Quốc hội thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi)

VHO - Với 426/440 Đại biểu Quốc hội có mặt tham gia biểu quyết tán thành, sáng 27/6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi).

Sáng 27.6, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội thông qua Luật Đường sắt (sửa đổi). Kết quả cho thấy, có 426/440 đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tham gia biểu quyết (chiếm tỷ lệ 89,12% tổng số ĐBQH) tán thành với việc thông qua Luật này.

Trước đó, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi).

Sau các phiên thảo luận Tổ và Hội trường, đã có 53 lượt ý kiến ĐBQH phát biểu, 2 đại biểu Quốc hội và 1 Đoàn ĐBQH gửi ý kiến bằng văn bản về dự án Luật, đa số các đại biểu đã thể hiện sự đồng tình cao với các nội dung của dự thảo Luật; theo đó, dự thảo Luật đã thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương của Đảng về đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, tháo gỡ các “điểm nghẽn về thể chế” trong lĩnh vực đường sắt, phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật; một số ý kiến góp ý trực tiếp vào các điều, khoản cụ thể của dự thảo Luật.

Trên cơ sở ý kiến của các ĐBQH, ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Xây dựng phối hợp với các cơ quan liên quan khẩn trương, nghiêm túc rà soát, tiếp thu tối đa, giải trình đầy đủ và hoàn thiện dự thảo Luật.

Về phạm vi, bố cục và tính thống nhất của Luật, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, Chính phủ đã rà soát, chỉ giữ lại các quy định khung, mang tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, lược bỏ các nội dung chi tiết. Dự thảo Luật sau tiếp thu, chỉnh lý gồm 4 chương, 59 điều, giảm 25 điều so với dự thảo Chính phủ đã trình. Các chính sách đặc thù được quy định riêng tại Mục 2, Chương II của dự thảo Luật và chỉ áp dụng cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã rà soát kỹ lưỡng dự thảo Luật với các luật mới ban hành hoặc đang được xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 9 để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, tránh xung đột pháp luật.

Về chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt, tiếp thu ý kiến của đại biểu, trên cơ sở kế thừa và hoàn thiện các chính sách ưu đãi, hỗ trợ nhằm thu hút nguồn lực đầu tư, phát triển hạ tầng và công nghiệp đường sắt, nâng cao vai trò chủ đạo của đường sắt trong hệ thống giao thông vận tải quốc gia, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng minh bạch, rõ ràng và khả thi hơn.

Về quy hoạch đường sắt và điều chỉnh quy hoạch, thực hiện chủ trương của Đảng về phân cấp, phân quyền, dự thảo Luật đã quy định phân quyền từ Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng về phê duyệt quy hoạch mạng lưới đường sắt; đồng thời, tiếp thu ý kiến đại biểu, dự thảo Luật đã bổ sung nội dung sửa đổi Luật Quy hoạch để bảo đảm đồng bộ, thống nhất.

Để tháo gỡ khó khăn vướng mắc khi thực hiện các dự án đường sắt quan trọng quốc gia liên quan đến công tác điều chỉnh quy hoạch, tiếp thu ý kiến của đại biểu, dự thảo Luật đã chỉnh lý Điều 22 theo hướng trường hợp việc phê duyệt, điều chỉnh dự án đường sắt, dự án tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng cho dự án đường sắt theo quy hoạch mạng lưới đường sắt, quy hoạch tỉnh nhưng có thay đổi so với quy hoạch khác có liên quan thì dự án được phê duyệt mà không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch; quy hoạch có liên quan phải được kịp thời cập nhật cho phù hợp và công bố theo quy định.

Đối với đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước, để thể chế hóa kịp thời chủ trương đường lối quan trọng của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân tại Nghị quyết số 68-NQ/TW, dự thảo Luật đã có quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước. Trong đó, để khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia đầu tư dự án đường sắt theo phương thức đối tác công tư hoặc đầu tư trực tiếp, dự thảo Luật đã quy định các dự án này được nhà nước đảm bảo kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư và phần kinh phí này không tính vào tỷ lệ vốn nhà nước tham gia vào dự án khi thực hiện theo phương thức PPP.

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, tiếp thu ý kiến của đại biểu, Điều 24 dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng bổ sung các điều kiện ràng buộc, kiểm soát chuyển nhượng dự án đầu tư nhằm đảm bảo quản lý chặt chẽ, tránh thất thoát tài sản, bảo đảm quốc phòng an ninh. Bên cạnh đó, quy định rõ vai trò quản lý nhà nước thông qua việc tham gia của cơ quan nhà nước trong kiểm soát các bước sau chủ trương đầu tư như: kiểm tra công tác nghiệm thu, chấp thuận danh mục tiêu chuẩn áp dụng cho dự án do các dự án đường sắt thường có quy mô lớn, kỹ thuật cao, công nghệ phức tạp và đòi hỏi cao về an toàn.

Về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, tiếp thu kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tên Điều 34 đã được chỉnh lý để phù hợp với quy định của Luật Đất đai. Đồng thời, để đảm bảo chặt chẽ không áp dụng phổ quát cho tất cả các dự án, Điều 57 của dự thảo Luật đã chỉ rõ quy định này chỉ áp dụng đối với dự án đường sắt quan trọng quốc gia, dự án đường sắt do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư.

Điều 34 của dự thảo Luật quy định cho phép Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được quyết định việc tách dự án bồi thường, hỗ trợ tái định cư thành dự án độc lập và được chỉ định thầu đối với công tác này. Quy định này tương tự với quy định tại Luật đầu tư công và Luật đấu thầu, chỉ khác về thời điểm quyết định tách dự án là sau khi đã được cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư. Đây là một trong những nội dung quan trọng, nhằm tháo gỡ  “điểm nghẽn” về giải phóng mặt bằng, nguyên ngân chủ yếu gây chậm tiến độ, đội vốn.

Về hợp đồng xây dựng, tiếp thu ý kiến của đại biểu và ý kiến của cơ quan thẩm tra, để bảo đảm không trao quá nhiều quyền cho tư vấn dẫn đến khó kiểm soát về chi phí, giá thành, dự thảo Luật đã chỉnh lý theo hướng lược bỏ quyền quyết định của nhà tư vấn tại khoản 1 Điều 33, giới hạn không áp dụng toàn bộ mà chỉ áp dụng 03 quy định của bộ mẫu điều kiện hợp đồng FIDIC và bổ sung trách nhiệm của chủ đầu tư.

Về áp dụng luật, tiếp thu ý kiến đại biểu, tên điều đã được chỉnh lý thành Điều khoản áp dụng. Đồng thời, Chính phủ cũng đã rà soát để quy định rõ các trường hợp hiệu lực áp dụng luật.

Về hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, tiếp thu ý kiến của đại biểu, Chính phủ đã rà soát và chỉnh lý các quy định có hiệu lực từ ngày 1.7.2025 và những quy định có hiệu lực từ ngày 1.1.2026 của dự thảo Luật để đảm bảo tính khả thi của các quy định có hiệu lực sớm. Bên cạnh đó, để đảm bảo không gián đoạn các hoạt động đường sắt, đặc biệt là các hoạt động về đầu tư xây dựng, Chính phủ đã chỉ đạo rà soát kỹ lưỡng các trường hợp cần xử lý chuyển tiếp đối với dự án đã được quyết định chủ trương đầu tư trước ngày luật này có hiệu lực và quy định chuyển tiếp đối với việc đánh giá an toàn hệ thống.