Lắng nghe trẻ em để xây dựng không gian mạng an toàn hơn

VHO - Chiều 27.11.2025, tại Hà Nội, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) tổ chức Lễ gặp mặt, tiếp nhận ý kiến của trẻ em về Chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em trên không gian mạng giai đoạn 2025–2030.

 Sự kiện có sự tham dự của đại diện Bộ Công an, các cơ quan trung ương, đại diện tổ chức quốc tế, chuyên gia và 5 trẻ em đại diện cho gần 2.800 em nhỏ đã tham gia quá trình tham vấn tại 16 tỉnh, thành phố. Đây là hoạt động có ý nghĩa đặc biệt, mở đầu cho giai đoạn xây dựng chính sách mới, lấy ý kiến trẻ em làm trung tâm.

Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em trên môi trường mạng trở thành yêu cầu cấp thiết

Phát biểu khai mạc, Đại tá Hà Văn Bắc, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), nhấn mạnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số quốc gia, với mục tiêu hướng tới Chính phủ số, Kinh tế số và Xã hội số theo Quyết định 749/QĐ-TTg. Trong kiến trúc tổng thể ấy, trẻ em đóng vai trò đặc biệt quan trọng – vừa là đối tượng cần được bảo vệ, vừa là lực lượng nòng cốt tham gia xây dựng tương lai số.

Ông Bắc khẳng định Internet hiện nay không còn chỉ là phương tiện kết nối mà đã trở thành “không gian sống thứ hai” của trẻ em. Đây là nơi các em học tập, vui chơi, sáng tạo và giao tiếp mỗi ngày. Đi cùng những cơ hội đó là các nguy cơ ngày càng phức tạp: bạo lực mạng, lừa đảo, dụ dỗ trực tuyến, xâm hại, lộ lọt dữ liệu cá nhân, tiếp cận nội dung độc hại, nghiện mạng xã hội… Những rủi ro này thay đổi liên tục, tinh vi hơn, khó phát hiện hơn và đòi hỏi cơ chế bảo vệ nhanh, chủ động và phù hợp với trẻ.

Ông Hà Văn Bắc cho biết giai đoạn 2021–2025, Việt Nam đã triển khai Chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng theo Quyết định 830/QĐ-TTg, đạt nhiều kết quả bước đầu quan trọng. Tuy nhiên, thực tiễn vận động nhanh của môi trường mạng và những thách thức mới đòi hỏi chương trình giai đoạn tới phải toàn diện hơn, có chiều sâu hơn và lấy trẻ em làm trung tâm theo đúng tinh thần của Luật Trẻ em và Công ước quốc tế.

Phó Cục trưởng đánh giá rất cao hoạt động lấy ý kiến trẻ em. Mặc dù triển khai trong thời gian ngắn (9 ngày), hoạt động đã huy động được gần 2.800 trẻ tại 16 địa phương, cùng sự vào cuộc mạnh mẽ của Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, Trung ương Đoàn, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia và các tổ chức quốc tế như ChildFund, Save the Children, Plan International, World Vision… Đây là lần đầu tiên Bộ Công an tổ chức tham vấn trẻ em ở quy mô lớn như vậy cho một chương trình quốc gia.

Theo ông Bắc, kết quả khảo sát và thảo luận nhóm là một “bức tranh thực tế” quan trọng, cho thấy trẻ em không còn là đối tượng thụ động mà đang trở thành chủ thể tích cực, có hiểu biết về an toàn số và sẵn sàng kiến nghị giải pháp. Trẻ em khẳng định nhu cầu được học kỹ năng số, được hỗ trợ khi gặp sự cố, được truy cập vào các nền tảng an toàn có xác minh độ tuổi, được tôn trọng quyền riêng tư và có cơ chế báo cáo ẩn danh khi bị xâm hại.

Nhấn mạnh “mục tiêu kép” của chương trình mới – vừa bảo vệ trẻ vừa hỗ trợ trẻ phát triển năng lực số – ông Hà Văn Bắc cho biết toàn bộ ý kiến của trẻ sẽ được tiếp thu nghiêm túc và đưa vào dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Chương trình 2026–2030 sẽ triển khai đồng bộ giải pháp về pháp luật, giáo dục, kỹ thuật, phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ mới như AI trong quản lý rủi ro trực tuyến, gỡ bỏ nội dung độc hại và hỗ trợ trẻ khi gặp sự cố.

Ông khẳng định việc bảo vệ trẻ em trên không gian mạng là trách nhiệm chung của toàn xã hội – gia đình, nhà trường, doanh nghiệp, cơ quan báo chí, tổ chức xã hội và các nền tảng công nghệ. Trẻ em chỉ thực sự an toàn khi người lớn thay đổi nhận thức, nâng cao hiểu biết số, đồng hành cùng trẻ và xây dựng môi trường mạng lành mạnh, nhân văn.

Lắng nghe trẻ em nói

Tại Lễ tiếp nhận, bà Nguyễn Thị Thanh Hoà, Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, cho biết hằng năm Hội đều tổ chức hoạt động lấy ý kiến trẻ em về các vấn đề có liên quan tới trẻ. Năm nay, Hội phối hợp với Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao để tổ chức lấy ý kiến trẻ về Chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em trên không gian mạng – một chủ đề cấp thiết và sát thực tiễn.

Theo bà Hoà, mặc dù chỉ diễn ra từ ngày 11 đến 20.11.2025, hoạt động đã được triển khai đồng loạt tại 16 tỉnh, thành phố thông qua truyền thông cộng đồng, khảo sát trực tuyến và thảo luận nhóm trực tiếp. Bộ câu hỏi được thiết kế với ngôn ngữ thân thiện, gần gũi để trẻ dễ hiểu và dễ chia sẻ.

Số lượng trẻ em tham gia khảo sát gần 2.800 trẻ, gấp đôi dự kiến ban đầu. Nhiều địa phương ghi nhận trẻ em trực tiếp hướng dẫn, giải thích câu hỏi, hỗ trợ bạn bè tham gia khảo sát – cho thấy tinh thần chủ động, trách nhiệm và sự quan tâm của trẻ đối với vấn đề an toàn mạng.

Đại diện cho gần 2.800 trẻ em được khảo sát và hàng vạn trẻ em trên toàn quốc, 5 em đến buổi lễ đã trình bày những trải nghiệm, nỗi lo, khó khăn và mong muốn của trẻ khi tham gia Internet.

Các em khẳng định Internet mang lại nhiều lợi ích to lớn, từ học tập trực tuyến, tìm kiếm tài liệu, rèn luyện ngoại ngữ, kết nối bạn bè đến chia sẻ ý tưởng, sáng tạo video, theo dõi xu hướng, thậm chí vận động quyên góp giúp đỡ cộng đồng. Tuy nhiên, các em cũng thừa nhận rủi ro trên môi trường mạng diễn ra “gần như mỗi ngày”. 100% trẻ được khảo sát từng gặp ít nhất một rủi ro trực tuyến; gần một nửa gặp từ hai rủi ro trở lên.

Trẻ tự đánh giá khả năng bảo vệ bản thân trên mạng ở mức trung bình (3.0–3.4/5), cho thấy khoảng cách lớn giữa hiểu biết lý thuyết và kỹ năng thực tế. Những nội dung độc hại, lời nói gây tổn thương, lừa đảo qua đường link, mạo danh, giả mạo tài khoản, quảng cáo độc hại và dụ dỗ trực tuyến là những vấn đề trẻ gặp thường xuyên.

Các em đề xuất nhà trường cần tích hợp kỹ năng số vào chương trình học; có lớp học riêng về phòng chống bạo lực mạng, nhận diện thông tin giả và tự bảo vệ dữ liệu cá nhân; đồng thời cần có bộ phận hỗ trợ tâm lý, có kênh báo cáo ẩn danh để học sinh không sợ bị kỳ thị khi cần trợ giúp.

Với gia đình, trẻ mong cha mẹ không la mắng hay cấm đoán mà đồng hành, giải thích, hướng dẫn phân biệt thật – giả, nhận diện rủi ro và tôn trọng quyền riêng tư. Trẻ đề nghị cha mẹ không tự ý đăng ảnh con lên mạng, không chia sẻ thông tin cá nhân của con khi chưa được phép.

Đối với cộng đồng, trẻ kỳ vọng xây dựng mạng lưới hỗ trợ bảo vệ trẻ em từ cơ sở; có các nhóm cảnh báo rủi ro qua Zalo, Facebook; tăng cường truyền thông tại cộng đồng để trẻ được trang bị kiến thức ngay từ nhỏ.

Đối với doanh nghiệp công nghệ, trẻ mong muốn nền tảng phải “an toàn ngay từ thiết kế”, có xác minh độ tuổi bằng công nghệ hiện đại, lọc nội dung độc hại, gắn nhãn nội dung nguy hại và tạo cơ chế báo cáo nhanh, dễ dùng.

Trẻ cũng kiến nghị Nhà nước sớm có “nền tảng báo cáo SOS trực tuyến”, tích hợp trong những ứng dụng quen thuộc để trẻ được hỗ trợ kịp thời khi gặp nguy hiểm.

Các em khẳng định những đề xuất của mình xuất phát từ mong muốn được phát triển an toàn, lành mạnh và sáng tạo. Các em kỳ vọng Chương trình giai đoạn 2026–2030 sẽ thực sự gần gũi, dễ tiếp cận và được triển khai tới từng trường học và cộng đồng.