Mua bán thuốc lá điện tử trên mạng xã hội, thách thức không chỉ ở Việt Nam

VHO - Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được quảng cáo, rao bán công khai, trái phép trên mạng xã hội. Đây không chỉ là thách thức của Việt Nam mà là của toàn cầu.

Chỉ cần tìm kiếm từ khóa về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên mạng xã hội có thể xuất hiện hàng loạt trang quảng cáo, rao bán thuốc lá điện tử một cách công khai với đủ các chủng loại và giá tiền khác nhau.

Một điều khó hiểu là dù thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được phép mua bán, nhập khẩu, tiêu tụ tại Việt Nam nhưng việc mua bán trên các trang mạng hay các cửa hàng trên đường phố mà không bị bất cứ một cơ quan, đơn vị, lực lượng chức năng nào “tuýt còi”.

Nói về vấn nạn này, một chuyên gia đến từ tổ chúc Y tế thế giới cho biết, hằng ngày giới trẻ dành thời gian vào mạng internet từ 5 -7 giờ, vì vậy dễ dàng tiếp cận với thuốc lá truyền thống, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung. Cùng với đó là việc mua, bán, trao đổi một cách nhộn nhịp. Đây là vấn nạn không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Vì vậy, cần có sự vào cuộc của Chính phủ và lực lượng chức năng thì tình trạng này mới được cải thiện.

Ths Đào Thế Sơn, chuyên gia Tổ chức Y tế công đồng toàn cầu Vital Strategies cho rằng, việc ngăn chặn hoàn toàn việc mua bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên mạng hoặc trên thị trường thực tế thì rất khó khăn.

Tuy nhiên cần phải có chính sách cấm mua bán sản phẩm này bằng các văn bản quy phạm pháp luật. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý, cung cấp dịch vụ nền tảng mạng xã hội cần có các thuật toán để ngăn chặn, kiểm soát việc quảng cáo mua bán sản phẩm này.  Đồng thời, lực lượng chức năng cũng phải tham gia rà soát các trang mua bán này để tiến hành xử phạt nếu vi phạm.

“Như vậy, nếu có sự tập trung và tham gia của các lực lượng liên quan thì chúng ta hoàn toàn có thể hạn chế, chăn chặn tình trạng mua, bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên mạng xã hội”, ông Sơn nhận định.

Hiện trên thế giới có ít nhất 34 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng chính sách cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá điện tử, 11 quốc gia cấm bán thuốc lá nung nóng. Điển hình như tại Singapore, từ tháng 2.2018, Chính phủ nước này đã hoàn toàn cấm việc mua bán, sử dụng và sở hữu các sản phẩm thuốc lá như thuốc lá điện tử, shisha và thuốc lá không khói.

“Chính phủ Singapore muốn bảo vệ thế hệ tương lai của mình và đó là lý do họ quyết định cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng”, bà Bungon Ritthiphakdee, Giám đốc Điều hành Trung tâm Quản trị và Kiểm soát thuốc lá toàn cầu (GGTC, Thái Lan) chia sẻ.

Chia sẻ về bài học kinh nghiệm từ Úc, PGS. Becky Freeman, chuyên gia từ Trường Y tế công cộng, Đại học Sydney, cho biết tỉ lệ người hút thuốc hàng ngày ở nước này hiện đã ở dưới mức 10%. Tuy nhiên, để đạt được điều đó cần các biện pháp tiếp cận toàn diện nhiều mặt. Một giải pháp hiệu quả là thuốc lá điện tử chỉ được bán tại hiệu thuốc với các quy định nghiêm ngặt.

“Người trẻ sẽ không còn dễ dàng mua các sản phẩm ở những cửa hàng tiện lợi nữa. Mô hình này đã giúp giảm đáng kể tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong giới trẻ”, PGS. Freeman nói.

Một nghiên cứu mẫu ngẫu nhiên về tình trạng sử dụng thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử do PGS.Hoàng Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Y tế công cộng chủ trì (thực hiện trong giai đoạn tháng 10 – 12.2023) với 3.801 học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành ở Việt Nam.

Kết quả cho thấy 96,2% và 37,8% học sinh nhận thức được sự tồn tại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Trong đó 14% đã từng sử dụng thử thuốc lá điện tử và 7% hiện đang sử dụng trong 30 ngày qua. Tỉ lệ này đối với thuốc lá nung nóng là 1,8% đã từng sử dụng và 1,0% hiện đang sử dụng.

Mức độ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong giới trẻ Việt Nam đang ở mức cao, đặc biệt khi so sánh với các chỉ số về sử dụng thuốc lá truyền thống. GS. Hoàng Văn Minh, Hiệu trưởng Trường ĐHYTCC đã chia sẻ những phát hiện đáng lo ngại từ thông tin nhóm nghiên cứu của ông thu thập được.

“Đây là xu hướng đáng lo ngại, vì nó có thể đảo ngược những nỗ lực kiểm soát việc sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên đã được triển khai quyết liệt trong nhiều năm qua. Đặc biệt, việc các chỉ số cao ở cả nhóm người dùng thử và nhóm đang dùng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng thậm chí có thể dẫn đến sự gia tăng về tỉ lệ sử dụng thuốc lá truyền thống trong tương lai. Việc nghiện chất nicotine dần hình thành trong quá trình sử dụng thuốc lá điện tử có thể dẫn đến sự "chuyển tiếp" sang các sản phẩm thuốc lá truyền thống”, GS Minh nhấn mạnh.