Người “truyền lửa” văn hóa dân tộc Thái

VHO - Trước sự mai một của những nét văn hóa truyền thống, nhiều năm qua, Nghệ nhân Ưu tú Sầm Thị Xanh ở xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu (Nghệ An) đã không ngừng nỗ lực truyền lại những giá trị văn hóa của đồng bào Thái cho thế hệ trẻ.

 Bà coi việc gìn giữ và phát huy những giá trị này là trách nhiệm của mình đối với gia đình và cộng đồng, không chỉ là công việc cá nhân mà còn là sứ mệnh để các thế hệ tiếp theo hiểu và tự hào về những truyền thống của tổ tiên, bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc trong cuộc sống hiện đại.

 Bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Thái cổ

Khi đến thăm Làng văn hóa cộng đồng bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu (Nghệ An), du khách ấn tượng với hình ảnh nghệ nhân cao tuổi Sầm Thị Xanh, một hướng dẫn viên tận tâm. Nhận thấy ai đến Hoa Tiến cũng mong muốn khám phá bản sắc văn hóa độc đáo của người Thái, bà đã sáng tác lời mới cho nhiều bài hát, làm phong phú thêm những làn điệu dân ca truyền thống. Sau khi thưởng thức ẩm thực, du khách có cơ hội tham gia tour du lịch cộng đồng và trải nghiệm những điệu xuối, điệu nhuôn đặc sắc, để lại ấn tượng khó quên.

Chị Trần Thị Nguyệt, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ: “Khi tham gia trải nghiệm du lịch cộng đồng ở bản Hoa Tiến, tôi rất ấn tượng với vẻ đẹp hoang sơ và trong lành của nơi đây. Đặc biệt, tôi bị cuốn hút bởi những câu chuyện về làng nghề thổ cẩm, với lịch sử lâu dài và giá trị nhân văn sâu sắc. Tôi vô cùng cảm phục nghệ nhân Sầm Thị Xanh, dù đã lớn tuổi nhưng bà vẫn rất tâm huyết hướng dẫn du khách múa hát, giúp chúng tôi hiểu sâu sắc hơn về bản sắc văn hóa của người Thái”.

Trong những năm gần đây, du lịch cộng đồng tại các huyện miền núi Nghệ An đã nhận được sự chú trọng và phát triển mạnh mẽ. Thực hiện Dự án số 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, huyện Quỳ Châu là một trong những địa phương tích cực tham gia. Kể từ khi được hỗ trợ, du lịch tại khu vực đồng bào dân tộc thiểu số của huyện ngày càng nhận được sự đầu tư và chất lượng dịch vụ không ngừng cải thiện.

Làng du lịch cộng đồng Hoa Tiến được xây dựng gắn liền với việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Thái cổ. Các làn điệu nhuôn, lăm, khắp hiện đã trở thành “đặc sản” của làng, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, trải nghiệm, góp phần thúc đẩy phát triển ngành du lịch huyện Quỳ Châu.

Du lịch cộng đồng không thể thiếu vai trò của người dân bản địa

“Nhiều gia đình không muốn con em theo học văn hóa Thái cổ vì họ muốn các em tập trung vào các môn chính ở trường. Một số người còn cho rằng, việc học hát nhuôn, hát xuối là không cần thiết, bởi khi xã hội phát triển sẽ ít người nghe và không cần hiểu sâu về văn hóa dân tộc thiểu số. Chính những khó khăn này đã khiến việc vận động người dân tham gia lớp học không đạt được như kỳ vọng, học viên chủ yếu là con cháu của các thành viên trong CLB”, bà Sầm Thị Xanh chia sẻ về những khó khăn khi mở lớp truyền dạy văn hóa dân tộc Thái.

Được sự tín nhiệm của cộng đồng, từ năm 2011 đến nay, bà Sầm Thị Xanh đã được bầu làm Phó Chủ nhiệm CLB Văn hóa Thái tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu. Sau gần 13 năm kiên trì vận động, CLB đã thay đổi cơ bản nhận thức của người dân. Hiện các hoạt động văn hóa, văn nghệ đã trở thành phong trào rộng khắp trong cộng đồng, lan tỏa từ làng trên đến bản dưới. Mỗi dịp lễ hội, sắc phục dân tộc, hát nhuôn, xuối, chơi trò chơi dân gian, nhảy sạp, khắc luống không chỉ là điểm nhấn độc đáo mà còn là niềm tự hào của người dân bản Hoa Tiến nói riêng và cả xã Châu Tiến nói chung.

Từ năm 2013 đến nay, bà Sầm Thị Xanh đã cùng CLB mở được 21 lớp học chữ Thái, đào tạo cho 170 học sinh biết đọc, viết thành thạo, trong đó nhiều lớp được Ban Dân tộc tỉnh tổ chức truyền dạy cho các xã khác. Nhiều học sinh của CLB đã đạt giải cao trong các hội thi cấp huyện, cấp tỉnh. Bà không chỉ tận tâm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Thái mà còn đóng góp tích cực trong công tác xã hội tại địa phương. Từ năm 2020 đến nay, với vai trò Phó Chủ tịch Hội Người cao tuổi xã Châu Tiến, Ủy viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã và Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi bản Hoa Tiến 2, bà luôn tham gia tích cực các hoạt động, góp phần làm nên những thành tích đáng tự hào, giúp chi hội nhiều năm liên tiếp đạt danh hiệu xuất sắc cấp huyện và cấp tỉnh.

Năm 2022, bà Sầm Thị Xanh vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú nhờ những cống hiến xuất sắc trong việc gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. Năm 2023, bà cũng được Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An tặng Bằng khen, đánh dấu sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực không mệt mỏi trong hành trình bảo vệ văn hóa dân tộc. Đối với bà, đây không chỉ là một vinh dự cá nhân mà còn là trách nhiệm đối với cộng đồng và thế hệ trẻ. Bà luôn tâm huyết truyền lửa đam mê cho con cháu trong gia đình và các em học sinh, giúp họ hiểu và trân trọng, gìn giữ những giá trị văn hóa Thái quý báu.

Cộng đồng bản Hoa Tiến, nhờ sự cống hiến của bà và những người dân nơi đây, đã trở thành điểm sáng trên bản đồ du lịch. Tuy nhiên, sự thành công của du lịch cộng đồng ở Hoa Tiến không thể thiếu vai trò của những người dân bản địa như bà Sầm Thị Xanh, người đã không ngừng nỗ lực gìn giữ và bảo tồn văn hóa dân tộc, đồng thời quảng bá những giá trị văn hóa ấy đến với du khách gần xa.