Trải nghiệm ngày Tết kỳ lạ nhất của người Việt tại Hoàng thành

VHO - Tết Đoan Ngọ được xem là Tết kỳ lạ nhất của người Việt với nhiều phong tục lễ nghi độc đáo. Đây cũng là tết cổ truyền của Việt Nam và một số quốc gia Đông Á, diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch.

Các nguồn sử liệu như Đại Việt sử ký toàn thư, Lê Triều hội điển, Lịch triều hiến chương loại chí... cho biết trong cung đình thời Lê, Tết Đoan Ngọ là lễ thường triều, hoàng đế chịu mệnh trời thực hiện một số nghi lễ như cúng tế các tiên tế, báo hiếu bậc sinh thành, ban yến và ban quạt cho văn võ bá quan...

Tết Đoan Ngọ trong cung đình và ngoài dân gian tuy có những lễ nghi, phong tục khác nhau nhưng đều là dịp con cháu tìm về cội nguồn, nhớ ơn công đức tổ tông, cầu sức khỏe, bình an, cầu mùa màng bội thu.

Nhằm bảo tồn, tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức Chương trình “Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa” trong chuỗi hoạt động nhân dịp tết Đoan Ngọ 2024 và Ngày Quốc tế thiếu nhi 1.6.

Các hoạt động trải nghiệm, khám phá ngày Tết kỳ lạ nhất của người Việt gồm: trưng bày về các phong tục dân gian truyền thống, các nghi lễ trong cung đình ngày Tết Đoan Ngọ, thực hành hai nghi lễ đặc sắc ngày Tết Đoan Ngọ trong cung đình (nghi lễ cúng tế tổ tiên và nghi lễ ban quạt), thực hành phong tục dân gian “giết sâu bọ” và trình diễn, giao lưu nghệ thuật thưởng trà.

Những phong tục truyền thống về Tết Đoan Ngọ được tái hiện chân thực và dung dị thông qua không gian thờ cúng và không gian trưng bày các loại thảo mộc, các loại túi thơm. Không gian trưng bày diễn ra từ ngày 1.6 tại Nhà 19C, Khu di sản Hoàng thành Thăng Long.

Khu trưng bày gợi nhớ đến hình ảnh 2 khu phố cổ quen thuộc là Thuốc Bắc và Hàng Mụn. Vào mỗi dịp tết Đoan Ngọ, người dân Kinh thành Thăng Long xưa lại nhộn nhịp đi mua chỉ ngũ sắc, túi thơm trên phố Hàng Mụn về đeo cho trẻ con; đi mua lá thảo mộc về làm trà đun nước uống hàng, mua thảo dược về phòng bệnh...

Các nghi lễ cúng tế tổ tiên, lễ thiết triều, lễ ban quạt trong cung đình cũng được diễn giải qua tranh vẽ và mô hình hiện vật phỏng dựng. Gian trưng bày một số loại quạt phỏng dựng của tầng lớp vua quan quí tộc và các loại quạt thông thường của người dân, giúp du khách có cái nhìn rõ hơn về văn hóa sử dụng quạt của người xưa. Đối với người dân xứ nóng như Việt Nam thì chiếc quạt đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống sinh hoạt thường ngày.

Tết Đoan Ngọ được các vương triều tổ chức trang trọng với những lễ nghi mang tính cung đình. Nghi lễ cúng tế tổ tiên và lễ ban quạt là hai nghi lễ đặc sắc, chứa đựng ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và sự quan tâm đến bề tôi của nhà vua.

Tiếp nối truyền thống cao đẹp ấy, hàng năm cứ đến dịp tết Đoan Ngọ, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp với Hội Di sản văn hóa Thăng Long, Công ty CP Ỷ Vân Hiên và Trung tâm bảo tồn phát triển nghệ thuật sân khấu Việt Nam thực hành nghi lễ tiến phẩm dâng hương lên các vị tiên đế và nghi lễ ban quạt. Hoạt động diễn ra sáng 6.6 tại sân điện Kính Thiên.

Hoạt động thực hành phong tục dân gian “giết sâu bọ” cùng được tổ chức trong sáng 6.6.2024 (ngày 1.5 âm lịch) tại Lầu Bát giác, cổng Đông, Khu di sản Hoàng thành Thăng Long. Đây không chỉ là tri thức phòng bệnh dân gian lâu đời của cha ông với mục đích nhằm giải nhiệt, tiêu độc, bảo vệ sức khỏe con người trước thời tiết oi nực của mùa hè mà còn là nét đẹp văn hóa trong nghệ thuật ẩm thực của người Việt Nam. Nghệ nhân ẩm thực Ánh Tuyết sẽ giao lưu, trò chuyện giúp cho du khách và các bạn trẻ hiểu rõ hơn phong tục này.

Trong khuôn khổ chương trình, Trung tâm phối hợp với các nghệ nhân trà Hoàng Anh Sướng, nghệ nhân trà Nguyễn Cao Sơn tổ chức các buổi trình diễn, giao lưu cùng du khách. Các nghệ nhân sẽ chia sẽ những câu chuyện hay, bí quyết ướp trà, pha trà, thưởng trà đặc sắc... Thời gian trình diễn, giao lưu vào sáng 6.6 và 9.6 tại Lầu Bát giác.