VHO - 1. Ông học trước tôi 7 khoá khoa Ngữ văn, Đại học Tổng hợp. Khoá ông có nhiều anh tài. Khi GS Nguyễn Kim Đính là Chủ nhiệm khoa, lại đúng dịp chuẩn bị kỷ niệm 30 năm thành lập nên cần sự góp sức của các Cựu sinh viên mà Hội Cựu sinh viên khoa Ngữ văn được thành lập.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Lễ kỷ niệm 20 năm ngày Chính phủ ban hành Nghị định về Đại học Quốc gia Hà Nội (10.12.1993-10.12.2013). Ảnh: Bùi Tuấn

Những chuyện lớn như gặp gỡ, nêu chủ trương GS Đính làm vì ông là GS, học khóa 1, uy tín rộng khắp. Tôi là Phó khoa nên hay tham gia giúp rập việc này. Ông là một thành viên (lúc đó ông công tác ở Tạp chí Học tập- nay là Tạp chí Cộng sản) và ông không phải là người “nổi nhất” một phần vì ông trầm tính, khi việc gì được giao đều làm hết sức chu đáo nhưng không “xin việc”. Chúng tôi biết nhau từ đó.

Một buổi chiều ông đạp xe đến nhà nhờ tôi dạy thêm cho con gái ông môn Văn để cháu thi đại học. Ông ân cần, chu đáo, có gì đó hơi lạnh chứ không vồ vập. Tôi hiểu đó là sự đúng mực của người tự trọng.

2. Khi tôi sắp chuyển việc thì nhận được tin nhắn ra gặp ông. Đến khi gặp tôi mới biết ông muốn tôi về làm ở Sở Văn hoá. Ông khuyên tôi từ chối chỗ làm mới và bảo “mọi chuyện cứ để anh lo”. Tôi nói “Em chưa làm văn hoá bao giờ, sợ không làm được”. Ông cười, đôi mắt nhỏ và dài ánh lên nét tinh nghịch “Cứ làm rồi biết. Có ai dạy anh làm Bí thư đâu. Cái chính là mình tập trung cho công việc, vừa làm vừa học. Mình là dân Tổng hợp mà”. Rồi khi mọi việc coi như kết thúc, ông bắt tay tôi “Thế nhé. Việc không dễ nhưng cứ phải cố. Nhất là mấy anh em bảo nhau mà làm. Anh chưa xin ai bao giờ nhưng trường hợp của em anh đã xin ý kiến Thường trực, đừng làm mất uy tín anh nhé”. Chỉ mấy câu thế thôi nhưng tôi nhớ mãi và tự dặn lòng, mình không thể để người xin mình về thất vọng.

Ngày mồng 3 Tết năm ấy tôi nhận được điện thoại của Văn phòng “Anh có đi chúc Tết đâu không? Không thì ở nhà, khoảng 3h nhé”. Tôi hỏi chuyện gì thì anh ấy không nói nhưng tôi đoán có người nào đó “to to” trong thành phố đến chơi. Ba giờ, ông đến chúc Tết gia đình tôi. Đi cùng một cán bộ văn phòng. Thăm hỏi, trò chuyện một lát, ông bảo “Tết, đến thăm cô chú tí. Vất vả hơn ở trường cũng đừng trách anh đấy nhé. Ăn cam nhà chú ngọt thế chắc việc chú cũng xuôi chèo mát mái thôi. Thôi, trò chuyện đủ rồi, anh về để chú còn lo việc khác”.

3. Tôi nghe những đồng môn Ngữ văn kể lại khi họp lớp, có người nhắc ông ”Giờ ông làm to thế (Chủ tịch Quốc hội), ông cần quyết liệt hơn. Ông tốt nhưng hiền quá. Phải dùng quyền lực của mình để ngăn chặn cái xấu chứ chỉ lo giữ mình thì…”. Ông nhỏ nhẹ “Các bạn nghĩ vậy à? Mình sẽ cố gắng”. Không tỏ thái độ gì, cũng không giải thích. Khi lớp tôi in cuốn “Mùa thu tôi yêu” tập 1, không biết vì sao sách đến tay ông, ông nói với các bạn đồng khoá, đại ý: Nếu lớp ta in kỷ yếu, nên làm một cuốn hay như cuốn K.15 đã làm. Đã làm thì làm cho tử tế. Không ngờ ông đọc cả những câu chuyện thời sinh viên của các đồng môn lớp sau và muốn khoá mình cũng nên làm một cuốn thật “cẩn thận”.

4. Tôi có đôi lần được tham gia đoàn công tác của ông. Ông không muốn đoàn của ông có xe cảnh sát dẫn đường rú còi inh ỏi. Ông bảo bật đèn để người đi đường dễ nhận ra có xe khác là đủ, rú còi khiến người ta giật mình là không nên. Ông nói với mọi người “Anh em địa phương quý thì mới mời mình ăn uống này nọ. Nhưng như thế vất vả cho anh em lắm. Mình cũng không nên cầu kỳ. Với lại, ăn thì cũng đến đủ thì thôi, cầu kỳ làm gì. Đừng lãng phí”. Ông lo cả đến chuyện nhỏ mà lo thật lòng chứ không màu mè, làm dáng.

Ông có lần dặn anh em chúng tôi: làm văn hoá khó lắm vì có phải ai cũng hiểu đúng đâu. Nhiều cái màu mè, hình thức mà cứ tưởng đấy mới là cái mình cần phấn đấu là nguy hiểm lắm. Đừng làm theo kiểu phong trào. Phong trào cũng cần nhưng thực chất mới quan trọng. Thực chất là gì? Là con người, là bình an và hạnh phúc. Phải coi trọng văn hoá hơn. Đừng đặt mục tiêu Hà Nội là trung tâm kinh tế hàng đầu nhưng văn hoá phải là hình mẫu, là hàng đầu của cả nước. Bộ mặt của quốc gia cơ mà. Khi chỉ đạo chương trình 08 “Phát triển văn hoá, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh, thiết thực kỷ niệm 1000 năm Thăng Long Hà Nội” có vị đặt ra những yêu cầu không chuẩn nhưng cứ nói như “đúng rồi”, ông nhỏ nhẹ khi tổng kết “Văn hoá đa dạng lắm, nhiều cấp độ lắm. Anh em chúng em người trần mắt thịt chỉ nghĩ được đến thế thôi. Xin tiếp thu ý kiến của các anh chị nhưng xin cho làm như những gì đã chuẩn bị”. Rồi lúc ra về vỗ vai tôi “Khó chưa? Nhưng đừng nản nhé. Thấy gì đúng cứ thế mà làm. Thực tiễn sẽ kiểm nghiệm”. Tôi lặng đi vì sự tế nhị và minh triết của ông.

Vĩnh biệt ông, một con người đáng kính!