“Viên ngọc quý” của đại ngàn Trường Sơn

VHO - Ở cái tuổi xưa nay hiếm, nghệ nhân dân gian Hồ Ai, người Bru-Vân Kiều ở xã Trường Sơn (huyện Quảng Ninh, Quảng Bình) được ví là “cội lim già”, người giữ “hồn” của núi rừng Trường Sơn. Cùng với việc gìn giữ, trao truyền những nét văn hoá truyền thống tốt đẹp của người Bru – Vân Kiều, ông còn là “cầu nối” tuyên truyền, vận động đồng bào xoá bỏ phong tục tập quán lạc hậu…

Già làng Hồ Ai (bên trái) được ví như "cội lim già", "người giữ hồn" của núi rừng Trường Sơn

Mỗi khi rảnh rỗi, bên mái nhà sàn, già làng Hồ Ai với chiếc sáo Khơ-lui quen thuộc vừa thổi sáo vừa hát Si-nớt. Trong giọng hát của ông có thanh âm của núi rừng hoang dã với cuộc sống phóng khoáng; có âm thanh trong trẻo như dòng chảy của thượng nguồn dòng Đại Giang, khiến người nghe có cảm tưởng như tất cả những gì của đại ngàn Trường Sơn đều hòa quyện trong giọng hát của người già làng này.

Trong lớp người già đồng bào Bru-Vân Kiều hiện nay ở xã Trường Sơn, Hồ Ai là người tài hoa nhất trong việc chế tác và sử dụng các loại nhạc cụ truyền thống, như: Chiêng, sáo khơ-lui, sáo sui, sáo pi, ta-riêng, đàn pơ-lựa, đàn tính-tùng; hát si-nớt, hát tà-oải và nắm giữ nhiều nghi thức, nghi lễ trong các lễ hội cúng tế truyền thống của người Bru-Vân Kiều. Ghi nhận sự cống hiến của ông, năm 2018, hội Văn nghệ dân gian Việt Nam đã vinh danh công nhận Hồ Ai là nghệ nhân dân gian trong lĩnh vực hát dân ca và sử dụng nhạc cụ Vân Kiều. 

Già làng Hồ Ai được dân bản tin tưởng giao làm chủ lễ mỗi khi bản có lễ hội

Kiên trì qua nhiều năm, già làng Hồ Ai đã khôi phục và lưu truyền bản sắc văn hóa truyền thống của người Bru-Vân Kiều; đồng thời tham gia lớp truyền dạy âm nhạc truyền thống của người Bru-Vân Kiều cho các thế hệ trẻ trên địa bàn và các em học sinh người Bru-Vân Kiều tại Trường phổ thông Dân tộc bán trú THCS Trường Sơn với mục tiêu phục hồi các giá trị nghệ thuật truyền thống.

Già làng Hồ Ai chia sẻ, với trách nhiệm của mình, chúng tôi phải khơi dậy cho lớp trẻ niềm tự hào về văn hóa truyền thống bao đời mà tổ tiên dân tộc Bru-Vân Kiều đã lưu giữ, phát triển. Sắp tới, chúng tôi sẽ chia sẻ cho bà con trong bản cách chế tác đàn, đẽo tượng gỗ, đan gùi… để tạo thêm thu nhập và để lớp trẻ có niềm đam mê học hỏi, lưu giữ bản sắc văn hóa truyền thống người Bru-Vân Kiều trên dãy Trường Sơn. Không chỉ ở nơi đại ngàn Trường Sơn, tiếng sáo và tiếng hát của già Hồ Ai đã được biểu diễn ở nhiều nơi và tham dự nhiều liên hoan khác nhau đã tạo dấu ấn sâu đậm với khán giả.

Già làng Hồ Ai tổ chức phần nghi lễ tại lễ hội lấp lỗ của đồng bào Bru - Vân Kiều ở xã Trường Sơn

Với kiến thức chuyên sâu về văn hoá của người Bru – Vân Kiều, già làng Hồ Ai còn là “cầu nối” linh thiêng giữa các đấng thần linh và bà con dân bản khi thực hiện các nghi thức thờ cúng tổ tiên, cộng đồng. Vì vậy, họ luôn dành những lời kính trọng khi nói về già làng Hồ Ai. Họ đều coi già Hồ Ai như linh hồn của người Bru-Vân Kiều, người gìn giữ truyền thống và văn hóa của người Bru-Vân Kiều cho đến tận ngày hôm nay.

Cùng với ban cán sự bản, già làng Hồ Ai luôn kiên trì nhắc nhở người dân trong bản chăm lo lao động sản xuất, giữ gìn trật tự; đến mùa nương rẫy, già lại đốc thúc mọi người đi làm rẫy, làm đất, chuẩn bị hạt giống để gieo trồng.

Nghệ nhân dân gian Hồ Ai - người có công lớn trong việc gìn giữ và trao truyền nét văn hoá truyền thống của người Bru - Vân Kiều ở xã Trường Sơn

Khi bản Khe Cát tổ chức lễ Lấp lỗ gieo hạt giống, lễ Mừng lúa mới khi thóc lúa được gặt về hay Đám chay khi trong bản có người mất... Hồ Ai được mọi người tín nhiệm bầu làm chủ lễ. Ông là người đứng ra triệu tập người dân trong bản cùng đóng góp và tham gia vào buổi lễ; đồng thời thay mặt dân bản gửi ý nguyện lên các đấng thần linh.

Ông Hoàng Trọng Đức, Chủ tịch UBND xã Trường Sơn khẳng định: Già làng Hồ Ai cùng với các nghệ nhân cao tuổi khác ở trên địa bàn xã là những người nắm giữ các tinh hoa văn hóa phi vật thể của người Bru-Vân Kiều. Với già làng Hồ Ai, ông là người có công lớn trong việc gìn giữ trao truyền, bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp của người Bru- Vân Kiều ở xã Trường Sơn. Ông được ví như “viên ngọc lấp lánh” của núi rừng Trường Sơn.

TÂN BÌNH