Chất liệu dân gian, lịch sử trong văn học kỳ ảo

VHO- Trên thế giới, thể loại truyện fantasy (tạm gọi là văn học kỳ ảo) luôn là một trong những dòng sách thu hút nhiều độc giả. Thể loại này mang đến một thế giới đầy mới lạ, người đọc sẽ được đắm chìm trong những câu chuyện bất tận về siêu nhiên, phép thuật cùng những sinh vật kỳ bí.

Tiểu thuyết “Bãi săn” của Nguyễn Đình Tú mở ra một dòng sách mới trong văn học Việt Nam

 Tuy nhiên ở Việt Nam, đây là một thể loại đầy thách thức.

Bước chuyển mình

Là một nhà văn chuyên viết về các thể loại văn học truyền thống, với Bãi săn, Nguyễn Đình Tú đã có một bước chuyển mình ngoạn mục sang thể loại fantasy. Dù chỉ mới dấn thân vào thế giới văn học kỳ ảo, nhưng Nguyễn Đình Tú đã mang đến một tác phẩm gây được rất nhiều sự chú ý từ giới chuyên môn cũng như độc giả. Bãi săn gồm hai phần Giếng cổ và Phản đồ, được xây dựng đan xen giữa không gian mộng và thực, thời gian quá khứ và hiện tại. Người đọc có cảm giác hoàn toàn bị thu hút và không thể rời sách cho đến trang cuối cùng để thoả mãn trí tò mò.

Lồng trong một cốt truyện kỳ ảo với câu chuyện về phường săn, thợ săn và những cuộc truy đuổi, tiêu diệt con mồi, là một cốt truyện trinh thám, phiêu lưu giải mã hàng loạt cái chết bí ẩn. Lối dẫn truyện tinh tế, giàu chất điện ảnh, trên nền những sự kiện lịch sử nhuốm màu sắc huyền thoại, dã sử là ý đồ để Nguyễn Đình Tú thực hiện tác phẩm của mình. Anh đã mở ra một mê cung vừa chân thực, vừa huyền ảo, đưa thời gian, không gian lùi về khoảnh khắc mà hàng ngàn năm trước xuất hiện ngôi trường bên cạnh Quốc Tử Giám, ngay sát nách thành Thăng Long chuyên đào luyện phù thuỷ, đạo sĩ với sứ mệnh trừ ma, diệt quỷ, hàng yêu, yểm quái, giữ gìn long mạch quốc gia, bảo vệ âm phần nước nhà. Và đến nay, những truyền nhân của ngôi trường huyền bí đó vẫn đang thực thi sứ mệnh của mình.

Soi chiếu ở góc độ lý luận văn học, TS Nguyễn Văn Hùng nhận định, tiểu thuyết Bãi săn không đơn thuần là câu chuyện trừ ma, diệt quỷ mà đó là cuộc tranh đấu không khoan nhượng giữa nhân tính và thú tính, giữa điều thiện và ác nơi mỗi bản ngã, sự cân bằng âm dương, bảo vệ chính đạo, chính nghĩa trước thế lực tà đạo, phi nghĩa nhằm duy trì sự hài hòa, bình an trong cuộc sống. Hoá ra, câu chuyện mà Nguyễn Đình Tú gợi ra không chỉ là mối quan tâm của một thời, một chủng loại mà là vấn đề mang tầm phổ quát nhân loại, và giàu giá trị nhân văn về nhân tính, nhân dạng, căn tính loài người giữa thế giới nhân sinh phức tạp, hỗn độn, bất trắc. “Bãi săn mang dáng dấp của một siêu tiểu thuyết, đang bện tính kỳ ảo, chất trinh thám, chứa đựng ký ức lịch sử lớn lao và những trầm tư văn hóa sâu sắc”, TS Nguyễn Văn Hùng nói.

Mở ra “kênh” mới

Bên cạnh việc xây dựng nội dung, tình tiết tài tình, yếu tố giải trí hấp dẫn, điểm độc đáo tạo nên sự khác biệt của Bãi săn chính ở việc tác giả tạo nên mạch lịch sử dân tộc xuyên suốt. Đó là những câu chuyện về quá trình lịch sử phát triển của đất nước, bắt đầu từ triều đại nhà Lý. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa huyền sử, văn hóa, văn học dân gian trong bối cảnh một thế giới hiện đại, giả tưởng tạo nên sự tròn vẹn cho từng chi tiết. Nguyễn Đình Tú cho biết, đặt bút viết cuốn tiểu thuyết thứ 11, anh muốn mình không lặp lại những gì đã viết. Như một nghệ sĩ có nhu cầu đổi mới, viết khác đi là thôi thúc tự nhiên của nhà văn. Fantasy là mảnh đất cho anh đủ cảm hứng ở sự hấp dẫn, lạ kỳ của nó. Ở chiều kích mới này, chất liệu văn hóa dân tộc hòa với đặc tính thể loại, cũng góp nền cho một dòng văn học còn mới mẻ ở Việt Nam.

Trên thế giới, fantasy luôn là một trong những dòng sách thu hút nhiều độc giả. Bước vào thế giới fantasy, ta chấp nhận đó là thế giới của những điều không có thật, như xứ sở Neverland trong Peter Pan của Matthew Barrie, xứ sở trong gương, xứ sở Underland của Lewis Carroll hay môi trường học phù thuỷ trong Harry Potter của J.K Rowling... Theo TS Ngữ văn Trần Ngọc Hiếu, văn chương fantasy là văn chương của những con người mới lớn, con người rất trẻ, họ bước vào cuộc phiêu lưu vào một thế giới họ chưa từng biết nhưng giúp họ hiểu được nhiều nhất về bản thân mình. Văn chương fantasy nói với ta rằng sự tưởng tượng của con người là không có giới hạn và một trong những nhu cầu mà văn chương fantasy làm được là trao cho ta cách nhìn thực tại, khả năng giải thoát khỏi đời sống, cho nên, nó là thể loại thực sự cần được biết đến.

Sự xuất hiện của văn học fantasy ở Việt Nam, điển hình là tác phẩm Bãi săn mang một ý nghĩa tích cực, cho thấy văn học Việt Nam đầu thế kỷ XXI này, ít nhất về mặt tiểu thuyết đã tương đối đa dạng thể loại. Nó đi theo hướng cách tân, phá vỡ cấu trúc, làm nhạt hóa cốt truyện, biến tiểu thuyết thuần tuý là cuộc phiêu lưu của ngôn từ. Nó cho thấy văn học Việt Nam không chỉ là câu chuyện thế sự, gắn với đời sống thường ngày mà đang đi xa hơn. Có điều, trên thị trường sách hiện nay, trong khi hầu hết tác phẩm kinh điển của văn chương fantasy phương Tây đều đã được dịch sang tiếng Việt và được sự hưởng ứng nhiệt tình của độc giả, nhất là bạn đọc trẻ tuổi thì dòng sách fantasy của tác giả Việt lại rất hiếm hoi.

Đây là một cơ hội nhưng cũng là thách thức lớn đối với nhà văn nếu muốn dấn thân vào thể loại này, từ đó tạo được dấu ấn trong dòng sách độc đáo này. n

NGỌC HÀ