Người dân cần hiểu rõ trước khi áp dụng

VHO - Bộ Công Thương sẽ triển khai thí điểm giá bán lẻ điện hai thành phần từ đầu năm 2026 và thử nghiệm chính thức từ giữa năm để làm tiền đề áp dụng mở rộng từ tháng 8.2027.

Thực tế hiện nay, giá bán lẻ điện đang được áp dụng theo cơ cấu bậc thang lũy tiến cho khách hàng sinh hoạt; cơ cấu giá theo giờ thấp điểm, giờ cao điểm, giờ bình thường với nhóm khách hàng sản xuất, kinh doanh hay theo cấp điện áp với khối hành chính sự nghiệp.

Bây giờ, nếu áp dụng giá bán lẻ điện hai thành phần, khách hàng sẽ trả theo một khoản chi phí cố định cho công suất đăng ký hằng tháng, cộng với chi phí được tính dựa trên sản lượng điện năng tiêu thụ thực tế.

Theo dự thảo của Bộ Công Thương, dự kiến lộ trình sẽ có 4 giai đoạn:

Giai đoạn 1 (từ 2025 đến giữa 2026): Cơ chế sẽ được áp dụng cho các khách hàng sản xuất. Bộ Công Thương sẽ thu thập dữ liệu đo đếm, nghiên cứu và đề xuất điều chỉnh giá. Giai đoạn này cũng tập trung xây dựng các văn bản pháp luật cần thiết.

Giai đoạn 2 (từ tháng 1 đến tháng 6.2026): Sẽ truyền thông rộng rãi và tiến hành thí điểm trên giấy. Các cơ quan chức năng sẽ phát hành hóa đơn song song (không dùng để thanh toán thực tế) kèm theo hướng dẫn cụ thể.

Giai đoạn 3 (từ tháng 7.2026 đến tháng 7.2027): Cơ chế sẽ được thử nghiệm chính thức với thanh toán thực tế cho các khách hàng được lựa chọn. Việc này giúp theo dõi sự thay đổi hành vi sử dụng điện và đánh giá hiệu quả.

Giai đoạn 4 (từ tháng 8.2027 trở đi): Sau khi tổng kết hiệu quả, Bộ Công Thương sẽ đánh giá và mở rộng áp dụng cơ chế giá này.

EVN sẽ chịu trách nhiệm xây dựng, tính toán và đề xuất biểu giá để trình Bộ Công Thương, đồng thời triển khai thực hiện theo đúng lộ trình đã được phê duyệt.

Đại diện của EVN cho biết, việc áp dụng giá thành phần sẽ được thực hiện trước tiên với nhóm khách hàng ngoài mục đích sinh hoạt. Sau đó, cơ chế này mới dần mở rộng ra các nhóm đối tượng khác, trong đó có cả khách hàng sinh hoạt, nhằm đảm bảo sự phù hợp với thực tế và sự chuẩn bị của người tiêu dùng.

Theo GS Hà Đăng Dương, giá điện hai thành phần là cơ chế thanh toán mà khách hàng phải chi trả cho hai khoản phí riêng biệt: công suất và điện năng tiêu thụ.

Khoản tiền công suất được tính dựa trên công suất điện cực đại (kW) mà khách hàng đăng ký, tương tự như việc trả phí để "thuê" quyền kết nối điện ở một giới hạn nhất định. Trong khi đó, khoản tiền điện năng tiêu thụ được tính dựa trên tổng lượng điện (kWh) đã sử dụng.

Các nghiên cứu cho thấy, cơ chế này giống như một “gói thuê bao di động”, bao gồm phần phí cố định hàng tháng và chi phí sử dụng thực tế. Nó giúp phản ánh đầy đủ chi phí đầu tư, khuyến khích khách hàng sử dụng điện hiệu quả, công bằng hơn và góp phần giảm tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng.

Ví dụ, một khách hàng đăng ký gói 12kW sẽ phải trả chi phí cao hơn gói 6kW để đảm bảo tính công bằng, phản ánh đúng chi phí mà người dùng tạo ra cho ngành điện.

PGS.TS Trần Văn Bình (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho rằng lộ trình mới của Bộ Công Thương là phù hợp. Theo ông, với cách tính hiện nay, một hộ dân đăng ký công suất nhỏ nhưng sử dụng quá nhiều thiết bị, gây ảnh hưởng đến điện áp toàn khu vực, mà không phải trả thêm chi phí. Với cơ chế mới, họ sẽ phải trả thêm cho phần công suất tăng thêm đó.

Tuy nhiên, ông Bình cũng nhấn mạnh rằng việc áp dụng giá điện hai thành phần là một thay đổi căn bản, vì vậy cần phải làm rõ các vấn đề về quản lý, hệ thống đo đếm và cách tính toán để đảm bảo tính minh bạch.

Ông đề xuất cơ quan chức năng cần công bố ngay đề án từ giai đoạn đầu để người dân và các chuyên gia có thể hiểu và đóng góp ý kiến, tránh tình trạng “đưa ra thế nào biết thế đấy”.