Khánh Hòa: Sắc màu văn hóa Chăm qua thổ cẩm Mỹ Nghiệp và gốm Bàu Trúc

VHO - Văn hóa Chăm là một trong những dòng chảy lịch sử rực rỡ và độc đáo tại Việt Nam, được thể hiện rõ nét qua các làng nghề truyền thống. Nổi bật hơn cả là Làng gốm Bàu Trúc và Làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp ở tỉnh Ninh Thuận cũ nay là tỉnh Khánh Hòa, nơi lưu giữ những giá trị nghệ thuật, tín ngưỡng và phong tục cổ xưa của người Chăm.

Thổ cẩm Mỹ Nghiệp được dệt hoàn toàn bằng tay, sử dụng khung dệt cổ truyền thống. Điểm đặc biệt là kỹ thuật se sợi và nhuộm màu từ các nguyên liệu tự nhiên như vỏ cây, lá cây, củ nghệ... tạo nên độ bền màu và sắc thái riêng biệt.

Các hoa văn trên vải không chỉ là trang trí mà còn mang đậm tính biểu tượng văn hóa và tín ngưỡng Chăm. Thường thấy là các họa tiết về thần linh, thiên nhiên (sao, trăng, núi), hay động vật (rồng, voi, chim thần Garuđa), phản ánh thế giới quan và khát vọng của người Chăm. Từ những tấm thổ cẩm này, người Chăm tạo ra các trang phục truyền thống như áo dài, xà rông (sarong), khăn đội đầu, cùng các vật dụng sinh hoạt và đồ lưu niệm.

Làng gốm Bàu Trúc (Chăm gọi là Palau Trag) được công nhận là một trong những làng gốm cổ nhất Đông Nam Á, với niên đại hàng trăm năm.

Điều làm nên sự khác biệt của gốm Bàu Trúc là việc tạo hình hoàn toàn bằng tay, không sử dụng bàn xoay. Người thợ gốm đi vòng quanh khối đất, dùng đôi tay khéo léo và các dụng cụ đơn giản như vỏ sò, que tre để tạo dáng sản phẩm. Kỹ thuật này đòi hỏi sự cảm nhận tinh tế và kinh nghiệm lâu đời.

Đất sét được lấy từ bờ sông Quán Thẻ, trộn với cát mịn. Gốm sau khi tạo hình được nung lộ thiên bằng rơm, củi theo phương pháp truyền thống, không dùng lò nung kín, tạo nên màu sắc tự nhiên, mộc mạc đặc trưng.

Thổ cẩm Mỹ Nghiệp và Gốm Bàu Trúc không chỉ là những sản phẩm thủ công tinh xảo mà còn là "bảo tàng sống" về văn hóa Chăm, thể hiện sự khéo léo, óc sáng tạo và tinh thần bảo tồn di sản của cộng đồng người Chăm qua nhiều thế hệ.