Phum sóc Khmer rộn ràng mừng Lễ hội Đom Lơng Néak Tà

VHO - Suốt gần một tuần qua, không khí lễ hội rộn ràng lan tỏa khắp các vùng có đông đồng bào Khmer sinh sống. Lễ hội Đom Lơng Néak Tà (Cúng ông Tà), một nghi lễ truyền thống đậm đà bản sắc được tổ chức trang trọng và thiêng liêng, vừa là dịp tri ân các vị thần hộ mệnh, vừa là sợi dây kết nối các thế hệ, giữ gìn nét văn hóa độc đáo của cộng đồng suốt bao đời nay...

Theo ông Thạch Khâm, Trưởng ban Quản lý miếu Néak Tà sóc Phnor Kom Pôt (xã Tham Đôn, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng), miếu Néak Tà có nhiều hình thức: Từ miếu tre đơn sơ lợp lá dừa nước, đến những miếu lớn xây bằng xi măng, mái tôn, nền lát gạch khang trang được tu bổ gần đây.

Dù giản dị hay kiên cố, tất cả đều là nơi gửi gắm niềm tin vào vị thần hộ mệnh che chở cho phum sóc được bình yên, mùa màng bội thu.

Lễ hội thường diễn ra vào tháng 5 dương lịch, thời điểm giao mùa giữa nắng và mưa, ngay sau Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây. Mười ngày trước lễ, vị À Char (người chủ lễ) đến từng nhà trong phum sóc để vận động vật phẩm, thông báo ngày giờ tổ chức.

Đến sáng ngày lễ chính, bà con cùng nhau dọn dẹp, trang hoàng miếu thật đẹp, kết hoa rực rỡ. Các Néak Tà được lau chùi sạch sẽ, phủ lên một miếng vải đỏ - dấu hiệu linh thiêng báo rằng lễ cúng tế chính thức bắt đầu.

Trong lễ cúng, vị À Char cùng các bậc kỳ lão thực hiện nghi thức dâng lễ vật, đọc văn khấn bày tỏ lòng biết ơn và nguyện cầu Néak Tà phù hộ. Bà con cũng mang theo lễ vật riêng của gia đình mình để dâng cúng. Sau đó, mọi người xếp thành hàng dâng hương và cùng các sư sãi tụng kinh cầu an.

Không chỉ là nghi lễ tôn giáo, Đom Lơng Néak Tà còn là ngày hội văn hóa đậm chất dân gian với các hoạt động nghệ thuật truyền thống như nhạc ngũ âm, múa Rô băm, Dù kê, trống Chhay dăm… Tất cả hòa quyện tạo nên một không gian sinh hoạt cộng đồng đầy màu sắc và thiêng liêng.

Tín ngưỡng thờ Néak Tà, biểu tượng là những viên đá Thmâr thom, Thmâr tâch với hình bầu dục nhẵn mịn, mang ý nghĩa thanh sạch, kiên cường và bền vững. Đó không chỉ là hình tượng tâm linh, mà còn là điểm tựa văn hóa cho cộng đồng người Khmer trong suốt bao thế hệ.

Ông Thạch Bồi, Phó Giám đốc Sở VHTTDL Trà Vinh cho biết: Lễ hội Đom Lơng Néak Tà của người Khmer Trà Vinh đã chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (theo Quyết định số 377/QĐ-BVHTTDL ngày 21.2.2024).

Để gìn giữ di sản, tỉnh Trà Vinh đang tích cực sưu tầm, hệ thống hóa các tư liệu, hiện vật liên quan; đồng thời xây dựng kịch bản chuẩn cho nghi lễ nhằm thống nhất thực hành lễ hội tại các phum sóc. Song song đó, địa phương cũng hỗ trợ phục dựng một số lễ hội tiêu biểu để phát triển thành tài nguyên du lịch đặc thù.

Lễ hội Đom Lơng Néak Tà, dù giản dị trong hình thức, lại chứa đựng khát vọng lớn lao: Cầu cho mưa thuận gió hòa, phum sóc bình yên, dân làng mạnh khỏe, gắn bó nghĩa tình... Đây cũng là dịp để cộng đồng Khmer sum họp, thăm hỏi, sẻ chia, cùng vun bồi cho một nếp sống gắn kết và phát triển bền vững.