Phát huy sức mạnh văn hoá, xây dựng Hà Tĩnh trở thành vùng đất giá trị và sáng tạo

VHO - Trong định hướng phát triển giai đoạn 2025-2030, Hà Tĩnh xác định “xây dựng con người và môi trường văn hoá Hà Tĩnh” là một trong ba đột phá chiến lược. Báo Văn Hoá có cuộc trao đổi với ông Trần Xuân Lương - Phó Giám đốc Sở VHTTDL Hà Tĩnh về những định hướng, giải pháp trọng tâm của ngành trong thời gian tới.

“Xây dựng con người văn hóa Hà Tĩnh là nền tảng của phát triển”

.PV: Thưa ông, Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh khóa XX đã xác định “xây dựng con người và môi trường văn hóa Hà Tĩnh” là một trong những đột phá chiến lược. Xin ông cho biết tư duy và định hướng lớn của ngành trong giai đoạn 2025-2030?

- Ông Trần Xuân Lương: Đúng vậy, phát triển văn hoá và con người Hà Tĩnh là trụ cột xuyên suốt trong chiến lược phát triển của tỉnh. Tư duy của chúng tôi là chuyển từ “quản lý văn hoá” sang “kiến tạo và phát triển văn hoá”, lấy con người làm trung tâm, vừa là mục tiêu vừa là động lực của phát triển bền vững.

Giai đoạn 2025-2030, ngành sẽ tập trung vào ba nhóm định hướng lớn. Thứ nhất, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, gắn với bản sắc địa phương, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống và chuẩn mực hành vi trong cộng đồng. Thứ hai, phát triển công nghiệp văn hoá, khai thác giá trị di sản, văn học nghệ thuật, sáng tạo trẻ để tạo ra giá trị kinh tế mới. Và thứ ba, đưa văn hoá trở thành động lực tinh thần thúc đẩy đổi mới, hội nhập và phát triển con người Hà Tĩnh trong thời đại số.

.Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, ngành văn hóa Hà Tĩnh đang có giải pháp gì để đưa văn hóa đến gần hơn với người dân, nhất là thế hệ trẻ - những người vừa là chủ thể vừa là người thụ hưởng?

- Chúng tôi xác định, chuyển đổi số không chỉ là công cụ mà là xu thế tất yếu để đổi mới cách tiếp cận văn hoá. Sở đã và đang triển khai Đề án chuyển đổi số ngành văn hoá giai đoạn 2025-2030, trong đó tập trung số hoá các di sản văn hoá, xây dựng cơ sở dữ liệu văn hoá - du lịch thống nhất, phát triển không gian trưng bày và bảo tàng ảo, ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR/AR) trong giới thiệu di tích.

Bên cạnh đó, các nền tảng mạng xã hội và truyền thông số đang được sử dụng mạnh mẽ để lan toả giá trị văn hoá Hà Tĩnh đến giới trẻ. Nhiều mô hình như “Thư viện số cộng đồng”, “Không gian đọc trực tuyến”, “Tuổi trẻ Hà Tĩnh với di sản quê hương” đang tạo hiệu ứng tích cực, giúp văn hoá bước ra khỏi khuôn khổ truyền thống để hòa vào đời sống hiện đại.

. Một trong những “tài sản mềm” của Hà Tĩnh là hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú. Theo ông, đâu là hướng đi để phát huy giá trị di sản gắn với phát triển du lịch bền vững, đưa văn hóa trở thành nguồn lực kinh tế?

-Hà Tĩnh hiện có khoảng 1800 di tích được kiểm kê, trong đó có 694 di tích được xếp hạng, cùng nhiều di sản phi vật thể quý giá như dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, Ca trù. Để biến di sản thành nguồn lực phát triển, chúng tôi đang triển khai đồng thời hai hướng: bảo tồn sống và khai thác thông minh.

Tỉnh đã phê duyệt quy hoạch phát huy giá trị các di tích trọng điểm như Khu lưu niệm Nguyễn Du, Ngã ba Đồng Lộc, Khu du lịch chùa Hương Tích, kết nối với các tuyến du lịch. Sở sẽ tiếp tục phối hợp với ngành du lịch, doanh nghiệp lữ hành để phát triển sản phẩm “du lịch văn hoá - di sản”, vừa mang tính giáo dục truyền thống vừa đóng góp vào kinh tế địa phương.

. Nhiều ý kiến cho rằng “làm văn hóa” hiện nay phải gắn với thị trường và công nghiệp sáng tạo. Hà Tĩnh sẽ tiếp cận vấn đề này ra sao để biến văn hóa thành ngành công nghiệp đóng góp thực sự cho tăng trưởng?

- Quan điểm của chúng tôi là văn hoá không chỉ là lĩnh vực tiêu dùng tinh thần mà còn là ngành kinh tế đặc biệt của sự sáng tạo. Hà Tĩnh đang từng bước hình thành hệ sinh thái công nghiệp văn hoá với các lĩnh vực có tiềm năng như sản xuất sản phẩm lưu niệm, biểu diễn nghệ thuật, thiết kế, truyền thông và du lịch trải nghiệm.

Tỉnh đã đưa nội dung phát triển công nghiệp văn hoá vào quy hoạch và các chương trình phát triển kinh tế. Sắp tới, ngành sẽ triển khai chương trình hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực văn hoá, khuyến khích các nghệ sĩ trẻ, doanh nghiệp sáng tạo tham gia chuỗi sản phẩm văn hoá - du lịch, tạo giá trị mới từ nguồn lực bản địa.

“Đời sống văn hoá cơ sở phải thật sự thiết thực”

. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” từng là điểm sáng nhiều năm. Ngành có kế hoạch gì để làm mới phong trào này, tránh hình thức và gắn với xây dựng nông thôn mới?

- Phong trào này đã trở thành nét đẹp của Hà Tĩnh, tuy nhiên đúng là cần đổi mới để phù hợp thực tiễn. Trọng tâm giai đoạn tới là nâng cao chất lượng danh hiệu, gắn xây dựng đời sống văn hoá với xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Sở sẽ triển khai mô hình “Thôn, tổ dân phố văn hoá kiểu mẫu” - nơi văn hoá ứng xử, không gian sống, cảnh quan, thiết chế văn hoá được đồng bộ.

Chúng tôi cũng đề cao vai trò cộng đồng, coi mỗi người dân là chủ thể kiến tạo văn hoá. Khi phong trào không còn là phong trào, mà trở thành nếp sống hàng ngày, đó mới là thành công bền vững.

. Với tầm nhìn 2030, Hà Tĩnh đang hướng tới hình ảnh “vùng đất của những giá trị văn hóa - con người nghĩa tình - điểm đến trải nghiệm”. Ông có thể chia sẻ những mô hình hoặc chương trình cụ thể để hiện thực hóa thông điệp này?

- Chúng tôi đang triển khai Chiến lược phát triển văn hoá và con người Hà Tĩnh đến năm 2030, trong đó tập trung xây dựng các không gian văn hoá mở: Phố đi bộ, Làng văn hoá du lịch cộng đồng, không gian nghệ thuật đương đại tại các đô thị và khu du lịch biển. Một số mô hình tiêu biểu như Làng du lịch cộng đồng Phú Lâm (xã Hương Khê), không gian Ví, Giặm Cẩm Xuyên, lễ hội chùa Hương Tích sẽ được đầu tư đồng bộ, kết hợp bảo tồn và sáng tạo.

Bên cạnh đó, ngành đang phối hợp với các sở, ngành liên quan xây dựng các chương trình truyền thông nhằm lan toả hình ảnh vùng đất nghĩa tình, kiên cường và hiếu học - bản sắc riêng biệt của người Hà Tĩnh.

.Cơ sở vật chất văn hóa, nhà văn hóa, trung tâm thể thao, thư viện, hiện vẫn là điểm yếu ở nhiều địa phương. Ngành có định hướng gì để khắc phục, đưa văn hóa về gần dân hơn, đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi?

- Đây là thực trạng chúng tôi rất trăn trở. Trong thời gian tới, Sở sẽ tham mưu tỉnh triển khai Đề án đầu tư nâng cấp thiết chế văn hoá - thể thao cơ sở giai đoạn 2025-2030, huy động nguồn lực xã hội hoá để từng bước hoàn thiện mạng lưới nhà văn hoá, trung tâm thể thao xã, thư viện cộng đồng. Mục tiêu là mỗi xã, phường, thị trấn đều có ít nhất một thiết chế văn hoá hoạt động hiệu quả, phục vụ thiết thực nhu cầu sinh hoạt, học tập, rèn luyện của người dân.

Đặc biệt, với vùng sâu, vùng xa, ngành sẽ phát triển mô hình “xe thư viện lưu động”, “điểm sinh hoạt văn hoá lưu động”, đưa văn hoá về gần dân hơn, không để ai bị bỏ lại phía sau trong thụ hưởng đời sống tinh thần.

.Nếu chọn ra một thông điệp ngắn gọn nhất cho chặng đường 5 năm tới của ngành văn hóa Hà Tĩnh, ông muốn gửi gắm điều gì đến đội ngũ cán bộ, nghệ sĩ và người dân?

- Tôi muốn gửi gắm thông điệp: “Khơi dậy khát vọng sáng tạo, lan toả niềm tự hào Hà Tĩnh”. Văn hoá không chỉ là di sản của quá khứ mà còn là sức sống của hôm nay. Mỗi cán bộ, nghệ sĩ, người dân Hà Tĩnh cần thấy rõ mình là một “người làm văn hoá”, góp phần tạo nên bản sắc, năng lượng và niềm tự hào của quê hương trong thời kỳ mới.

.Xin trân trọng cảm ơn ông!