Nền tảng xây dựng xã hội học tập

VHO - Gia đình là cái nôi đầu tiên nuôi dưỡng thói quen đọc - nền tảng phát triển trí tuệ và nhân cách của trẻ. Tuy nhiên, giữa sức hút khó cưỡng của điện thoại thông minh, nỗi băn khoăn chọn sách phù hợp và áp lực quỹ thời gian eo hẹp, nhiều bậc phụ huynh vẫn đang loay hoay tìm lời giải cho bài toán xây dựng văn hóa đọc trong chính ngôi nhà của mình.

 Hành trình nhiều thử thách

Chị Đoàn Thị Như (phường Đại Mỗ, Hà Nội) từng không ít lần bất lực khi cố gắng xây dựng thói quen đọc sách cho cô con gái 10 tuổi. Ban đầu, bé tỏ ra thờ ơ, dễ mất tập trung và chỉ hứng thú với tivi, điện thoại. Mỗi lần chị cầm sách rủ đọc cùng, con thường viện cớ mệt mỏi hoặc khất “để mai đọc”.

Không bỏ cuộc, chị Như kiên trì thuyết phục, dành 30 phút mỗi tối đọc sách cùng con, lựa chọn truyện tranh, truyện ngắn phù hợp với lứa tuổi để khơi gợi sự hứng thú. Nhờ sự đồng hành bền bỉ ấy, bé dần thay đổi. Từ chỗ chỉ xem lướt tranh, bé bắt đầu tò mò về nội dung, đặt câu hỏi và chủ động đọc thêm.

Giờ đây, đọc sách đã trở thành niềm vui mỗi ngày, giúp bé mở rộng vốn từ, rèn luyện tư duy và óc sáng tạo. Kinh nghiệm của chị Như cho thấy, chỉ cần sự kiên nhẫn và phương pháp phù hợp, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp con hình thành thói quen đọc sách ngay từ trong gia đình.

Tương tự, hành trình xây dựng thói quen đọc sách cho con của anh Trương Minh Đức (xã Tân Thuận, Hưng Yên) cũng vấp phải không ít “chướng ngại vật” thời hiện đại. Anh chia sẻ, “cuộc chiến” giành lại sự chú ý của con từ màn hình nhỏ đúng là thử thách.

Dù đã cố gắng đặt ra quy định về thời gian sử dụng thiết bị điện tử, nhưng con anh vẫn nhiều lần lén lút chơi game, xem video khiến kế hoạch đọc sách của hai cha con thường xuyên bị gián đoạn. Không chỉ vậy, giữa thị trường sách thiếu nhi ngày càng phong phú, việc lựa chọn được những đầu sách thực sự phù hợp với độ tuổi, sở thích và có khả năng khơi dậy hứng thú đọc của trẻ cũng không hề dễ dàng.

Ngoài ra, thời gian biểu bận rộn của các gia đình cũng là rào cản lớn. Sau những giờ học tập, làm việc căng thẳng, việc duy trì không gian và thời gian đọc sách cố định mỗi ngày càng trở nên xa xỉ với các gia đình. Dù nhiều phụ huynh hiểu rõ vai trò của văn hóa đọc nhưng áp lực cơm áo gạo tiền lại khiến họ khó có thể thực hiện được.

Khởi nguồn từ cha mẹ

Nhằm thực hiện hiệu quả Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 của Thủ tướng Chính phủ, việc phát triển văn hóa đọc trong gia đình là một trong những nội dung then chốt cần được chú trọng triển khai. Bên cạnh nhà trường, gia đình chính là nền tảng vững chắc giúp nuôi dưỡng và duy trì thói quen đọc sách cho trẻ.

Theo Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện (Bộ VHTTDL), để trẻ hình thành thói quen và niềm yêu thích đọc sách, cha mẹ cần đóng vai trò đồng hành và định hướng sát sao trong hành trình đọc của con. Trong đó, việc lựa chọn sách phù hợp là yếu tố quan trọng.

Cha mẹ nên chọn sách theo độ tuổi, sở thích và khả năng tiếp nhận của trẻ, thay vì áp đặt những cuốn sách vượt quá trình độ, dễ gây nhàm chán hoặc áp lực. Việc cùng con trao đổi, lắng nghe nhu cầu sẽ giúp phụ huynh tìm được những đầu sách vừa tạo hứng thú, vừa đảm bảo nội dung bổ ích, lành mạnh và phù hợp với tâm lý lứa tuổi.

Khi đã có trong tay những cuốn sách phù hợp, điều quan trọng tiếp theo là tạo điều kiện để trẻ duy trì thói quen đọc mỗi ngày. Cha mẹ không nên để con bị quá tải bởi lịch học hay dồn toàn bộ thời gian ngoài giờ học cho việc nhà. Thay vào đó, hãy khuyến khích trẻ dành từ 1-2 giờ mỗi ngày để đọc sách, báo hoặc tài liệu, dù dưới dạng in hay phiên bản điện tử.

Bên cạnh đó, sự hướng dẫn và truyền cảm hứng từ cha mẹ về phương pháp đọc cũng như tự học qua sách, báo luôn đóng vai trò quan trọng. Việc này có thể được thực hiện theo nhiều cách. Mỗi ngày, phụ huynh nên dành thời gian đọc sách cùng con, hướng dẫn con kỹ năng chọn và đọc phù hợp với độ tuổi, tính cách, đồng thời khuyến khích con đến thư viện để mở rộng vốn hiểu biết.

Đặc biệt, các gia đình có thể khuyến khích con đọc sách cá nhân, đồng thời chủ động xây dựng không gian đọc chung; cùng những phụ huynh khác tổ chức các buổi sinh hoạt, trao đổi về sách ngay tại khu dân cư. Giải pháp này góp phần hình thành thói quen đọc sách cho trẻ, tạo môi trường gắn kết cộng đồng và lan tỏa tinh thần học tập suốt đời.

Theo diễn giả Nguyễn Quốc Vương, đọc sách không chỉ giúp mở rộng tri thức, rèn luyện tư duy và phát triển trí tuệ, mà còn là hình thức giải trí lành mạnh, giúp giảm căng thẳng sau những giờ học tập. Muốn giỏi, muốn trở thành người sống tốt, cần phải đọc sách.

Có thể khẳng định, phát triển văn hóa đọc trong gia đình đóng vai trò then chốt trong việc hình thành nhân cách, mở rộng tri thức và nuôi dưỡng niềm đam mê học hỏi cho con trẻ. Khi cha mẹ cùng đọc sách, hướng dẫn và trò chuyện với con về nội dung sách, trẻ không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn rèn luyện tư duy phản biện và kỹ năng ngôn ngữ.

Văn hóa đọc còn giúp gắn kết các thành viên, tạo nên không khí học tập tích cực, từ đó lan tỏa thói quen đọc sách ra cộng đồng. Chính sự đồng hành của gia đình sẽ gieo mầm và nuôi dưỡng tình yêu sách lâu dài trong mỗi đứa trẻ.