Kỹ năng phòng, tránh đuối nước còn bỏ ngỏ

VHO - Những vụ việc trẻ em bị đuối nước gần đây dẫn đến tử vong đã để lại nhiều đau xót cho gia đình và xã hội. Mặc dù đuối nước không xảy ra ngẫu nhiên và có thể dự báo, phòng tránh được, nhưng tai nạn vẫn xảy ra cho thấy sự chủ quan của người lớn và chính quyền địa phương.

Theo báo cáo thực trạng toàn cầu về phòng, chống đuối nước của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) 2024, trong thập kỷ qua, đuối nước đã gây ra hơn 3 triệu ca tử vong trên toàn cầu.

Đuối nước là mối đe dọa đáng kể đến tính mạng của trẻ em và thanh thiếu niên, được xếp là nguyên nhân gây tử vong hàng thứ ba đối với trẻ em từ 5 đến 14 tuổi và là nguyên nhân gây tử vong hàng thứ tư đối với trẻ em từ 1 đến 4 tuổi trên toàn cầu.

Hơn 90% số ca tử vong do đuối nước xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, cho thấy các cộng đồng dễ bị tổn thương là những người có nguy cơ cao nhất.

Tại Việt Nam, đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do tai nạn thương tích ở trẻ em. Theo số liệu của WHO, hằng ngày có trung bình hơn 5 trẻ em tử vong vì đuối nước. Mặc dù tỷ lệ đã giảm khoảng 100 ca mỗi năm (giảm gần 3 - 5 %/năm), nhưng trung bình mỗi năm vẫn còn hơn 2.000 trẻ dưới 16 tuổi tử vong do đuối nước.

Mới đây nhất, vụ việc hai anh em ruột (lớp 1 và lớp 5) tại xã An Khánh (trước là xã Đông La, Hà Nội) tử vong do đuối nước tại giếng làng đã để lại ân hận, day dứt trong lòng những người ở lại. Đến nay, một biển báo nguy hiểm, cấm bơi lội được chính quyền đặt ra, nhưng là một sự muộn màng. Trước đó, mặc dù người lớn qua lại thấy các cháu bé chơi xung quanh và tiến gần đến mặt giếng nhưng không hề lên tiếng cảnh báo, ngăn chặn các cháu vì cho rằng đây là nơi các cháu chơi đùa hằng ngày.

Vụ việc cũng đặt ra câu hỏi, những gia đình sống gần nơi có ao, hồ, giếng, sông, suối đã có những cảnh báo và phòng ngừa cho trẻ em như thế nào? Khi đặt vào tình huống của hai anh em nêu trên, nhiều đứa trẻ còn lúng túng không biết xử trí ra sao. Ít đứa trẻ trả lời được những kỹ năng phòng chống đuối nước, an toàn dưới nước…

“Một đứa trẻ cần được dạy về việc tránh xa những nơi ao hồ, sông, suối. Nếu phát hiện người bị đuối nước, có kỹ năng cứu đuối nước mới xuống cứu, nếu không thì ở trên bờ, tìm vật dụng nổi để ném xuống cho người ở dưới bám vào. Hoặc tìm cành cây dài để người đó bám và kéo vào bờ. Đồng thời hô hoán người lớn cứu giúp…”, ông Đặng Hoa Nam, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam chia sẻ.

Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam cũng cho biết, đã có nhiều tài liệu truyền thông về phòng chống đuối nước cho trẻ em nhưng kỹ năng an toàn dưới nước của trẻ dường như vẫn chưa được nâng cao. Nhiều địa phương tổ chức các lớp dạy bơi cho trẻ em, cha mẹ đưa con tham gia các lớp học bơi, do đó, tỉ lệ biết bơi của trẻ cũng tăng lên, giảm nguy cơ đuối nước.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, cần giáo dục, truyền thông cho trẻ về an toàn dưới nước. Một bà mẹ trẻ đã chia sẻ clip con gái 4 tuổi suýt bị đuối nước trong bể phao bơi trong nhà. Chị đổ nước đến ngang bụng cho bé chơi với quả bóng trong bể phao, rồi đi vào nhà lấy đồ. Bé đi lại và tỏ ra thích thú, nhưng chẳng may trượt chân, bé ngã úp mặt xuống nước và chới với về phía trước, mặc dù nếu bé đứng thẳng lên là an toàn. Người xem clip cảm thấy nghẹt thở khi bé đuối dần, gần như nằm sấp trên mặt nước. May mắn thay, mẹ bé chạy ra kịp lúc và bế bé lên an toàn.

Clip cho thấy, có những điều phụ huynh tưởng an toàn nhưng cũng có thể lấy đi tính mạng của trẻ. Ngay cả việc, mặc dù trẻ biết bơi nhưng cũng có thể tử vong khi ngã xuống giếng, hoặc vùng nước xoáy, sâu… Báo cáo toàn cầu đã khẳng định, công tác phòng chống đuối nước là một hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực và lớn hơn bất kỳ lĩnh vực hay tổ chức nào có thể tự mình xử lý.

Do đó, khuyến khích tất cả mọi người liên quan cùng hợp tác, tạo ra kiến thức mới, tiếp cận sâu hơn đến các cộng đồng dễ bị tổn thương nhất do đuối nước, hình thành các mối quan hệ đối tác mới, đặc biệt là với những người chưa tham gia vào công tác phòng chống đuối nước, và tận dụng đà phát triển mạnh mẽ đang được tạo ra.

Việt Nam đã có Chương trình phòng, chống tai nạn thương tích trẻ em giai đoạn 2021-2030 (theo Quyết định 1248/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) với mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp phòng, chống đuối nước trẻ em. Ông Đặng Hoa Nam khẳng định, phòng, chống đuối nước trẻ em là bảo đảm quyền sống của trẻ em.

Thông điệp của WHO là đuối nước không diễn ra một cách ngẫu nhiên, tai nạn đuối nước hoàn toàn có thể dự báo, phòng, tránh, kéo giảm. Đồng thời, truyền thông có vai trò rất lớn trong việc cứu đuối nước trẻ em. Ông Nam cũng nhấn mạnh về những clip cứu đuối nước, trong đó có một clip về việc người đàn ông dốc một bé vừa được cứu lên bờ và chạy quanh. Chạy một lúc thì may mắn là đứa trẻ hồi tỉnh lại. Clip được lan truyền chóng mặt và sau đó, phương pháp này được áp dụng với nhiều trường hợp cứu đuối nước khác.

“Phương pháp này được các bác sĩ khẳng định là sai cách, việc đứa trẻ được cứu sống chỉ là may mắn. Trẻ bị đuối nước cần được ép tim, thổi ngạt để đẩy nước ra ngoài, chứ không phải dốc ngược lên để nước ra ngoài. Hành động dốc ngược này làm mất đi thời gian vàng để cứu trẻ, và truyền thông cần phải lên tiếng phản đối mạnh mẽ”, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em lên tiếng.