bản đồ điểm đến, mà là trách nhiệm cập nhật nhanh nhạy, chuẩn xác và đầy tinh tế để tấm bản đồ tiếp tục là người bạn đồng hành đáng tin cậy của du khách.

Trong vai trò Giám đốc Công ty Exotic Vietnam (TP.HCM), ông Phương chia sẻ với Văn Hoá về hành trình kiến tạo nên ấn phẩm đã đi cùng nhiều thế hệ lữ khách và về triết lý làm nghề giúp ông giữ được vẻ đẹp thẩm mỹ, giá trị khoa học và chiều sâu văn hoá trong từng chi tiết nhỏ nhất trên bản đồ.

Khi địa lý hành chính thay đổi, ký ức vùng đất vẫn ở lại

.P.V: Sau khi Việt Nam hoàn tất việc sáp nhập và tái tổ chức thành 34 tỉnh, điều gì thôi thúc ông bắt tay xây dựng ngay phiên bản bản đồ du lịch mới?

- Chuyên gia Trương Hoàng Phương: Thực tế, hệ thống điểm đến và các tuyến du lịch hầu như không thay đổi sau quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính. Tuy nhiên, việc xuất bản bản đồ là quy trình được thực hiện thường xuyên và cập nhật hằng năm mà tôi đã thực hiện hơn 25 năm nhằm bảo đảm tính chính xác, kịp thời và đáp ứng nhu cầu của người sử dụng.

Lần tái bản này về cơ bản là bước cập nhật cần thiết để phản ánh những thay đổi về mặt hành chính, chứ không phải một cuộc “tái cấu trúc” lại bản đồ điểm đến du lịch. Điểm khác biệt duy nhất là bản đồ được xuất bản sớm hơn khoảng hai tháng so với thông lệ hằng năm.

- Quá trình nghiên cứu ranh giới hành chính mới chắc hẳn đặt ra nhiều thách thức. Với tư cách một người làm bản đồ lâu năm, ông tiếp cận việc chuẩn hoá dữ liệu và cập nhật các đơn vị cấp tỉnh, cấp phường/ xã thế nào để bảo đảm độ chính xác?

Do tỉ lệ bản đồ 1/1.250.000 nên ngoài ranh giới quốc gia, bản đồ chỉ thể hiện ranh giới hành chính cấp tỉnh, không thể hiện ranh giới phường/ xã.

Vì vậy, chúng tôi không mất quá nhiều thời gian để xác định ranh giới mới, bởi phần lớn đều kế thừa từ ranh giới tỉnh cũ, chỉ lược bớt khi các tỉnh được sáp nhập thành đơn vị mới.

Điều khó nhất lại nằm ở việc xác định vị trí đặt trung tâm hành chính của các tỉnh và các đơn vị cấp xã. Hiện nay, một vài địa phương vẫn đang tiếp tục hoàn thiện và điều chỉnh vị trí này.

Để được cấp phép xuất bản từ Nhà xuất bản Tài nguyên - Môi trường và Bản đồ Việt Nam, tờ bản đồ phải trải qua quy trình rà soát, kiểm tra và hiệu đính nghiêm ngặt bởi đội ngũ chuyên môn trước khi in.

. Phiên bản bản đồ mới nhất của ông mang theo triết lý nào? Có một “ngôn ngữ bản đồ” riêng mà ông muốn gửi gắm để du khách đọc vị được chiều sâu văn hoá từng vùng đất sau sáp nhập?

- Trong lần tái bản này, triết lý của tôi luôn nhất quán: Bản đồ phải trước hết là một công cụ trực quan, khoa học, dễ đọc và hữu ích cho người sử dụng - từ lúc lên kế hoạch cho đến khi đồng hành cùng họ trên từng chặng đường.

Nhưng bên cạnh tính chính xác, tôi luôn coi trọng yếu tố thẩm mỹ, để tấm bản đồ không chỉ phục vụ tra cứu mà còn đủ đẹp, đủ tinh tế để trở thành một món quà lưu niệm, gắn liền với trải nghiệm và ký ức hành trình của mỗi du khách.

Với phiên bản sau sáp nhập, “ngôn ngữ bản đồ” mà tôi muốn gửi gắm tập trung vào là làm rõ ranh giới hành chính của 34 tỉnh mới; thể hiện chính xác và hài hòa vị trí các trung tâm hành chính cấp tỉnh.

Chọn lọc các địa danh trong tổng số 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, giúp thông tin tinh gọn mà vẫn giàu giá trị nhận diện khu vực. Cập nhật hệ thống giao thông, nhất là các tuyến cao tốc đưa vào khai thác trong năm 2025.

Bổ sung những điểm tham quan tiêu biểu để du khách dễ dàng hình dung cấu trúc du lịch của mỗi vùng.

Bản đồ không chỉ là tập hợp ranh giới và ký hiệu. Khi được chọn lọc và bố cục hợp lý, mỗi chi tiết đều góp phần kể một câu chuyện về không gian văn hoá - địa lý của 34 tỉnh mới.

.Sự thay đổi đơn vị hành chính khiến cấu trúc điểm đến Việt Nam chuyển động mạnh. Theo ông, những vùng nào đang nổi lên với tư cách các cụm du lịch mới và ông đã thể hiện điều này trên bản đồ bằng cách nào?

- Các tuyến điểm du lịch chỉ có thể nổi bật khi hội tụ đủ bốn yếu tố: Giá trị tài nguyên du lịch, khả năng kết nối giao thông, hoạt động quảng bá và năng lực tổ chức - vận hành sản phẩm du lịch.

Trước đây, nhiều tài nguyên quý của nước ta vẫn bị bỏ quên do thiếu một trong những yếu tố này.

Với cấu trúc hành chính mới, những tài nguyên ấy trong ngắn hạn vẫn chưa thể ngay lập tức trở thành sản phẩm du lịch hoàn chỉnh; điều này đòi hỏi nỗ lực từ phía các cơ quan hoạch định chính sách du lịch của địa phương và các doanh nghiệp lữ hành.

Trong bối cảnh đó, phiên bản bản đồ mới, với hệ thống điểm du lịch được cập nhật, kết hợp cùng nền địa hình và mạng lưới giao thông đầy đủ trong không gian các tỉnh mới sẽ giúp các công ty lữ hành dễ dàng hơn trong việc kết nối, xây dựng và mở rộng các sản phẩm tour.

Đối với người dùng cá nhân, bản đồ cũng cung cấp một cái nhìn trực quan và mạch lạc, hỗ trợ họ tự thiết kế hành trình khám phá và chủ động lựa chọn dịch vụ tại địa phương.

Người kể chuyện bằng ký hiệu, đường nét và màu sắc

.Bản đồ du lịch không chỉ là công cụ định vị mà còn kể câu chuyện của vùng đất. Ông chọn lọc biểu tượng, ký hiệu, gam màu ra sao để truyền tải tinh thần của từng vùng văn hoá - địa lý?

- Những nội dung cần tính chính xác tuyệt đối như địa danh là trung tâm hành chính cấp tỉnh, địa giới hành chính quốc gia và cấp tỉnh, hệ thống đường cao tốc…, luôn được đặt lên hàng đầu.

Bên cạnh đó, có rất nhiều yếu tố chúng tôi có thể chũ động chọn lọc: Từ việc thể hiện 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, lựa chọn các địa danh khác dù chỉ là những dấu chấm rất nhỏ, cho đến việc cân nhắc những con sông, dãy núi, đặc biệt là các điểm du lịch tự nhiên và văn hoá.

Chính từ quá trình chọn lọc này, bản đồ không chỉ cung cấp thông tin mà còn mở ra những gợi ý, giúp người sử dụng xây dựng các kịch bản và câu chuyện họ muốn chia sẻ về từng vùng đất.

.Trong quá trình kiến tạo bản đồ, đâu là khoảnh khắc khiến ông cảm nhận rõ nhất niềm tự hào về di sản và cảnh quan Việt Nam? Có chi tiết nào ông quyết định giữ nguyên như một cách tôn trọng “ký ức địa lý” của người dân?

- Miền Nam vốn nổi tiếng với hệ thống kênh rạch chằng chịt. Trong vô số dòng chảy ấy, có những con kênh rất nhỏ nhưng vẫn được chúng tôi giữ lại trên bản đồ, như kênh Chợ Gạo, kênh Bảo Định, kênh Mương Lộ, kênh Chợ Lách, sông Vàm Nao…

Hay 7 con kênh tỏa về bảy ngả tại chợ Phụng Hiệp: Cái Côn, Mang Cá, Maspero, Lái Hiếu, Quản Lộ - Phụng Hiệp, Xẻo Môn, Xẻo Vong. Tương tự, sông Cồn Tron trên cù lao Dung cũng được thể hiện như một cách trân trọng ký ức về sông Bát Xắc - cửa thứ tám trong chín cửa sông Cửu Long thuở trước.

Ở miền Bắc, sông Sò đổ ra cửa Hà Lạn (xã Giao Ninh, tỉnh Ninh Bình) tuy nhỏ bé nhưng vẫn được đưa vào bản đồ, vì đây chính là cửa chính của sông Hồng trước sự kiện “Ba Lạt phá hội” năm 1787, khi một trận lũ lớn tạo nên cửa Ba Lạt - cửa sông chính của sông Hồng cho đến ngày nay.

Về hệ thống giao thông miền Bắc, ba tuyến đường vành đai bảo vệ biên giới gồm Vành đai 1 (hệ thống QL4), Vành đai 2 (QL279) và Vành đai 3 (QL37) cũng được thể hiện đầy đủ như một lời nhắc nhở về truyền thống kiên cường chống giặc ngoại xâm trong năm 1979.

.Nhiều địa phương đang đặt mục tiêu phát triển du lịch xanh, thông minh. Ông có kết nối các lớp dữ liệu về sinh thái, cảnh quan hay di sản vào bản đồ để hỗ trợ công tác quy hoạch điểm đến trong tương lai?

- Bản đồ thể hiện đầy đủ 35 vườn quốc gia của Việt Nam, trong đó có Vườn quốc gia Xuân Liên (Thanh Hóa) - vườn mới được công nhận vào tháng 4.2025. Các điểm di sản UNESCO về thiên nhiên, văn hóa và địa chất cũng được trình bày đầy đủ và chính xác.

Ngoài ra, bản đồ còn giới thiệu những điểm du lịch cộng đồng nổi bật tại nhiều địa phương như Sin Suối Hồ (Lai Châu), Hang Kia (Phú Thọ), Thái Hải (Thái Nguyên), Quỳnh Sơn (Lạng Sơn)… Tất cả giúp hỗ trợ công tác quy hoạch điểm đến trong tương lai

.Độc giả và du khách thường tò mò về hậu trường sáng tạo. Ông có thể chia sẻ một chút về quy trình từ khi bắt đầu lên layout, thu thập dữ liệu, xác lập hệ thống ký hiệu, cho đến khi hoàn thiện bản đồ phiên bản sáp nhập?

-Tài liệu biên tập phải được thu thập từ các nguồn chính thống của địa phương. Tên các phường, xã ban đầu được công bố tại nhiều nơi kèm theo hậu tố đánh số 1, 2… nhưng sau đó lại được điều chỉnh. Chúng tôi liên tục cập nhật những thay đổi này để bảo đảm tính chính xác.

Trên thực tế, ngay cả vị trí đặt trụ sở hành chính ở một số địa phương cũng đang trong quá trình chuyển đổi, khiến một số thông tin có thể trở nên lạc hậu ngay khi bản đồ vừa in xong. Vì vậy, những điều chỉnh này sẽ tiếp tục được cập nhật trong các lần tái bản.

Việc chuẩn hóa tên gọi các tuyến đường cao tốc cũng gặp không ít khó khăn, bởi hệ thống biển báo hiện nay vẫn còn sử dụng ký hiệu cũ.

Chẳng hạn, đoạn Hà Nội - Bắc Giang vẫn được gắn mã CT03 trong khi theo quy chuẩn mới là CT01; hay Vành đai 3 TP.HCM được ghi là CT22 trong khi tên chính thức là CT40.

Để bảo đảm thống nhất, chúng tôi sử dụng hệ thống thông tin được quy định trong Quyết định số 1454/QĐ-TTg ngày 01/9/2021 về phê duyệt Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021–2030.

Tấm bản đồ nuôi dưỡng cảm hứng khám phá Việt Nam

.Tầm nhìn của ông đối với bản đồ du lịch Việt Nam trong 5 - 10 năm tới là gì? Ông mong muốn bản đồ tiếp tục đóng vai trò thế nào trong công tác xúc tiến, định vị thương hiệu và nuôi dưỡng tình yêu đất nước qua từng vùng đất?

- Trong 5 - 10 năm tới, tôi mong muốn bản đồ du lịch Việt Nam theo phong cách này, nghĩa là vẫn được in trên giấy với định dạng bản đồ gấp, sẽ tiếp tục giữ vai trò như một điểm nhấn trong hệ thống bản đồ Việt Nam.

Đối với khách quốc tế: Bản đồ không chỉ phản ánh sinh động sức sống của từng vùng đất, từ kết nối giao thông, hệ sinh thái điểm đến cho tới những sản phẩm du lịch mới hình thành, mà còn là một ấn phẩm nghệ thuật khơi gợi cảm hứng trước mỗi hành trình.

Đặc biệt hơn, nó giúp lưu giữ cảm xúc sau mỗi chuyến đi và được du khách trao tay cho bạn bè như một nguồn cảm hứng và gợi ý thiết thực cho chuyến đi Việt Nam sắp tới của họ.

Một tấm bản đồ tốt có thể mở ra cảm hứng khám phá, và tôi mong rằng trong tương lai, nó sẽ trở thành cầu nối để người Việt và bạn bè quốc tế hiểu sâu sắc hơn về vẻ đẹp đa dạng của Việt Nam.

Đối với khách Việt Nam, bản đồ sẽ tiếp tục nuôi dưỡng tình yêu đất nước qua từng chi tiết.

Khi du khách nhận ra rằng mỗi đường kênh nhỏ, mỗi cửa sông, mỗi dãy núi hay mỗi làng bản xuất hiện trên bản đồ đều là một phần ký ức địa lý - văn hóa của dân tộc, họ sẽ càng trân trọng hơn những giá trị đang hiện hữu quanh mình.

. Sau bản đồ mới nhất này, ông có dự định triển khai các phiên bản chuyên đề, như bản đồ tuyến du lịch đường thuỷ, du lịch mạo hiểm, bản đồ văn hoá - di sản hay bản đồ du lịch dành riêng cho giới nghiên cứu.

.Bản đồ được thiết kế và in theo nhu cầu của thị trường. Tôi có thể dành thời gian nghiên cứu, thiết kế và xuất bản bất kỳ bản đồ chuyên đề nào nếu có đơn vị đặt hàng.

Hiện nay, tôi đang triển khai phiên bản tiếng Pháp của bản đồ du lịch Việt Nam này, đồng thời thực hiện một bản đồ Việt Nam treo tường theo phong cách hoài cổ, nhằm phục vụ nhu cầu giới thiệu điểm đến tại các văn phòng công ty lữ hành, khách sạn cũng như dùng để trang trí trong những không gian sang trọng.

.Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi thú vị này!