Quảng Ngãi: Gìn giữ hồn văn hóa Xơ Đăng qua không gian sinh hoạt truyền thống

VHO - Việc xây dựng các mô hình bảo tồn di sản văn hóa truyền thống của đồng bào Xơ Đăng tại tỉnh Quảng Ngãi đang mang lại hiệu quả thiết thực, không chỉ góp phần lưu giữ bản sắc dân tộc mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch cộng đồng tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Tại nhà rông truyền thống của làng Kon Jong, xã Ngọk Réo, một không gian sinh hoạt văn hóa đặc trưng của dân tộc Xơ Đăng (nhánh Tơ Đrá) đã được tái hiện sinh động thông qua gần 30 hiện vật quý.

Các hiện vật phản ánh rõ nét đời sống lao động và văn hóa truyền thống như nghề dệt thổ cẩm, đan lát, các loại nông cụ, dụng cụ săn bắt và hệ thống nhạc cụ dân gian đặc trưng của cộng đồng. 

Không gian trưng bày này không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa đang đứng trước nguy cơ mai một, mà còn trở thành “lớp học” trực quan để thế hệ trẻ trong làng hiểu, yêu và tự hào hơn về truyền thống của dân tộc mình.

Đồng thời, đây cũng là điểm dừng chân hấp dẫn đối với du khách khi đến tham quan, trải nghiệm văn hóa bản địa. 

Em A Thức, người dân làng Kon Jong chia sẻ, việc trưng bày các hiện vật truyền thống giúp giới trẻ có điều kiện tiếp cận và học hỏi những giá trị văn hóa lâu đời.

“Em rất thích các sản phẩm đan lát của ông bà mình, nên muốn học nghề để sau này có thể giữ gìn và phát huy”, A Thức bày tỏ.

Làng Kon Jong là nơi cư trú lâu đời của đồng bào Xơ Đăng (nhánh Tơ Đrá), sở hữu cảnh quan thiên nhiên còn nguyên sơ, khí hậu trong lành và nhiều phong tục, tập quán truyền thống được bảo tồn khá nguyên vẹn.

Đây được xem là những lợi thế quan trọng để địa phương phát triển loại hình du lịch cộng đồng gắn với văn hóa. 

Theo ông A Thảo, Bí thư Chi bộ tại Kon Jong, mô hình bảo tồn di sản văn hóa truyền thống có ý nghĩa đặc biệt trong việc khơi dậy ý thức gìn giữ văn hóa trong cộng đồng. 

“Thông qua mô hình, người dân càng có thêm động lực để bảo tồn không gian văn hóa cồng chiêng, duy trì các lễ hội truyền thống và các nghề thủ công đặc trưng của dân tộc”, ông A Thảo nói.

Việc xây dựng mô hình bảo tồn tại làng Kon Jong nằm trong khuôn khổ Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2030.

Riêng trong năm 2025, Sở VHTTDL tỉnh Quảng Ngãi đã triển khai hai mô hình bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc Xơ Đăng, gồm nhánh Mơ Nâm tại xã Kon Plông và nhánh Tơ Đrá tại xã Ngọk Réo. 

Trong quá trình thực hiện, các mô hình nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của chính quyền địa phương, đặc biệt là sự hưởng ứng tích cực của người dân trong việc sưu tầm, hiến tặng các hiện vật có giá trị văn hóa, lịch sử để trưng bày tại nhà rông của làng. 

Ông Đặng Đình Toán, Phó Chủ tịch UBND xã Kon Plông cho biết, các hiện vật được lựa chọn trưng bày đều là những vật dụng tiêu biểu, phản ánh chân thực đời sống sinh hoạt, lao động và tín ngưỡng của đồng bào Xơ Đăng (nhánh Mơ Nâm).

Đây là nền tảng quan trọng để địa phương hướng tới mục tiêu phát triển du lịch bền vững, phấn đấu đến năm 2030 hình thành từ 3 đến 5 thôn du lịch cộng đồng, 3 đến 5 điểm du lịch sinh thái và đón khoảng 1 triệu lượt khách.  

“Xã Kon Plông là vùng đất giàu bản sắc văn hóa của đồng bào Xơ Đăng, có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống.

Việc bàn giao mô hình bảo tồn di sản văn hóa dân tộc Xơ Đăng (nhóm Mơ Nâm) có ý nghĩa quan trọng trong việc gìn giữ các giá trị văn hóa đang có nguy cơ mai một, đồng thời tạo ra sản phẩm văn hóa đặc trưng phục vụ phát triển du lịch địa phương”, ông Toán nhấn mạnh.

Phó chủ tịch UBND xã Kon Plông mong muốn người dân tiếp tục phát huy tinh thần cộng đồng, tích cực tham gia bảo tồn cồng chiêng, lễ hội, nghề truyền thống và không gian văn hóa nhà rông, góp phần xây dựng Kon Plông trở thành điểm đến du lịch bền vững trong thời gian tới.

Có thể thấy, việc hỗ trợ xây dựng các mô hình bảo tồn di sản văn hóa truyền thống của đồng bào Xơ Đăng không chỉ góp phần lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu, mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội.

Từ đó, từng bước nhân rộng mô hình tại các địa phương khác, hình thành các sản phẩm du lịch mang đậm bản sắc dân tộc, tạo sinh kế ổn định và bền vững cho người dân vùng cao.