Lễ vào nhà mới của dân tộc Lào

VHO - Trong chuỗi các hoạt động “Chào năm mới 2024” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), nhóm đồng bào dân tộc Lào đến từ xã Mường Lạc, huyện Sốp Cộp (Sơn La) đã tổ chức tái hiện Lễ vào nhà mới.

Lễ vào nhà mới của đồng bào dân tộc Lào có sự tham dự của cộng đồng các dân tộc đang hoạt động thường xuyên tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam và du khách tham quan đã đem đến một không gian ấm cúng, rộn ràng. Đây cũng là hoạt động thiết thực nhằm “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”.

Cũng giống như nhiều dân tộc khác, đồng bào dân tộc Lào cũng có những quan niệm hết sức độc đáo trong văn hóa truyền thống, một trong số đó là nghỉ thức vào nhà mới. Đồng bào có quan niệm: Làm ăn có tháng, làm nhà có ngày nên việc chọn ngày lành tháng tốt để vào nhà mới đối với đồng bào dân tộc Lào là một trong những việc hệ trọng. Đây là nghi thức tốt đẹp có từ bao đời, vẫn được đồng bào dân tộc Lào duy trì qua nhiều thế hệ.

Thầy cúng thực hiện nghi lễ

Sau khi dựng xong nhà, gia chủ sẽ chọn ngày lành tháng tốt để tiến hành nghi thức vào nhà mới. Để chuẩn bị cho cuộc sống sinh hoạt ở ngôi nhà mới, gia chủ phải chuẩn bị một số đồ dùng, vật dụng sinh hoạt, trong đó nhất định phải có một cái chõ đồ xôi, bởi trong cuộc sống hằng ngày, đồng bào dân tộc Lào có thói quen ăn cơm nếp. Các vật dụng được để ở vị trí trước cầu thang lên nhà.

Trước khi đến ngày vào nhà mới, gia chủ mời một người cao niên trong bản, thường là già làng trưởng bản hoặc người có uy tín trong cộng đồng, được dân bản kính trọng làm người đại diện hỗ trợ trong ngày làm lễ vào nhà mới. Gia chủ cũng chính là thầy cúng trong nghi thức vào nhà mới của gia đình mình. Trong buổi lễ tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, chủ lễ là ông Vì Thanh Nó, người có uy tín trong cộng đồng và hỗ trợ là ông Lường Văn Ú.

Lễ vật trong lễ cúng nhà mới của đồng bào dân tộc Lào gồm: Gà trống, đầu lợn, nội tạng lợn, xôi nếp, rượu cần, rượu trắng, 2 cái chén, tất cả được đặt lên bàn thờ trong nhà. Để chuẩn bị lễ vào nhà mới, người được gia chủ chọn thay mặt gia chú đứng trước cầu thang nhà. Khi đến giờ tốt đã định, gia chủ đi trước dẫn theo con cháu đem theo cái chõ đồ xôi và các vật dụng sinh hoạt phía sau. Đến chân cầu thang nhà mới, gia chủ dừng lại và bắt đầu các bước đầu tiên trong nghi thức cúng vào nhà mới.

Gia chủ hỏi già làng: “Nhà mới đã làm xong, giờ tốt đã đến.Tôi đưa con cháu vào nhà mới có tốt không? Già làng đáp: "Nhà mới đã xong, giờ tốt đã đến, vào nhà mới bây giờ được rồi”. Sau đó mọi người di chuyển lên nhà sàn để thực hiện phần tiếp theo. Khi gia chủ cùng con cháu và dân bản, khách dự lễ đã lên hết, một người phụ nữ lớn tuổi trong gia đình sẽ thực hiện việc thay mặt gia chủ cảm ơn khách quý đã đến chung vui với gia đình bằng việc đứng tại cửa vào nhà chính, rót rượu mời từng người.

Chủ nhà mang cái chõ đồ xôi đặt lên bếp

Khi lên nhà, chủ nhà mang cái chõ đồ xôi đặt lên bếp, các thành viên khác trong gia đình đem đồ dùng, vật dụng vào đặt trong nhà. Sau khi mọi người đã ổn định, gia chủ bắt đầu thực hiện nghi thức cúng vào nhà mới. Lời thầy cúng với nội dung: “Hôm nay là ngày lành tháng tốt, con xin phép được thực hiện nghi thức vào nhà mới. Xin được mời các vị thần thánh, các vị thổ địa tại đây về chứng giảm! Xin mời tổ tiên ông bà về đây nhận nhà cùng chúng con. Nhà cũ đã hàng nhà mới đã dựng xong. Hôm nay là ngày lành tháng tốt con xin phép dẫn các con, các cháu cùng gia đình vào ở ngôi nhà mới. Xin các vị thần thánh, thổ địa cho phép chúng con được sinh sống trên mảnh đất này. Xin kính mời tổ tiên cùng về đây với chúng con!…".

                                 HOÀNG NGUYÊN