Mở rộng hành lang pháp lý cho báo chí số

VHO - Trình bày tờ trình về dự án Luật Báo chí (sửa đổi) tại phiên họp Quốc hội vào sáng qua 23.10, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh, với những nội dung được sửa đổi toàn diện, khi được Quốc hội xem xét thông qua, luật sẽ tạo tác động tích cực trên nhiều phương diện, góp phần xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam hiện đại, nhân văn và chuyên nghiệp.

Phân quyền mạnh cho UBND cấp tỉnh

Về sự cần thiết và căn cứ xây dựng, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, Luật Báo chí (sửa đổi) được xây dựng nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về báo chí; đồng thời kịp thời điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí trong bối cảnh khoa học, công nghệ và truyền thông hiện đại phát triển nhanh, mạnh. Việc sửa đổi cũng nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập của luật hiện hành, đáp ứng yêu cầu phát triển báo chí trong giai đoạn mới.

Về bố cục, dự thảo Luật gồm 4 chương, 51 điều (giảm 2 chương, 10 điều so với luật hiện hành), được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định còn phù hợp, đồng thời sửa đổi và bổ sung nhiều nội dung quan trọng nhằm nâng cao chất lượng quản trị hệ thống báo chí quốc gia. Đây là sự điều chỉnh toàn diện, không chỉ về kỹ thuật pháp lý mà còn thể hiện rõ tinh thần kiến tạo phát triển, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để báo chí Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ trong giai đoạn tới.

Theo tờ trình, dự án Luật Báo chí (sửa đổi) bám sát bốn nhóm chính sách lớn gồm: Tăng cường công tác quản lý hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng người làm báo và lãnh đạo cơ quan báo chí; thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí và điều chỉnh hoạt động của cơ quan báo chí trên không gian mạng. “Dự thảo luật tiếp tục bảo đảm quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng khẳng định.

Về các nội dung bổ sung, dự thảo luật đã thêm ba điều mới. Cụ thể: Điều 20 quy định việc thu hồi giấy phép hoạt động báo chí nhằm khắc phục tình trạng chỉ có chế tài xử phạt vi phạm hành chính mà chưa có biện pháp răn đe đủ mạnh; Điều 30 quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng; Điều 31 nêu rõ trách nhiệm của cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng. Những quy định này được xem là bước tiến quan trọng trong việc xác lập hành lang pháp lý cho báo chí số, bảo đảm không gian báo chí chính thống được quản trị minh bạch, an toàn, có khả năng chống lại tin giả và sự chi phối từ các nền tảng xuyên biên giới.

Đáng chú ý, dự án luật lần này dự kiến phân quyền cho UBND cấp tỉnh thêm 10 thủ tục hành chính đối với cơ quan báo chí, tổ chức và doanh nghiệp địa phương. Cùng với đó, trong quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành, Chính phủ sẽ tiếp tục cắt giảm 20 thủ tục hành chính, giúp đơn giản hóa điều kiện, giảm thời gian và chi phí tuân thủ. Theo đó, số lượng thủ tục hành chính được quy định trong luật mới chỉ còn 48 thủ tục, thay vì 68 thủ tục như hiện nay.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, dự thảo luật còn bổ sung quy định khẳng định vị trí, vai trò của báo chí: “Báo chí ở nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là báo chí cách mạng”, thể hiện rõ tính lịch sử và sứ mệnh của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Dự thảo cũng bổ sung nguyên tắc phát triển báo chí gắn với trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ đạo đức nghề nghiệp, không chạy theo thương mại hóa, bảo đảm báo chí thực hiện sứ mệnh định hướng và dẫn dắt thông tin trong xã hội.

“Với những điều chỉnh toàn diện nêu trên, Luật Báo chí (sửa đổi) khi được thông qua sẽ tạo tác động tích cực trên nhiều phương diện. Đối với Nhà nước, luật cung cấp công cụ pháp lý đủ mạnh để quản trị rủi ro truyền thông, giữ vững an ninh tư tưởng và chủ quyền số quốc gia. Đối với cơ quan báo chí, luật mở ra hành lang pháp lý phát triển mô hình kinh tế báo chí, chuyển đổi số, khai thác nội dung đa nền tảng, hình thành các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, tiền đề để hình thành các tập đoàn báo chí quốc gia trong tương lai gần. Đối với đội ngũ người làm báo, luật nâng cao giá trị nghề nghiệp, bảo vệ quyền tác nghiệp hợp pháp, đồng thời loại bỏ những cá nhân lợi dụng báo chí trục lợi. Với xã hội, luật giúp công dân tiếp cận thông tin trung thực, chính xác, góp phần xây dựng môi trường truyền thông lành mạnh, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, với chế độ XHCN”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh.

Tán thành quan điểm phát triển kinh tế báo chí

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh khẳng định, việc sửa đổi toàn diện Luật Báo chí là cần thiết, nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương của Đảng về xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, đồng thời khắc phục những hạn chế, bất cập trong công tác báo chí thời gian qua.

Ủy ban cơ bản thống nhất với các quy định mới về “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện” (khoản 6, Điều 16), song đề nghị cần làm rõ hơn nội hàm, tiêu chí xác định và cơ chế tài chính đặc thù đối với mô hình này. Về kinh tế báo chí, Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Ủy ban tán thành việc bổ sung các quy định nhằm tạo điều kiện để các cơ quan báo chí tăng nguồn thu, nâng cao năng lực tài chính, đảm bảo hoạt động bền vững. Tuy nhiên, ông đề nghị cần làm rõ hơn khái niệm “kinh tế báo chí” cũng như các cơ chế liên quan đến đầu tư công, cơ chế tự chủ và nguồn thu từ hoạt động kinh doanh của cơ quan báo chí.

Về chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, Ủy ban đề nghị bổ sung các quy định cụ thể theo hướng khuyến khích phát triển nền tảng công nghệ số trong nước, thúc đẩy phân phối nội dung thông tin báo chí trên môi trường mạng; đồng thời quy định rõ quyền và trách nhiệm pháp lý của nhà báo, cơ quan báo chí khi sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động nghiệp vụ.

Cần xem báo chí như một ngành công nghiệp văn hóa

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Vũ Trọng Kim (Ninh Bình) bày tỏ sự đồng thuận cao với sự cần thiết ban hành Luật Báo chí (sửa đổi), đồng thời đánh giá dự thảo được chuẩn bị công phu, có chất lượng. Ông cũng đề cập tới quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí (Điều 39), một nội dung kế thừa từ Luật Báo chí 2016, cần tiếp tục được thực thi nghiêm túc để bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Đại biểu Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) đề nghị bổ sung các quy định, nhất là về nguồn lực để phát triển các cơ quan báo chí chủ lực và bổ sung thêm các hành vi bị nghiêm cấm (Điều 9) với những nội dung xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng, phủ nhận, xuyên tạc vai trò lãnh đạo của Đảng. Đáng chú ý, đại biểu Bùi Hoài Sơn (Hà Nội) nhấn mạnh, đây là một dự án luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ với sự phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, mà còn với công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ chủ quyền và nâng cao vị thế quốc gia trong bối cảnh hội nhập. Ông cho rằng, cần nhìn nhận báo chí như một ngành công nghiệp văn hóa, một lĩnh vực sáng tạo có giá trị kinh tế và văn hóa cao, gắn bó chặt chẽ với các ngành công nghiệp sáng tạo khác như âm nhạc, điện ảnh, quảng cáo, xuất bản, phát thanh - truyền hình.

“Khi báo chí được đặt trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa, chúng ta có thể tạo ra chuỗi giá trị gia tăng lớn, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa đóng góp cho tăng trưởng kinh tế và quảng bá hình ảnh quốc gia”, ông Bùi Hoài Sơn nói. Đại biểu Sơn cũng đề xuất tăng phân cấp, phân quyền cho địa phương trong quản lý và phát triển báo chí gắn với văn hóa bản địa; đồng thời khuyến khích hình thành các tập đoàn báo chí, mô hình liên kết đa phương tiện để nâng cao hiệu quả hoạt động, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

“Với những điều chỉnh này, Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ góp phần xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, vừa đáp ứng nhu cầu thông tin trong nước, vừa khẳng định vị thế Việt Nam trên trường quốc tế”, đại biểu Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.