Bộ sách đặc biệt Nhật ký thời chiến Việt Nam: Nước mắt trên những nét chữ nhòe mờ

 Tập sách đầu tiên trong bộ sách “Nhật ký thời chiến Việt Nam”

 Bộ sách được ấn hành nhân kỷ niệm 45 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2020).

Dấu ấn tâm hồn trên từng trang nhật ký

Bộ sách gồm 4 tập, mỗi tập dầy hơn 1.000 trang, khổ 16x24cm, do NXB Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Quỹ “Mãi mãi tuổi hai mươi”, CLB “Trái tim người lính” xuất bản. Phải mất 16 năm (2004-2020), nhà văn, CCB Đặng Vương Hưng và các cộng sự mới hoàn thành công trình tâm huyết này. Với vai trò chủ biên, ông chia sẻ: “Bạn đọc đã từng biết đến 2 cuốn nhật ký Mãi mãi tuổi hai mươi của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc và Nhật ký Đặng Thùy Trâm của Anh hùng, liệt sĩ, bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Nhưng chỉ hai tác phẩm ấy thôi thì chưa đủ, đây là lần đầu tiên, những tác phẩm nhật ký hay nhất, nổi tiếng nhất, đầy máu lửa chiến trường cùng đứng chung trong một bộ sách, với 30 tác phẩm của 30 tác giả.

Bạn đọc sẽ có nhiều cảm xúc với Gửi lại mai sau của liệt sĩ Nguyễn Hải Trường (tức liệt sĩ CAND Vũ trang Nguyễn Minh Sơn); Nhật ký chiến tranh của anh hùng, nhà văn, liệt sĩ Chu Cẩm Phong; Nhật ký chiến trường của liệt sĩ, nhà văn Dương Thị Xuân Quý; Những ngày trong vòng vây của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh; Nhật ký vượt Trường Sơn của TS Phạm Quang Nghị; Nhật ký Bê trọc của nhà văn, TS Phạm Việt Long; Nhật ký đi B của cố nhà văn Triệu Bôn. Ngoài ra, độc giả còn được tiếp cận với những trang viết hiếm hoi mang hơi hướng văn hóa tâm linh trong Trở về trong giấc mơ của liệt sĩ Trần Minh Tiến, chàng cầu thủ bóng đá đẹp trai, có mối tình tuyệt đẹp với cô văn công xung kích Hà Đông; Tài hoa ra trận đầy chất lãng mạn của liệt sĩ Hoàng Thượng Lân, chàng họa sĩ tài hoa…

Nước mắt trên những dòng chữ nhòe mờ

Chia sẻ về ý tưởng và quá trình thực hiện bộ sách, nhà văn Đặng Vương Hưng cho biết, tháng 12.2004, nhân dịp kỷ niệm 60 năm ngày thành lập QĐND Việt Nam, cuộc vận động Sưu tầm và Xuất bản bộ sách Những lá thư và Nhật ký thời chiến Việt Nam đã được phát động và nhận được sự hưởng ứng nồng nhiệt. Các tác phẩm tiêu biểu: Mãi mãi tuổi hai mươi, Nhật ký Đặng Thùy Trâm, Sống để yêu thương và dâng hiến, Gửi lại mai sau, Tài hoa ra trận, Nhật ký Vũ Xuân, Trở về trong giấc mơ, Tây tiến viễn chinh... chính là kết quả của cuộc phát động này.

“Là một nhà văn, một người lính đã từng trực tiếp cầm súng bảo vệ Tổ quốc, tôi hiểu thế nào là sự tàn khốc của chiến tranh cùng những hy sinh, mất mát. Công việc viết văn đã giúp tôi “ngộ” ra một điều: Đôi khi, chính những trang nhật ký, những dòng ghi chép trong sổ tay... tưởng chừng rất đỗi riêng tư, lại mang đến cho chúng ta những thông tin và tư liệu cực kỳ quý báu…”, nhà văn Đặng Vương Hưng chia sẻ.

Và như thế, ý tưởng làm một bộ sách tư liệu về chiến tranh qua những trang nhật ký được viết trong thời chiến đã thành hình. Trung tướng, AHLLVTND Đoàn Sinh Hưởng, Chủ tịch Quỹ “Mãi mãi tuổi 20” đánh giá: “Có thể xem bộ sách Nhật ký Thời chiến Việt Nam như một tượng đài di sản phi vật thể mà các Anh hùng - liệt sĩ, các cựu chiến binh đã để lại dấu ấn của tâm hồn mình cho thế hệ sau”.

Tuổi thanh xuân tái hiện trên trang giấy bạc màu

Nhà văn Đặng Vương Hưng bộc bạch: “Những trang nhật ký mà chúng tôi sưu tầm được đều viết trong thời gian đất nước có chiến tranh. Chúng tôi gọi đó là Nhật ký thời chiến Việt Nam. Những trang viết đó nếu trong kháng chiến chống Mỹ thì tuổi “trẻ” nhất cũng đã 45 năm. Có nhiều trang viết xuất hiện cách đây hơn nửa thế kỷ. Bản gốc của chúng hầu hết là những trang giấy đã bạc màu, nét mực đã nhòe, mờ vì thời gian, mưa nắng, vì cả mồ hôi và nước mắt, hầu hết đã được lưu giữ trong các bảo tàng có uy tín ở Việt Nam và cả ở nước ngoài…”.

Những cuốn nhật ký đã nhòe mờ dấu vết thời gian

Dù sự xuất hiện của các tác giả có khác nhau nhưng các trang nhật ký này đều giống nhau ở một điểm: Đó là lời tâm sự của những người con đã hiến dâng tuổi thanh xuân cho đất nước, những lời tâm tình gan ruột của người anh, người cha, người chồng, người vợ, người con, người thầy, người bạn với những người thân yêu của mình, trong phút dừng chân trên chặng đường hành quân ra trận, trong khoảnh khắc yên lặng hiếm hoi giữa hai trận đánh… 2/3 tác giả góp mặt trong bộ sách này đã không còn nữa. Ngoài sổ nhật ký mà thân nhân của họ đã tin tưởng trao cho những người thực hiện bộ sách, còn có cả những di ảnh, di bút của người đã khuất. Đó là những di vật thiêng liêng mà gia đình liệt sĩ gửi gắm với hy vọng: “Sau khi cuốn sách được phát hành, biết đâu sẽ tìm được phần mộ hoặc thông tin mất tích của người thân”…

“Tất cả những gì ta đọc được ở đây là sự thật, dù nó có thể thô nháp, nhưng tươi ròng và sống động, bởi hoàn toàn là những con người thật, những địa chỉ thật, những sự việc thật và những tâm trạng rất thật! Không ai có thể buộc được người ta phải nói thật suy nghĩ của lòng mình, nhất là sự ấm ức, bất công và nỗi buồn nản trong cuộc đời; kể cả tâm trạng “sống trong sợ hãi” tại chiến trường. Nhưng với nhật ký, thì người viết “tự nguyện” nói ra tất cả điều ấy…”, nhà văn Đặng Vương Hưng viết.

Nếu đọc Nhật ký chiến tranh của Chu Cẩm Phong, Những ngày trong vòng vây của Trần Mai Hạnh, Nhật ký chiến trường của Dương Thị Xuân Quý, Nhật ký Bê trọc của Phạm Việt Long, hay Nhật ký đi B của Triệu Bôn… sẽ thấy các tác giả giống nhau ở một điểm, họ đều là những phóng viên chiến trường, nhật ký được viết trong nửa cuối thập niên 60 và đầu thập niên 70 tại chiến trường miền Nam. Nhưng mỗi người một góc nhìn, bổ sung cho nhau và phản ánh sự thật ác liệt đến trần trụi. Những trang viết đầy máu lửa ấy bao năm rồi vẫn còn hôi hổi hơi thở chiến trường. Chủ biên bộ sách nhấn mạnh: “Qua những trang nhật ký ấy, ta có thể hiểu được phần nào quan niệm, lý tưởng, lẽ sống, sự cống hiến và hy sinh vì Tổ quốc của nhiều thế hệ, đã góp phần làm nên ngày kết thúc chiến tranh và hòa bình 30.4.1975 vĩ đại!”. Những người thực hiện bộ sách hy vọng, ở những tập sau sẽ có cả nhật ký của những người thuộc “phía bên kia” chiến tuyến, để góp phần hàn gắn những vết thương mà chiến tranh tàn khốc đã gây ra.

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều (Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam) khẳng định: “Không có gì mang tính chính xác về cuộc chiến tranh hơn những trang nhật ký của người lính. Bởi họ viết ngay tại chiến trường, viết những gì mà họ muốn nói nhất khi biết rằng sau đó họ có thể mãi mãi không thể trở về với gia đình, với quê hương. Họ viết trong đói khát, trong bom đạn, trong chết chóc. Chỉ khi cái chết cận kề thì tiếng nói con người mới vang lên trung thực nhất. Và sự trung thực ấy đã minh chứng tình yêu đất nước, yêu độc lập tự do và sự dâng hiến trọn vẹn của họ cho đất nước”. 

THY NHÂN