Triển khai tổng thể các biện pháp bảo vệ, xử lý ô nhiễm môi trường

VHO - UBND TP Hà Nội và UBND TP.HCM cần tập trung xây dựng và ban hành Kế hoạch hành động chi tiết, toàn diện, có lộ trình cụ thể, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước khi phê duyệt; công bố sớm, công khai lộ trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh, kèm theo các chính sách hỗ trợ cụ thể, khả thi để người dân và doanh nghiệp đồng thuận, thực hiện.

Đó là nội dung tại Thông báo số 490/TB-VPCP ngày 17.9.2025 kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về thực hiện kết luận, chỉ đạo xử lý ô nhiễm môi trường không khí, ô nhiễm các dòng sông trên địa bàn TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh; Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025 – 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Tập trung cho xử lý ô nhiễm môi trường không khí

Để tiếp tục tăng cường công tác bảo vệ môi trường, xử lý ô nhiễm môi trường, nhất là môi trường không khí, môi trường nước, Phó Thủ tướng yêu cầu trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương liên quan (Bộ Nội vụ, Bộ Công an…), khẩn trương hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ Kế hoạch xử lý ô nhiễm môi trường toàn diện với cách tiếp cận tổng thể đầy đủ các thành tố ô nhiễm (không khí, nước, chất thải rắn,…), trước mắt tập trung cho xử lý ô nhiễm môi trường không khí, trong Kế hoạch cần bao gồm 34 bản Kế hoạch cụ thể của các địa phương.

Chọn thành phố Hà Nội và TP.HCM, hai đô thị chịu áp lực ô nhiễm lớn nhất làm trọng điểm để xây dựng Kế hoạch với các giải pháp đột phá, từ đó nhân rộng ra cả nước theo định hướng "Địa phương làm được thì cả nước mới thành công", lưu ý Kế hoạch phải dựa trên ý kiến chuyên môn của các bộ, ngành, nhà khoa học, tổ chức y tế, lấy ý kiến doanh nghiệp và đặc biệt là ý kiến của người dân.

Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, tiêu chuẩn về chất lượng môi trường, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, sửa đổi, bổ sung theo hướng nâng cao, tiệm cận với tiêu chuẩn của các nước tiên tiến trên thế giới (Hàn Quốc, Nhật Bản, các nước Bắc Âu…) và khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đảm bảo bảo vệ sức khỏe con người, báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả rà soát trong Quý IV năm 2025.

Phó Thủ tướng lưu ý cần đánh giá chính xác thực trạng ô nhiễm môi trường không khí với các chỉ số AQI về PM2.5, SO2, CO, NO2… trung bình theo hàng ngày, tuần, tháng, quý, năm để đặt ra chỉ số mục tiêu cần đạt được cho 05 năm và lộ trình phải giảm và đạt được cho hàng năm.

Đầu tư xây dựng, hoàn thiện hệ thống quan trắc môi trường quốc gia theo hướng đồng bộ, tự động, hiện đại, theo Quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia, hoàn thành trong Quý III năm 2026. Lưu ý kết hợp trí tuệ nhân tạo AI để theo dõi và cung cấp dữ liệu liên tục về chất lượng không khí cho người dân, các nhà nghiên cứu và Bộ Y tế.

Chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Xây dựng và các cơ quan liên quan xây dựng cơ chế trao đổi, chia sẻ, phân tích thông tin, dữ liệu về môi trường đảm bảo kịp thời, đầy đủ và thông suốt. Rà soát các quy định pháp luật liên quan đến trách nhiệm cung cấp thông tin, báo cáo Chính phủ trong tháng 10 năm 2025.

Đề xuất chính sách hỗ trợ người dân thu gom, vận chuyển, tái sử dụng chất thải

Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về các nguồn thải (giao thông, dân sinh, nông nghiệp, xây dựng, nhà máy xử lý chất thải rắn, khu công nghiệp, làng nghề và các nguồn liên tỉnh như nhà máy nhiệt điện, xi măng…), kiểm kê phát thải theo thời gian, không gian, làm cơ sở khoa học cho các giải pháp quản lý.

Nghiên cứu việc ban hành chính sách về các giải pháp kinh tế tuần hoàn đối với phụ phẩm nông nghiệp, áp dụng công nghệ sinh học hoặc tái chế phát điện sinh khối; đề xuất chính sách hỗ trợ đảm bảo lợi ích cho người dân trong khuyến khích thu gom, vận chuyển, tái sử dụng. Trường hợp thuộc thẩm quyền ban hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thì hoàn thành, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 15 tháng 10 năm 2025.

Đồng thời, chủ trì, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Tư pháp rà soát, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường theo hướng tăng nặng chế tài xử phạt, phân cấp thẩm quyền, trách nhiệm xử lý cho cấp cơ sở (Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, Công an cấp xã) đối với các hành vi gây ô nhiễm môi trường tại cộng đồng (đốt rác thải, vi phạm tại công trường xây dựng...), báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước 31 tháng 12 năm 2025.

Phối hợp với các cơ quan truyền thông chủ lực xây dựng Kế hoạch truyền thông khoa học, tham khảo kinh nghiệm quốc tế, nghiên cứu các tiêu chuẩn về môi trường và sức khỏe của WHO, đồng thời giải thích rõ cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước với mục tiêu là đảm bảo các chủ trương, chính sách bảo vệ môi trường phù hợp với lợi ích và sinh kế của người dân, tránh cách tiếp cận bị động hay lúng túng. Chủ trì, phối hợp với VTV, VOV, TTXVN xây dựng cơ chế phối hợp về thông tin, tuyên truyền chất lượng môi trường không khí hằng ngày cho người dân theo nguyên tắc "6 rõ" đảm bảo tính kịp thời, đầy đủ, có phân tích chuyên môn liên quan đến sức khỏe, nguy cơ gây bệnh, biện pháp phòng chống… VTV và các cơ quan truyền thông ở Trung ương cung cấp thông tin về môi trường ở phạm vi các tỉnh, thành phố và khu vực ô nhiễm nghiêm trọng; các đài truyền hình và cơ quan truyền thông ở địa phương cung cấp thông tin về môi trường ở phạm vi phường, xã trên địa bàn.

Hướng dẫn UBND Thành phố Hà Nội, UBND TP.HCM trong việc phối hợp với các địa phương liên cận trong quản lý môi trường liên vùng đảm bảo bài bản, kiểm tra, giám sát chặt chẽ tiến độ thực hiện, báo cáo định kỳ lên Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Đối với công tác xử lý ô nhiễm liên tỉnh, xuyên biên giới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bên liên quan lập danh sách nguồn gây ô nhiễm, xây dựng lộ trình chuyển đổi công nghệ, áp dụng quy chuẩn môi trường.

Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm các tác động của ô nhiễm không khí đến sức khỏe

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Y tế chủ trì các chương trình nghiên cứu cấp quốc gia về mối quan hệ và tác động của ô nhiễm môi trường không khí đến sức khỏe cộng đồng. Định kỳ thu thập, phân tích và công bố các số liệu về bệnh lý liên quan đến ô nhiễm môi trường; phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường để tiếp nhận, sử dụng dữ liệu quan trắc môi trường, tích hợp với dữ liệu khám chữa bệnh để xây dựng hệ thống cảnh báo sớm các tác động của ô nhiễm không khí đến sức khỏe.

Ban hành tiêu chuẩn đối với các trạm sạc xe điện

Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Xây dựng, cơ quan liên quan ban hành quy chuẩn/tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các trạm sạc xe điện lắp đặt tại nơi công cộng, nơi trông giữ xe tập trung, trạm dừng nghỉ,…. Hoàn thành trước ngày 15 tháng 10 năm 2025.

Cùng với đó, Bộ Xây dựng rà soát, ban hành các quy định, quy chuẩn/tiêu chuẩn về quy hoạch đô thị phải tích hợp hạ tầng cho giao thông xanh, bao gồm cả hệ thống trạm sạc điện, hạ tầng cần thiết cho các trạm sạc pin thay thế, hoàn thành trong Quý IV năm 2025; chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công an và cơ quan liên quan ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn đối với chung cư (chung cư hiện hữu, chung cư sắp xây mới) có lắp đặt trạm/trụ sạc xe điện. Hoàn thành trước ngày 15 tháng 10 năm 2025.

Bộ Xây dựng phối hợp với UBND thành phố Hà Nội và UBND TP.HCM xây dựng, trình Chính phủ lộ trình phát triển hệ thống giao thông công cộng đồng bộ, hiện đại (tàu điện ngầm, tàu điện trên cao, xe buýt năng lượng sạch…); đề xuất cơ chế, chính sách đột phá để thu hút đầu tư tư nhân, hỗ trợ người dân sử dụng các phương tiên giao thông công cộng, giao thông xanh, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 10 năm 2025.

Siết chặt quản lý đối với các phương tiện cũ, không đáp ứng tiêu chuẩn môi trường

Đồng thời, Bộ Xây dựng tăng cường thanh tra, kiểm tra và chỉ đạo các địa phương xử lý nghiêm các chủ đầu tư, nhà thầu vi phạm quy định về bảo vệ môi trường tại các công trường xây dựng; chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đề xuất sửa đổi quy định về kiểm định khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ theo hướng siết chặt quản lý đối với các phương tiện cũ, không đáp ứng tiêu chuẩn môi trường, hoàn thành trong Quý IV năm 2025. Các cơ sở kiểm định nghiên cứu, cung cấp bộ nhận diện đối với các phương tiện đáp ứng yêu cầu.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan nghiên cứu, xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành các chính sách về thuế, phí, chính sách hỗ trợ để khuyến khích phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, hỗ trợ tài chính để người dân chuyển đổi sang phương tiện xanh và sử dụng giao thông công cộng, hoàn thành trong Quý IV năm 2025.

Xử lý nghiêm các hành vi đốt rác không đúng quy định

Bộ Công an chỉ đạo lực lượng công an các cấp, đặc biệt là công an cấp xã, tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi đốt rác thải sinh hoạt, phế phẩm nông nghiệp, vật liệu xây dựng không đúng quy định gây ô nhiễm môi trường, nhất là các hành vi cố ý gây ô nhiễm môi trường để xảy ra hậu quả nghiêm trọng của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ thu gom, xử lý rác thải đến mức phải xử lý trách nhiệm hình sự.

Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Y tế xây dựng các chuyên mục, bản tin định kỳ, sinh động, dễ hiểu về chất lượng môi trường và tác động sức khỏe, tương tự như các bản tin dự báo thời tiết, phát sóng vào các khung giờ có nhiều người theo dõi; đẩy mạnh công tác truyền thông chính sách, phổ biến các kinh nghiệm tốt, mô hình hay trong nước và quốc tế về bảo vệ môi trường, tạo sự đồng thuận và thay đổi hành vi trong toàn xã hội.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tập trung triển khai thực hiện Quyết định số 450/QĐ-TTg ngày 13 tháng 4 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2050; Quyết định số 611/QĐ-TTg ngày 8 tháng 7 năm 2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia thời kỳ 2021 - 2030 tầm nhìn đến 2050; Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12 tháng 7 năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường; các thông báo kết luận của lãnh đạo Chính phủ.

Có chính sách hỗ trợ cụ thể, khả thi khi chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh

Tập trung đầu tư, kết nối các trạm quan trắc không khí tự động, liên tục theo Quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được phê duyệt tại Quyết định số 224/QĐ-TTg ngày 07 tháng 3 năm 2024 của Thủ tướng Chính phủ. Thực hiện ngay các biện pháp quản lý chất thải, khí thải phát sinh từ các hoạt động xây dựng, giao thông, công nghiệp; phát triển không gian xanh trong quy hoạch, xây dựng đô thị.

Tăng cường kiểm tra, thanh tra việc tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ môi trường; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Triển khai hướng dẫn kỹ thuật để người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã thực hiện giải pháp kỹ thuật, công nghệ trong thu gom, tái chế phụ phẩm trong hoạt động nông nghiệp, nâng cao nhận thức về tác hại của các hoạt động xử lý theo cách cũ, lạc hậu như đốt mở rơm rạ...

Trong đó, UBND Thành phố Hà Nội và UBND TP.HCM cần tập trung xây dựng và ban hành Kế hoạch hành động chi tiết, toàn diện, có lộ trình cụ thể, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước khi phê duyệt; công bố sớm, công khai lộ trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh, kèm theo các chính sách hỗ trợ cụ thể, khả thi để người dân và doanh nghiệp đồng thuận, thực hiện.

Đồng thời, 2 thành phố phải rà soát, quy hoạch lại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề; xây dựng lộ trình và cơ chế, chính sách để di dời các cơ sở gây ô nhiễm ra khỏi khu vực nội thành, khu dân cư; nghiên cứu, ban hành các quy định, tiêu chuẩn môi trường địa phương ở mức nghiêm ngặt hơn quy chuẩn quốc gia để bảo vệ sức khỏe người dân, đặc biệt tại các khu vực ô nhiễm nặng hoặc có mật độ dân cư cao.

Đầu tư xây dựng, hoàn thiện hệ thống quan trắc môi trường (cấp địa phương) theo hướng thống nhất, tự động, hiện đại, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, đồng bộ, kết nối được với hệ thống quan trắc môi trường quốc gia do Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, hoàn thành trong Quý III năm 2026; nghiên cứu, áp dụng công cụ kinh tế thay cho mệnh lệnh hành chính trong quản lý, kiểm soát, chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng năng lượng hóa thạch, không đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường và có giải pháp kiểm soát chặt chẽ khí thải, bụi và tiếng ồn từ các công trình, hoạt động xây dựng, quy định chặt chẽ về phương tiện, tuyến đường cho các hoạt động vận chuyển nguyên, vật liệu rời, quy định rõ trách nhiệm của chủ đầu tư, cá nhân, tổ chức thực hiện các hoạt động này...