Lễ mừng chiến thắng của đồng bào Ba Na ở Tây Nguyên

VHO - Giữa nhịp cồng chiêng vang vọng nơi nhà rông - mái nhà chung của buôn làng, Lễ mừng chiến thắng “Koh xa Tơdrăng” của đồng bào Ba Na vừa là lời nhắc nhớ về những chiến công anh hùng, vừa là ngày sum họp của gia đình, dòng tộc và cả cộng đồng...

 Bên cây nêu được trang hoàng rực rỡ, nghi lễ hiến trâu dâng Yàng, điệu xoang uyển chuyển và lời khấn của già làng đã kết nối các thế hệ, trao truyền niềm tự hào, kỷ luật và tình đoàn kết.

Hôm nay, lễ hội được gìn giữ như lời tạ ơn đất trời, cầu an cho buôn làng, mừng mùa màng tốt tươi - một minh chứng sống động cho sức sống văn hóa Ba Na giữa đại ngàn Tây Nguyên, nơi mỗi nhịp chiêng đều khơi dậy ý thức gìn giữ bản sắc, để con cháu lớn lên trong tình làng nghĩa xóm.

Gìn giữ văn hóa, tôn vinh truyền thống và đoàn kết cộng đồng

Ông Đinh Chích, người dân làng Plei Pông, xã Chư A Thai (Gia Lai) chia sẻ đầy tự hào: “Khi những người lính chiến thắng trở về, chúng tôi tổ chức lễ mừng công tại nhà rông. Việc cúng trâu là cách chúng tôi nhắc nhở thế hệ sau bảo vệ và gìn giữ văn hóa truyền thống của dân tộc”.

Già làng Y Thành, ở làng K’Dung, xã H’Ra cho biết thêm: “Lễ đâm trâu là nghi thức tạ ơn Yàng trời, Yàng đất, cầu mong sức mạnh để bảo vệ buôn làng. Trâu cúng phải là trâu đen, có sừng dài, không phải trâu già hay trâu trắng”...

Theo phong tục, trước lễ hội, một nhóm đàn ông trưởng thành, có gia đình, sẽ đi tìm mua trâu, trong khi nhóm thanh niên trai tráng khỏe mạnh vào rừng chặt cây, chặt mây để chuẩn bị. Già làng và những người lớn tuổi sẽ làm dây thừng và dựng cây nêu trang trí trước nhà rông. Khi mọi việc chuẩn bị hoàn tất, vào buổi chiều, các chàng trai dùng dây thừng buộc trâu vào cây nêu, lúc này tiếng trống, chiêng vang lên báo hiệu lễ hội bắt đầu.

Ngày vui diễn ra với những màn múa khiên và âm điệu cồng chiêng sôi động. Suốt đêm, trai tráng đánh cồng chiêng, múa xoang không ngừng để giữ cho con trâu không nằm xuống, thể hiện sức mạnh và uy quyền của người chiến thắng.

Sáng hôm sau, khi mặt trời vừa ló, một trong những già làng đáng kính sẽ đứng lên làm lễ cúng, khẩn cầu Yàng che chở cho buôn làng, giúp con trai khỏe mạnh, con gái đảm đang, vượt qua mọi khó khăn, thiên tai và chiến tranh. Sau nghi lễ, tiếng tù và vang lên, tiếng chiêng rộn ràng, một thanh niên cầm mác thực hiện nghi lễ đâm trâu. Đầu trâu được đặt lên cây nêu, còn thân trâu được xẻ thịt và chia cho mọi người.

Lễ hội càng về chiều càng sôi động, với tiếng chiêng và màn múa khiên của các già làng quanh cây nêu. Họ sẽ thực hiện nghi thức dự đoán tương lai, chuẩn bị cho buôn làng bước vào một giai đoạn mới. Cuối lễ, các chàng trai, cô gái ăn mặc trang phục truyền thống rực rỡ biểu diễn điệu xoang trong không khí vui tươi và gắn kết yêu thương.

Lời nhắc nhở về truyền thống anh hùng

Lễ hội mừng chiến thắng vừa là một nghi thức tâm linh, vừa là dịp đồng bào ôn lại lịch sử, kể về những chiến công oai hùng của tổ tiên và các dũng sĩ Ba Na. Qua đó, thế hệ trẻ được nuôi dưỡng tinh thần tự hào và ý thức bảo vệ những giá trị văn hóa truyền thống.

Dù ngày nay cuộc sống đã đổi thay, chiến tranh không còn, nhưng Lễ mừng chiến thắng vẫn được gìn giữ như một phần không thể thiếu trong cộng đồng người Ba Na, được chuyển hóa thành Lễ tạ ơn và ăn mừng mùa màng thắng lợi.

Tại Làng du lịch cộng đồng Mơ Hra - Đáp, xã Tơ Tung, đồng bào vẫn gìn giữ và bảo tồn các phong tục truyền thống. Già làng Đinh Văn Hmưnh chia sẻ về ý nghĩa của cây nêu và các lễ hội: “Lễ mừng chiến thắng là dịp tổ chức đâm trâu dâng lên Yàng, tạ ơn Yàng đã bảo vệ buôn làng, đồng thời bảo tồn những giá trị văn hóa như nhịp cồng chiêng, điệu múa xoang”.

Trong không gian rộn ràng, già làng A Yó ở làng Piơm, xã Đak Đoa khẳng định: “Đây là ngày hội truyền thống của người Ba Na, với mong muốn con cháu hiểu và gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp, qua đó giúp bà con đoàn kết, khỏe mạnh, làm ăn phát đạt và mùa màng bội thu”.

Có thể nói, Lễ mừng chiến thắng (Koh xa kơpô Tơdrăng) không chỉ là một hoạt động văn hóa - tâm linh mà còn là nguồn mạch kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai. Lễ hội là nơi tôn vinh truyền thống anh hùng, gắn kết cộng đồng và là minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của văn hóa Ba Na giữa đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ.